Ethiek in de zorg
,Inhoudsopgave
Dirk vogelaars........................................................................................................ 6
1. Ethiek in de zorg is meer dan zorgethiek...........................................................6
1.1 Wat is ethiek?................................................................................................ 6
1.1.1 Systematische reflectie over waarden en normen..................................6
1.1.2. Theorie van het goede handeling...........................................................7
1.2 Systematische reflectie op waarden en normen...........................................7
1.2.1 Implicaties van de definities....................................................................7
1.2.2 Ruimte voor reflectief gesprek................................................................8
1.2.3 En dus niet alleen op abstracte ken-inhouden........................................8
1.2.4 Handelen is iets anders dan gedrag........................................................8
1.2.5 Ethiek als theoretische aangelegenheid en moraal.................................8
1.3 Relativiteit vs relativisme............................................................................ 10
2. Ethische theorieën........................................................................................ 10
2.1. Deontologie (plichtethiek)..........................................................................10
2.2 Gevolgenethiek (consequentiaslisme).........................................................11
2.2.1 Utilisme................................................................................................. 11
2.3 Principe-ethiek............................................................................................ 11
2.4 Rechtentheorie............................................................................................ 12
2.5 Deugdethiek................................................................................................ 12
2.5.1 Deugdethiek: beheersingsoptiek management.....................................13
2.6 Zorgethiek................................................................................................... 13
2.7 communitarisme......................................................................................... 14
2.8 Verbreding ethiek........................................................................................ 15
2.8.1 Verbreding ethiek vanaf jaren negentig................................................15
2.8.2 Verbreding als symptoom van verbreding probleemgebieden in de zorg
....................................................................................................................... 15
2.9 Ontkoppelde dimensies in het denken........................................................16
2.10 Verschillende ethieken.............................................................................. 16
2.11 Pleidooi voor integraal ethiekbeleid..........................................................16
3. Verhouding arts-verpleegkundige-instelling.....................................................18
3.1 Verhouding arts-verpleegkundige...............................................................18
3.2 Historische evolutie in rollepatroon.............................................................18
3.3 Historisch rollenpatroon.............................................................................. 18
3.4. Artsen en verpleegkundigen......................................................................19
3.5 Ethiek in de geneeskunde...........................................................................19
, 3.6. ethiek voor verpleegkunde.........................................................................20
3.7. Potentiële oorzaken conflictmodel.............................................................21
3.7.1 Oorzaken van conflictmodel: vorming...................................................21
3.7.2 Oorzaken van conflictmodel: kritische bevraging.................................21
3.7.3 Oorzaken van conflictmodel: identiteit..................................................22
3.7.4 Oorzaken van conflictmodel: beroepsorganisatie.................................22
3.8. Samenwerking en medewerking................................................................22
4. Beroepsgeheim................................................................................................ 23
4.1 Uitzondering op het beroepsgeheim...........................................................24
Axel Liégois.......................................................................................................... 25
1. Model voor ethische reflectie en moreel beraad..............................................25
1.1. Ethiek op de werkvloer............................................................................... 25
1.1.1 voorstelling model................................................................................. 25
1.1.2 Relationele mensvisie........................................................................... 26
1.1.3 visies zorgrelatie................................................................................... 27
1.2 voorbereiding.............................................................................................. 28
1.3 Analyse........................................................................................................ 32
1.4 Evaluatie..................................................................................................... 35
1.5 Implementatie............................................................................................. 37
2. Wils- of beslissingsbekwaamheid.....................................................................37
2.1 Definitie....................................................................................................... 37
2.2 Evaluatie van beslissingsbekwaamheid......................................................38
2.3 Benadering.................................................................................................. 38
2.4 Criteria & score........................................................................................... 39
2.5 Dialogaal proces.......................................................................................... 40
2.6 Evaluatief proces......................................................................................... 40
2.7 Werkblad beslissingsbekwaamheid.............................................................41
3. Bemoeizorg of graduele zorg............................................................................42
3.1 Vormen vrijheidsbeperking.........................................................................42
3.2 Vertrouwensrelatie...................................................................................... 42
3.3 Gradatie vertrouwelijkheid..........................................................................42
3.4 Gradatie (bemoei)zorg................................................................................ 42
3.5 criteria tot dwang........................................................................................ 43
3.6 Gradatie in bemoeizorg............................................................................... 44
3.7 Werkblad..................................................................................................... 44
4. Toestemming.................................................................................................... 45
