Hoorcolleges Forensische Psychiatrie
Hoorcollege 1: 05-02-2020
Zorg, gevaar en recht
Vragen op het tentamen zullen lijken op de zelfstudieopdrachten.
Waar gaat dit vak over?
- Verwarde personen: vage omschrijving, maar daar zitten veel mensen bij met een
psychiatrische stoornis. Deze toename staat haaks op de afname van
geweldsincidenten. Dat neemt al tientallen jaren af. De toename van verwarde
personen komt waarschijnlijk door de afname van geconcentreerde plekken zoals
ziekenhuizen.
- Afname van psychiatrische ziekenhuizen. Mensen moeten tegenwoordig meer thuis
behandeld worden en opgenomen worden in de samenleving. Dit heeft goed
gewerkt, maar er zijn ook patiënten die in de veilige omgeving van een ziekenhuis
juist veilig voelden. Daar kan je ook makkelijker ingrijpen als iemand echt afglijdt. Het
is ook moeilijker tegenwoordig om mensen op te laten nemen.
Niet-toerekenbaarheid van delicten
- Als iemand erg in de war is, zoals psychotisch. Wel belangrijk dat er geen sprake is
van culpa in causa.
o Bij Thijs H. kreeg hij medicatie voor zijn ADHD en z’n ouders denken dat het
daardoor kwam.
o Ergun S. gebruikte drugs en was daardoor waarschijnlijk psychotisch/verward.
In hoeverre is hem dat aan te rekenen?
o Michael P. was veroordeeld voor verkrachting van twee jonge vrouwen. Zat
nu in de laatste fase van zijn gevangenisstraf in Den Dolder in een FPK. Daar
had hij vrijheden en heeft hij mogelijk onder invloed van drugs Anne Faber
verkracht en omgebracht. Discussie:
▪ Hoe kan het dat deze man verlof kreeg terwijl hij zo gevaarlijk was?
Men was in Den Dolder niet op de hoogte van zijn zedendelicten
zeggen ze en dat ze daardoor geen goede risico-inschattingen kon
maken.
▪ Hoezo zat hij in Den Dolder en had hij vrijheden? In zijn laatste fase
moest hij toewerken naar een goede resocialisatie. Een
gevangenisstraf stopt toch ooit dus je moet iemand wel goed
voorbereiden.
▪ Had hij geen tbs moeten krijgen voor de verkrachtingen? Hij weigerde
mee te werken met zijn Pro Justitia onderzoeken en dus had de
rechter te weinig informatie. De rechter moet aannemelijk vinden dat
er een stoornis is, maar moet wel genoeg informatie hebben. Of moet
een rechter dat doen met minder informatie? Of voeg informatie van
vorige behandelingen toe aan het dossier.
o Tristan van der V. had een wapenvergunning. Zijn ouders hadden aan de bel
getrokken dat hij verward was. Hoe kan het dat hij een wapenvergunning
, had? Dan zie je weer dat de informatie niet op de juiste plek was. Politie wist
dat namelijk niet toen ze de wapenvergunning gaven.
o Informatie is dus belangrijk! Het moet op de juiste plekken zijn. Dat gaat
nogal eens fout:
▪ Kliniek van Michael P. wist niet van zijn zedendelicten.
▪ Politie wist niet van psychische problemen Tristan van der V.
▪ Thijs H. kwam bebloed terug in de kliniek terwijl er op het nieuws was
dat er moorden waren gepleegd. Kliniek zegt dat het vertrouwelijk
was en zij hadden niet het idee dat er een risico was dat Thijs H. een
delict had gepleegd. Hij had daar niet weg kunnen gaan namelijk, maar
hij is zelf ontsnapt.
- Kinderen.
- Mensen met een verstandelijke beperking.
Terbeschikkingstelling
Na Michael P. is tbs wel meer opgelegd. Meerdere doelen van tbs:
- Maatregel om mensen die ernstige delicten hebben gepleegd onder invloed van
ernstige stoornissen te kunnen behandelen. In kleine stappen worden mensen weer
terug in de samenleving gebracht. Dus behandelingen om dader ‘beter’ te maken.
- Altijd opnieuw wordt een inschatting gemaakt over het risico. Als het risico hoog
blijft dan krijgt iemand geen onbegeleid verlof. Het dient ook om mensen die een
hoog risico blijven geen gevaar voor de samenleving op te laten leveren. Dus
bescherming van de samenleving.
In Duitsland gaat dat anders. Als je daar delicten herhaald dan kan de vrijheidsbeneming
verlengd worden. Dus dan krijg je geen tbs maar gewoon een verlenging van de
gevangenisstraf. Is ook een manier om gevaarlijke mensen uit de samenleving te houden.
