Samenvatting Klinische Orthopedagogiek

UGent schakeljaar




Samenvatting
Klinische Orthopedagogiek




Hanne Deleu




Klinische Orthopedagogiek 1

, Gedrags- en emotionele stoornissen
1. Inleiding
Voorlopers
August Aichorn

 Groep als therapeutisch instrument
o Hij ging jongeren in een groep, in een veilig klimaat onderbrengen
 Hij probeerde symptomen en gedrag te verklaren vanuit de psychoanalyse.
o De analyse van het symptoom  bv. jongere die steelt, doorgronden waarom, vanuit
welk verlangen steelt hij?
 Wederkerige beïnvloeding: de groepsindeling wordt bepaald door de dynamiek en de
integratiekracht van de groep.
 Vrije gemeenschap: hij liet in het dagelijkse leven ruimte voor conflicten als opvoedkundig
doel
o Veel inspraak en weinig regels  niet in structuren duwen  want dat leidt tot
opgekropte emoties die er toch ooit uitkomen
o Conflicten niet uit de weg gaan
 Belang van positieve geest van de opvoeder
o Een positieve ingesteldheid helpt bij de groepsdynamieken, bij de omgang met de
jongeren etc.
 Maaltijden
o Samen eten zorgt voor contact en genegenheid

Anton Semenovic Makarenco

Hij bracht verwaarloosde kinderen en jongeren een nieuwe levenskans door hen bij elkaar te
brengen in groepen.

 Marxistische ideologie
o Jongeren bij elkaar brengen in groepen
o Samen dingen doen, werken,..
 Belang van zinvolle arbeid, reële verantwoordelijkheid in de maatschappij en ontwikkeling
van mogelijkheden
o Niet ingaan op psychologische processen, wel gewoon functionele dingen doen,
dingen leren, zinvol werk verrichten
 Collectiviteit
o Opvoeding door de groep
o Samen werken aan gemeenschappelijk doel
o De kern van zijn werk
 Discipline
o Groep bepaalt wat kan en wat niet kan en bepaalt zelf gevolgen bij overtredingen



Klinische Orthopedagogiek 2

, o Verantwoordelijkheid gedragen door de groep
 Gewone opvoeding
o De kinderen hadden wel al een goede basis (bij aichhorn waren ze emotioneel
gedepriveerd)  na-opvoeding
o Die basis wordt nu hechting genoemd
 Opvoeding reëel en politiek
o Heel ideologische visie
 Voordeel: geeft zekerheid naar waar we naartoe moeten gaan, geeft mensen
een plaats in de samenleving

Na WOII

Veel wezen moesten opgevangen worden.

Pedagogen als Bowlby, Winnicot en Anna Freud leggen de nadruk op het belang van een goede
omgeving.

 Good enough environment
o = omgeving hoeft niet perfect te zijn, maar wel genoeg kansen bieden om jongeren
op een gezonde manier te laten ontwikkelen
 een soort tweede kans wanneer je als kind in slechte omstandigheden ben
opgegroeid.
 Opnieuw groepen als therapeutisch middel
 Transitionele ruimte van ervaring
o Transitioneel object : object dat kinderen gebruiken als houvast om aan de ene kant
dicht bij de mamafiguur te zijn en tegelijkertijd geleidelijk aan zeker genoeg te zijn
om een stukje afstand te nemen van de mama (bv. Knuffel of dekentje bij klein kind)
o Later verbreed naar een transitionele omgeving of ruimte = omgeving waarin
kinderen veilig zijn en ze de kans krijgen om hun emotionele moeilijkheden onder
ogen te zien en er taal aan te geven.
o Planned environment therapy
 = een therapeutische gemeenschap voor kinderen, waar zwaar
getraumatiseerde kinderen in een veilige omgeving terecht komen.
 Zoeken naar welke moeilijkheden hen nog bezig houden.
 Thoughtless acts omzetten in actless thoughts – kinderen taal geven aan die
dieperliggende emoties, ipv ze om te zetten in negatief gedrag.
 Zo’n groep vormt een soort grensgebied, waar kinderen kansen krijgen om te
groeien in hun eigen subjectwording
 Grensgebied tussen de subjectieve ervaring van de interne psychische wereld en de realiteit
van de buitenwereld
o Er komt aandacht voor de meer psychologische en emotionele behoeften
o Ook aandacht hebben voor de overstap van de veilige cocon naar de
realiteit/buitenwereld!
 ‘derde ruimte’ of ‘illusionair gebied’




Klinische Orthopedagogiek 3

, Donald Woods Winnicot

Had veel aandacht voor de ontwikkeling van het ‘ik’, het ‘ego’. Dit door kinderen in een veilige
omgeving te brengen.

 Kind groeit in interactie met de omgeving
o Kinderen staan als een eigen ik in de wereld, die vormt de basis voor de verdere
ontwikkeling
o Kinderen met GES hebben vaak onvoldoende uitgewerkte ik-functies  versterken
door die ruimte te bieden
 Verwachtingen van omgeving kunnen aanleiding geven tot de ontwikkeling van een ‘vals zelf’
o Bij gedragsproblemen zien we een ‘valse ik’ ontstaan. Ze hebben geen inzicht meer in
wie ze werkelijk zijn, wel een imago die anders is dan ze zich werkelijk voelen
 Creatie van transitionele ruimte en object (moeder als belangrijke spilfiguur)
o Moeder moet veiligheid bieden
 If not: transitionele ruimte moet een tweede kans bieden

Bruno Bettelheim

Was psychoanalyst

Zijn ideeën waren gekleurd door wat hij meemaakte  Hij zat in een concentratiekamp in WOII en
was gevlucht naar Amerika voor racisme  hij was tegen macht

 Nieuwe autoriteit: als je investeert in een band en relatie met het kind, dan zul je
makkelijker kunnen samenwerken
o MAAR tis niet omdat je een band hebt, dat kinderen geen probleemgedrag gaan
vertonen – integendeel: ze gaan u testen

De groep/omgeving en milieu als belangrijk onderdeel van de behandeling

 Hij wilde kinderen uit onveilige situaties halen en behandelen in voorzieningen
o ‘ik’-functies versterken en onderliggende emotionele moeilijkheden bewust maken
door met die kinderen samen te leven in groep
o Vandaag de dag proberen we het kind zo dicht mogelijk bij context te houden, in die
tijd was een voorziening het van het.

Fritz Redl – David Wineman

Redl: leerling van Aichorn
Wineman: psychotherapie en milieutherapie

 Ego-psychologie van het verwaarloosde kind
o Defensiemechanismen van het ego doorbreken
 (bv. ontkenning, projectie, vermijden,…)  alles om niet met die diepe
innerlijke pijn geconfronteerd te worden
o Ik functies versterken door in het hier en nu de dagelijkse zaken aan te grijpen als
leerkansen.



Klinische Orthopedagogiek 4