4.1 Actuele, geïnformeerde toestemming.........................................................45
, 4.2 voorafgaande toestemming........................................................................46
4.3 Plaatsvervangende toestemming................................................................47
4.4 zorgplanning............................................................................................... 47
5. Beroepsgeheim................................................................................................ 48
5.1. Definitie: beroepsgeheim...........................................................................48
5.2 Uitzonderingen op beroepsgeheim..............................................................48
5.3 doel van beroepsgeheim............................................................................. 50
5.4. Gedeeld beroepsgeheim............................................................................ 51
5.5 Gezamenlijk beroepsgeheim.......................................................................51
5.6. Beroepsgeheim en het sociaal netwerk van de patiënt..............................52
5.7. beroepsgeheim & minderjarigen................................................................52
5.8 Schending van beroepsgeheim: voorwaarden van strafbaarheid................52
5.9. Bekendmaking van geheim aan derden.....................................................52
6. Samenwerking en medewerking......................................................................53
6.1 Rol van de verpleegkundige........................................................................54
6.1.1 Gender-rollenpatroon............................................................................ 54
6.2 Verplegend-artsen-patiënten......................................................................54
6.2.1 Zelfde criteria voor ethische keuzes.....................................................55
6.3. Regels van macquire.................................................................................. 55
6.4. Kom voor je mening uit.............................................................................. 55
6.5. Verschillende kanalen van ethisch overleg voor verpleegkundigen...........56
6.5.1 Structuur van ethisch overleg...............................................................56
6.6 Relatie verpleegkundigen/instelling............................................................57
6.7. Functie van universitair geschoolde verpleegwetenschapper....................57
6.8. Samenwerking-medewerking in vertrouwen scheppende zorgomgeving...57
6.9. Interdisciplinair overleg.............................................................................. 58
7. Ethische vraagstukken..................................................................................... 59
7.1. leeftijd en zorg: ongeboren leven, pasgeborenen en kinderen......................59
7.1.1. Perinatale ethiek evolueert.....................................................................59
7.1.2. Ontwikkelingen in medische technologie................................................59
7.1.3. conflict tussen......................................................................................... 59
7.1.4. Begrip ‘tentative pregnancy’...................................................................59
7.2. Neonatale ethiek........................................................................................... 60
7.2.1 Majeure congenitale afwijkingen..............................................................60
7.2.2. Extreme prematuriteit <26w...................................................................61
7.2.3 Ernstige per-partum asfyxie.....................................................................62
7.2.4. Levensbeëindigend handelen bij kinderen..............................................63
,Inhoudsopgave
Dirk vogelaars........................................................................................................ 6
1. Ethiek in de zorg is meer dan zorgethiek...........................................................6
1.1 Wat is ethiek?................................................................................................ 6
1.1.1 Systematische reflectie over waarden en normen..................................6
1.1.2. Theorie van het goede handeling...........................................................7
1.2 Systematische reflectie op waarden en normen...........................................7
1.2.1 Implicaties van de definities....................................................................7
1.2.2 Ruimte voor reflectief gesprek................................................................8
1.2.3 En dus niet alleen op abstracte ken-inhouden........................................8
1.2.4 Handelen is iets anders dan gedrag........................................................8
1.2.5 Ethiek als theoretische aangelegenheid en moraal.................................8
1.3 Relativiteit vs relativisme............................................................................ 10
2. Ethische theorieën........................................................................................ 10
2.1. Deontologie (plichtethiek)..........................................................................10
2.2 Gevolgenethiek (consequentiaslisme).........................................................11
2.2.1 Utilisme................................................................................................. 11
2.3 Principe-ethiek............................................................................................ 11
2.4 Rechtentheorie............................................................................................ 12
2.5 Deugdethiek................................................................................................ 12
2.5.1 Deugdethiek: beheersingsoptiek management.....................................13
2.6 Zorgethiek................................................................................................... 13
2.7 communitarisme......................................................................................... 14
2.8 Verbreding ethiek........................................................................................ 15
2.8.1 Verbreding ethiek vanaf jaren negentig................................................15
2.8.2 Verbreding als symptoom van verbreding probleemgebieden in de zorg
....................................................................................................................... 15
2.9 Ontkoppelde dimensies in het denken........................................................16
2.10 Verschillende ethieken.............................................................................. 16
2.11 Pleidooi voor integraal ethiekbeleid..........................................................16
3. Verhouding arts-verpleegkundige-instelling.....................................................18
3.1 Verhouding arts-verpleegkundige...............................................................18
3.2 Historische evolutie in rollepatroon.............................................................18
3.3 Historisch rollenpatroon.............................................................................. 18
3.4. Artsen en verpleegkundigen......................................................................19
3.5 Ethiek in de geneeskunde...........................................................................19
, 3.6. ethiek voor verpleegkunde.........................................................................20