Informatie wel of niet geven
Dilemma: Wanneer vertel je iets wel of wanneer niet als psychiater? Je moet een afweging
maken tussen de bescherming van je beroepsgeheim en de bescherming van andere
mensen. Stel een patiënt vertelt dat hij wraakgevoelens heeft jegens iemand? Wat doe je
dan?
→ Je moet een afweging maken of iemand echt gevaar loopt of is het vertelt uit boosheid en
niet serieus te nemen? Dat kan je doen door te kijken hoe concreet iemands bedreiging is of
dat het een vaag verhaal is. Is het een gerichte dreiging of een algemene dreiging?
Michael P. weigerde dat zijn informatie van de gevangenis over was gegaan naar de FPK. Je
hebt een recht dat je over je eigen gegevens beschikt en dat je mag zeggen dat die niet
worden doorgegeven.
Voorbeelden
Bij een verkeersongeluk waarbij drie doden en twee zwaargewonden zijn gevallen had de
veroorzaker een brief geschreven dat hij zelfmoord wilde plegen
(ECLI:NL:RBROT:2012:BV1370). Deze veroorzaker heeft het overleefd.
Dilemma: kan je iemand het aanrekenen als je depressief bent dat je zoiets doet?
,Moeder die zoontje doodde kan zich niets herinneren. Ze had antidepressiva gekregen en
zegt dat ze daardoor in de war is geraakt en haar zoontje heeft omgebracht.
Marloes P. van 37 werd zij verdacht van een poging tot moord op haar twee kinderen. Ze
had hun een cocktail van pillen en alcohol gegeven en daarna zelf een overdosis genomen.
Haar man was gealarmeerd en kwam thuis maar kreeg de deur niet open. Hij is met geweld
binnen gekomen en trof hen aan in coma. Ambulance is gekomen en iedereen heeft het
zonder schade overleefd uiteindelijk. Daarna heeft een zoon wel zelfmoord nog gepleegd. Zij
had een brief geschreven dat ze dat ging doen.
Ze is onderzocht in het Pieterbaancentrum en daar stelden zij vast dat er sprake was van een
persoonlijkheidsstoornis en borderline-trekken en nog wat dingetjes. Borderline wil zeggen
dat er problemen zijn in de stemming.
Zij ging naar een FPK en kon op een gegeven moment verlof krijgen. Dat zag het gezin niet
zitten dat moeder weer in Enschede zou komen. De zoon heeft zelfmoord gepleegd, mede
omdat hij bang was om zijn moeder weer te ontmoeten. Er is een handtekeningenactie
gestart om te voorkomen dat moeder weer in Enschede zou komen. De handtekeningen zijn
aangeboden aan de Tweede Kamer, die kan hier niks mee. De burgemeester heeft Marloes
P. ook verzocht om niet naar Enschede te komen, maar die kon er niet echt iets mee. De
vader van de kinderen stelt dat justitie dit had moeten regelen.
Hoe moet je dit nou juridisch oplossen? Als er belangen zijn, zoals het belang van dochter
tegenover belang van moeder, dan kan je een civiele procedure beginnen. Die civiele rechter
heeft gezegd dat de belangen van de dochter zwaarder wogen dan die van de moeder. De
moeder heeft dus een gebiedsverbod gekregen voor Enschede totdat de dochter
meerderjarig zou zijn.
→ Dus: belangenafweging kan je voorleggen aan de rechter, dat hoef je niet allemaal met
het strafrecht op te lossen.
Hier:
- Verward gedrag/crimineel gedrag want een poging tot moord. Maximale straf zou 30
jaar of levenslang zijn. Doordat het een poging is gaat er 1/3e vanaf dus staat nog
maximaal 20 jaar op.
- Daarna: moet zij worden opgenomen in de geestelijke gezondheidszorg? Dat kan via
de Crisisdienst van de GGZ. Gaat dat vrijwillig of onder dwang?
- Gaat het ook nog het strafrecht systeem in? Hier gaat het om een ernstig delict, dus
het zal via justitie lopen.
- Dan komt er ook forensische psychiatrische zorg om de hoek kijken.
Zorg voor de kinderen moet niet vergeten worden. Melden door behandelaar is verplicht bij
verdenking: Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK). Valt
onder ‘Veilig Thuis’, wat georganiseerd is per gemeente. Dat moet je doen, tenzij er goede
redenenen zijn om dat niet te doen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen zijn omdat de
therapeutische relatie nog niet goed is en die moet beter worden. Als je nu een melding
doet ben je ook de patiënt kwijt, dan kan het zijn dat een psychiater nog even wacht met
een melding te maken.
Forensische psychiatrie
, Discipline op het grensvlak tussen psychiatrie en recht, met twee hoofdactiviteiten:
- Adviseren aan de rechtbank over psychiatrische zieke verdachten
- Het verplegen en behandelen van deze patiënten binnen een justitiële context, dat
wil zeggen met rapportage aan de rechtbank of reclassering. Reclassering krijgt
reportage van psychiater die op polikliniek werkt waar voorwaardelijk veroordeelden
behandeld worden. Die hoeven dan niet de gevangenis in als ze zich laten
behandelen. Als de behandeling niet naar behoren gaat, dan moet hij alsnog gaan
zitten.
Er zijn 28 verschillende forensische zorgtitels, 7 categorieën:
- Zorg zonder strafoplegging (strafrechtelijke zorgmachtging): kan een voorwaardelijk
sepot zijn. Je moet je dan wel laten behandelen op een forensische zorgpolie.
- Tbs met dwangverpleging: voorwaarde is dat er een tijdsrelatie zit tussen de stoornis
en het delict. Een causaal verband hoeft niet te worden aangetoond. Soms kunnen
mensen zich niks meer herinneren van hun delict. Kan komen door kalmerende
middelen of door alcohol. Maar dan kan je ook niet zeggen hoe de stoornis
doorwerkt in het delict. Dus de wetgever zegt: het moet aannemelijk zijn dat er een
verband is geweest op het moment van het delict, maar je hoeft het niet precies uit
te leggen.
- Zorg als voorwaarde bij beslissing rechter of OM: tbs met voorwaarden is dat je dus
geen tbs krijgt, maar wel met de voorwaarde dat je je laat behandelen. Als je je niet
laat behandelen, dan moet je alsnog de tbs in met dwangverpleging. Dat was bij
Marloes P.
- Zorg in het kader van Forensische Psychiatrisch Toezicht
- Zorg in detentie, tijdens de tenuitvoerlegging vrijheidsstraf of ISD-maatregel
- Diagnostiek
- Zorg zonder strafrechtelijke titel
Doel: herstel van de patiënt en de vermindering van de kans op recidive ten behoeve van de
veiligheid van de samenleving.
Hoorcollege 1: 05-02-2020
Zorg, gevaar en recht
Vragen op het tentamen zullen lijken op de zelfstudieopdrachten.
Waar gaat dit vak over?
- Verwarde personen: vage omschrijving, maar daar zitten veel mensen bij met een
psychiatrische stoornis. Deze toename staat haaks op de afname van
geweldsincidenten. Dat neemt al tientallen jaren af. De toename van verwarde
personen komt waarschijnlijk door de afname van geconcentreerde plekken zoals
ziekenhuizen.
- Afname van psychiatrische ziekenhuizen. Mensen moeten tegenwoordig meer thuis
behandeld worden en opgenomen worden in de samenleving. Dit heeft goed
gewerkt, maar er zijn ook patiënten die in de veilige omgeving van een ziekenhuis
juist veilig voelden. Daar kan je ook makkelijker ingrijpen als iemand echt afglijdt. Het
is ook moeilijker tegenwoordig om mensen op te laten nemen.
Niet-toerekenbaarheid van delicten
- Als iemand erg in de war is, zoals psychotisch. Wel belangrijk dat er geen sprake is
van culpa in causa.
o Bij Thijs H. kreeg hij medicatie voor zijn ADHD en z’n ouders denken dat het
daardoor kwam.
o Ergun S. gebruikte drugs en was daardoor waarschijnlijk psychotisch/verward.
In hoeverre is hem dat aan te rekenen?
o Michael P. was veroordeeld voor verkrachting van twee jonge vrouwen. Zat
nu in de laatste fase van zijn gevangenisstraf in Den Dolder in een FPK. Daar
had hij vrijheden en heeft hij mogelijk onder invloed van drugs Anne Faber
verkracht en omgebracht. Discussie:
▪ Hoe kan het dat deze man verlof kreeg terwijl hij zo gevaarlijk was?
Men was in Den Dolder niet op de hoogte van zijn zedendelicten
zeggen ze en dat ze daardoor geen goede risico-inschattingen kon
maken.
▪ Hoezo zat hij in Den Dolder en had hij vrijheden? In zijn laatste fase
moest hij toewerken naar een goede resocialisatie. Een
gevangenisstraf stopt toch ooit dus je moet iemand wel goed
voorbereiden.