3.7. Potentiële oorzaken conflictmodel.............................................................21
3.7.1 Oorzaken van conflictmodel: vorming...................................................21
3.7.2 Oorzaken van conflictmodel: kritische bevraging.................................21
3.7.3 Oorzaken van conflictmodel: identiteit..................................................22
3.7.4 Oorzaken van conflictmodel: beroepsorganisatie.................................22
3.8. Samenwerking en medewerking................................................................22
4. Beroepsgeheim................................................................................................ 23
4.1 Uitzondering op het beroepsgeheim...........................................................24
Axel Liégois.......................................................................................................... 25
1. Model voor ethische reflectie en moreel beraad..............................................25
1.1. Ethiek op de werkvloer............................................................................... 25
1.1.1 voorstelling model................................................................................. 25
1.1.2 Relationele mensvisie........................................................................... 26
1.1.3 visies zorgrelatie................................................................................... 27
1.2 voorbereiding.............................................................................................. 28
1.3 Analyse........................................................................................................ 32
1.4 Evaluatie..................................................................................................... 35
1.5 Implementatie............................................................................................. 37
2. Wils- of beslissingsbekwaamheid.....................................................................37
2.1 Definitie....................................................................................................... 37
2.2 Evaluatie van beslissingsbekwaamheid......................................................38
2.3 Benadering.................................................................................................. 38
2.4 Criteria & score........................................................................................... 39
2.5 Dialogaal proces.......................................................................................... 40
2.6 Evaluatief proces......................................................................................... 40
2.7 Werkblad beslissingsbekwaamheid.............................................................41
3. Bemoeizorg of graduele zorg............................................................................42
3.1 Vormen vrijheidsbeperking.........................................................................42
3.2 Vertrouwensrelatie...................................................................................... 42
3.3 Gradatie vertrouwelijkheid..........................................................................42
3.4 Gradatie (bemoei)zorg................................................................................ 42
3.5 criteria tot dwang........................................................................................ 43
3.6 Gradatie in bemoeizorg............................................................................... 44
3.7 Werkblad..................................................................................................... 44
4. Toestemming.................................................................................................... 45
4.1 Actuele, geïnformeerde toestemming.........................................................45
, 4.2 voorafgaande toestemming........................................................................46
4.3 Plaatsvervangende toestemming................................................................47
4.4 zorgplanning............................................................................................... 47
5. Beroepsgeheim................................................................................................ 48
5.1. Definitie: beroepsgeheim...........................................................................48
5.2 Uitzonderingen op beroepsgeheim..............................................................48
5.3 doel van beroepsgeheim............................................................................. 50
5.4. Gedeeld beroepsgeheim............................................................................ 51
5.5 Gezamenlijk beroepsgeheim.......................................................................51
5.6. Beroepsgeheim en het sociaal netwerk van de patiënt..............................52
5.7. beroepsgeheim & minderjarigen................................................................52
5.8 Schending van beroepsgeheim: voorwaarden van strafbaarheid................52
5.9. Bekendmaking van geheim aan derden.....................................................52
6. Samenwerking en medewerking......................................................................53
6.1 Rol van de verpleegkundige........................................................................54
6.1.1 Gender-rollenpatroon............................................................................ 54
6.2 Verplegend-artsen-patiënten......................................................................54
6.2.1 Zelfde criteria voor ethische keuzes.....................................................55
6.3. Regels van macquire.................................................................................. 55
6.4. Kom voor je mening uit.............................................................................. 55
6.5. Verschillende kanalen van ethisch overleg voor verpleegkundigen...........56
6.5.1 Structuur van ethisch overleg...............................................................56
6.6 Relatie verpleegkundigen/instelling............................................................57
6.7. Functie van universitair geschoolde verpleegwetenschapper....................57
6.8. Samenwerking-medewerking in vertrouwen scheppende zorgomgeving...57
6.9. Interdisciplinair overleg.............................................................................. 58
7. Ethische vraagstukken..................................................................................... 59
7.1. leeftijd en zorg: ongeboren leven, pasgeborenen en kinderen......................59
7.1.1. Perinatale ethiek evolueert.....................................................................59
7.1.2. Ontwikkelingen in medische technologie................................................59
7.1.3. conflict tussen......................................................................................... 59
7.1.4. Begrip ‘tentative pregnancy’...................................................................59
7.2. Neonatale ethiek........................................................................................... 60
7.2.1 Majeure congenitale afwijkingen..............................................................60
7.2.2. Extreme prematuriteit <26w...................................................................61
7.2.3 Ernstige per-partum asfyxie.....................................................................62
7.2.4. Levensbeëindigend handelen bij kinderen..............................................63