▪ Had hij geen tbs moeten krijgen voor de verkrachtingen? Hij weigerde
mee te werken met zijn Pro Justitia onderzoeken en dus had de
rechter te weinig informatie. De rechter moet aannemelijk vinden dat
er een stoornis is, maar moet wel genoeg informatie hebben. Of moet
een rechter dat doen met minder informatie? Of voeg informatie van
vorige behandelingen toe aan het dossier.
o Tristan van der V. had een wapenvergunning. Zijn ouders hadden aan de bel
getrokken dat hij verward was. Hoe kan het dat hij een wapenvergunning
, had? Dan zie je weer dat de informatie niet op de juiste plek was. Politie wist
dat namelijk niet toen ze de wapenvergunning gaven.
o Informatie is dus belangrijk! Het moet op de juiste plekken zijn. Dat gaat
nogal eens fout:
▪ Kliniek van Michael P. wist niet van zijn zedendelicten.
▪ Politie wist niet van psychische problemen Tristan van der V.
▪ Thijs H. kwam bebloed terug in de kliniek terwijl er op het nieuws was
dat er moorden waren gepleegd. Kliniek zegt dat het vertrouwelijk
was en zij hadden niet het idee dat er een risico was dat Thijs H. een
delict had gepleegd. Hij had daar niet weg kunnen gaan namelijk, maar
hij is zelf ontsnapt.
- Kinderen.
- Mensen met een verstandelijke beperking.
Terbeschikkingstelling
Na Michael P. is tbs wel meer opgelegd. Meerdere doelen van tbs:
- Maatregel om mensen die ernstige delicten hebben gepleegd onder invloed van
ernstige stoornissen te kunnen behandelen. In kleine stappen worden mensen weer
terug in de samenleving gebracht. Dus behandelingen om dader ‘beter’ te maken.
- Altijd opnieuw wordt een inschatting gemaakt over het risico. Als het risico hoog
blijft dan krijgt iemand geen onbegeleid verlof. Het dient ook om mensen die een
hoog risico blijven geen gevaar voor de samenleving op te laten leveren. Dus
bescherming van de samenleving.
In Duitsland gaat dat anders. Als je daar delicten herhaald dan kan de vrijheidsbeneming
verlengd worden. Dus dan krijg je geen tbs maar gewoon een verlenging van de
gevangenisstraf. Is ook een manier om gevaarlijke mensen uit de samenleving te houden.
Informatie wel of niet geven
Dilemma: Wanneer vertel je iets wel of wanneer niet als psychiater? Je moet een afweging
maken tussen de bescherming van je beroepsgeheim en de bescherming van andere
mensen. Stel een patiënt vertelt dat hij wraakgevoelens heeft jegens iemand? Wat doe je
dan?
→ Je moet een afweging maken of iemand echt gevaar loopt of is het vertelt uit boosheid en
niet serieus te nemen? Dat kan je doen door te kijken hoe concreet iemands bedreiging is of
dat het een vaag verhaal is. Is het een gerichte dreiging of een algemene dreiging?
Michael P. weigerde dat zijn informatie van de gevangenis over was gegaan naar de FPK. Je
hebt een recht dat je over je eigen gegevens beschikt en dat je mag zeggen dat die niet
worden doorgegeven.
Voorbeelden
Bij een verkeersongeluk waarbij drie doden en twee zwaargewonden zijn gevallen had de
veroorzaker een brief geschreven dat hij zelfmoord wilde plegen
(ECLI:NL:RBROT:2012:BV1370). Deze veroorzaker heeft het overleefd.
Dilemma: kan je iemand het aanrekenen als je depressief bent dat je zoiets doet?
,Moeder die zoontje doodde kan zich niets herinneren. Ze had antidepressiva gekregen en
zegt dat ze daardoor in de war is geraakt en haar zoontje heeft omgebracht.
Marloes P. van 37 werd zij verdacht van een poging tot moord op haar twee kinderen. Ze
had hun een cocktail van pillen en alcohol gegeven en daarna zelf een overdosis genomen.
Haar man was gealarmeerd en kwam thuis maar kreeg de deur niet open. Hij is met geweld
binnen gekomen en trof hen aan in coma. Ambulance is gekomen en iedereen heeft het
zonder schade overleefd uiteindelijk. Daarna heeft een zoon wel zelfmoord nog gepleegd. Zij
had een brief geschreven dat ze dat ging doen.
Ze is onderzocht in het Pieterbaancentrum en daar stelden zij vast dat er sprake was van een
persoonlijkheidsstoornis en borderline-trekken en nog wat dingetjes. Borderline wil zeggen
dat er problemen zijn in de stemming.
Zij ging naar een FPK en kon op een gegeven moment verlof krijgen. Dat zag het gezin niet
zitten dat moeder weer in Enschede zou komen. De zoon heeft zelfmoord gepleegd, mede
omdat hij bang was om zijn moeder weer te ontmoeten. Er is een handtekeningenactie
gestart om te voorkomen dat moeder weer in Enschede zou komen. De handtekeningen zijn
aangeboden aan de Tweede Kamer, die kan hier niks mee. De burgemeester heeft Marloes
P. ook verzocht om niet naar Enschede te komen, maar die kon er niet echt iets mee. De
vader van de kinderen stelt dat justitie dit had moeten regelen.
Hoe moet je dit nou juridisch oplossen? Als er belangen zijn, zoals het belang van dochter
tegenover belang van moeder, dan kan je een civiele procedure beginnen. Die civiele rechter
heeft gezegd dat de belangen van de dochter zwaarder wogen dan die van de moeder. De
moeder heeft dus een gebiedsverbod gekregen voor Enschede totdat de dochter
meerderjarig zou zijn.
→ Dus: belangenafweging kan je voorleggen aan de rechter, dat hoef je niet allemaal met
het strafrecht op te lossen.
Hier:
- Verward gedrag/crimineel gedrag want een poging tot moord. Maximale straf zou 30
jaar of levenslang zijn. Doordat het een poging is gaat er 1/3e vanaf dus staat nog
maximaal 20 jaar op.
- Daarna: moet zij worden opgenomen in de geestelijke gezondheidszorg? Dat kan via
de Crisisdienst van de GGZ. Gaat dat vrijwillig of onder dwang?
- Gaat het ook nog het strafrecht systeem in? Hier gaat het om een ernstig delict, dus
het zal via justitie lopen.
- Dan komt er ook forensische psychiatrische zorg om de hoek kijken.
Zorg voor de kinderen moet niet vergeten worden. Melden door behandelaar is verplicht bij
verdenking: Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK). Valt
onder ‘Veilig Thuis’, wat georganiseerd is per gemeente. Dat moet je doen, tenzij er goede
redenenen zijn om dat niet te doen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen zijn omdat de
therapeutische relatie nog niet goed is en die moet beter worden. Als je nu een melding
doet ben je ook de patiënt kwijt, dan kan het zijn dat een psychiater nog even wacht met
een melding te maken.
Forensische psychiatrie
, Discipline op het grensvlak tussen psychiatrie en recht, met twee hoofdactiviteiten:
- Adviseren aan de rechtbank over psychiatrische zieke verdachten
- Het verplegen en behandelen van deze patiënten binnen een justitiële context, dat
wil zeggen met rapportage aan de rechtbank of reclassering. Reclassering krijgt
reportage van psychiater die op polikliniek werkt waar voorwaardelijk veroordeelden
behandeld worden. Die hoeven dan niet de gevangenis in als ze zich laten
behandelen. Als de behandeling niet naar behoren gaat, dan moet hij alsnog gaan
zitten.
Er zijn 28 verschillende forensische zorgtitels, 7 categorieën:
- Zorg zonder strafoplegging (strafrechtelijke zorgmachtging): kan een voorwaardelijk
sepot zijn. Je moet je dan wel laten behandelen op een forensische zorgpolie.
- Tbs met dwangverpleging: voorwaarde is dat er een tijdsrelatie zit tussen de stoornis
en het delict. Een causaal verband hoeft niet te worden aangetoond. Soms kunnen
mensen zich niks meer herinneren van hun delict. Kan komen door kalmerende
middelen of door alcohol. Maar dan kan je ook niet zeggen hoe de stoornis
doorwerkt in het delict. Dus de wetgever zegt: het moet aannemelijk zijn dat er een
verband is geweest op het moment van het delict, maar je hoeft het niet precies uit
te leggen.
- Zorg als voorwaarde bij beslissing rechter of OM: tbs met voorwaarden is dat je dus
geen tbs krijgt, maar wel met de voorwaarde dat je je laat behandelen. Als je je niet
laat behandelen, dan moet je alsnog de tbs in met dwangverpleging. Dat was bij
Marloes P.
- Zorg in het kader van Forensische Psychiatrisch Toezicht
- Zorg in detentie, tijdens de tenuitvoerlegging vrijheidsstraf of ISD-maatregel
- Diagnostiek
- Zorg zonder strafrechtelijke titel
Doel: herstel van de patiënt en de vermindering van de kans op recidive ten behoeve van de
veiligheid van de samenleving.
