Orthopedagogisch werken 3
Inhoud
Table of Contents
Inhoud................................................................................................................................................................................... 1
STARTEN........................................................................................................................................................................ 1
DIVERGEREN of alles is mogelijk!..................................................................................................................................2
CONVERGEREN of op weg naar het resultaat...............................................................................................................3
Inleiding: gewennen en verkennen...............................................................................................................................7
Midden (Verdiepen)......................................................................................................................................................8
Slot – Afronding............................................................................................................................................................8
Opdrachten formuleren................................................................................................................................................8
Sfeerschepping..............................................................................................................................................................9
Active reviewing............................................................................................................................................................9
Groepsindeling............................................................................................................................................................10
1. Creativiteit
1.1. Wat is creativiteit?
‘creatie’ betekent iets nieuws scheppen uit een bestaande realiteit.
In situaties dat het anders loopt dan verwachten zullen we onze creatieve vaardigheden moeten inzetten. Bv wanneer
we koekjes wouden bakken op een avond laat en de weegschaal kapot gaat. Slagen we er in om een gekend patroon te
doorbreken om iets wezenlijks te realiseren, dan spreken we over het inzetten van creatieve vaardigheden.
“Creatief denken is een geheel van attitudes, vaardigheden, technieken en processen die de kans op patroondoorbreking,
het leggen van nieuwe verbindingen in onze hersenen vergroten.”
1.2. Creatieve vaardigheden
3 grote fases: starten, divergeren en convergeren.
STARTEN
Starten en starten: We zijn voortdurend bezig op zoek naar oplossingen. Zoals nadenken over wat je aan moet. Soms
zijn er situaties die helemaal op de voorgrond treden en bijzondere aandacht nodig hebben om verder te kunnen. Dan
spreken we van een bewust creatieproces.
Bijv. Een jongere in een groep isoleert zich van de rest van de groep. Hij is onzeker en durft zich niet te tonen. De
orthopedagogisch begeleider heeft dit opgemerkt en samen met zijn collega’s starten ze een creatieproces waarin ze op
zoek gaan naar mogelijkheden om de verbinding met de jongere te versterken.
Problemen en kansen: probleem als de huidige situatie ons tot een stemming van ontevredenheid brengt. De
spankracht die ontstaat tussen de huidige situatie en de gewenste situatie kan een stimulans zijn om een creatief proces
op te zetten.
Bijv. een cliënt met een fysieke beperking slaagt er moeilijk in om duidelijk te maken aan welke activiteit hij/zij wenst
deel te nemen. Dat is een probleem waar je als orthopedagogisch begeleider aan de slag mee kan gaan.
, Orthopedagogisch werken 3
Dit gegeven werkt ook anders: indien er zich geen probleem voordoet, zijn we weinig geneigd om een situatie te
verbeteren (‘the problem of no problem’). Op deze wijze laten we heel wat kansen liggen.
Bijv. In het dagcentrum voor mensen met psychische moeilijkheden zitten over de middag tussen 12u en 14u de mensen
te wachten op de volgende activiteit na het middagmaal. De orthopedagogisch begeleider merkt dit op en grijpt deze
kans aan om de krant door te nemen met een aantal van de mensen.
De situatie verkennen: Wanneer zich in de situatie een probleem of een kans voordoet waar we creatief mee kunnen
omgaan is het belangrijk even stil te staan bij jezelf, bij wat je voelt, denkt en wil met deze situatie. Wanneer je dit doet
spreken we eigenlijk al van bewust starten.
Bijv. Sportzaal heel rumoerig wanneer je eigenlijk aan je activiteit wil beginnen. Je denkt bewust na over de
mogelijkheden die je kan inzetten om de activiteit vlekkeloos te laten verlopen. Je start bewust!
De startformulering: Je hebt zicht op voelen, denken en willen in de situatie. Formuleer nu het doel in 1 zin en ook
SMART.
DIVERGEREN of alles is mogelijk!
Niet te rap blij zijn met een redelijke oplossing.
Om te kunnen divergeren hebben we onderstaande vaardigheden nodig.
- Creatief waarnemen:
Met al onze zintuigen op zoek gaan naar wat je nog kan waarnemen. We verfijnen m.a.w. onze waarneming en zien
bijv. We proeven niet alleen de soep maar ook de wortelen, de peper, de gestoofde ajuin en de selder in de soep en zelfs
het vleugje room dat er op het einde aan is toegevoegd. Een meisje die doorlopend krijst (vervelend!) kunnen we
ontdekken dat het meisje hiermee aangeeft dat ze het moeilijk heeft in deze situatie (fijn dat ze het aangeeft).
- Uitstel van oordeel:
Merk je dat je open staat voor een nieuwe kijk op de werkelijkheid.
Stel jezelf volgende vragen:
Wat wordt bedoeld met deze nieuwe/andere insteek, mening, wijze van kijken...?
Hoe kan ik deze insteek aanvaarden als zijnde nieuw of anders?
Welke mogelijkheden zitten in deze nieuwe of andere insteek?
Wat wil ik er mee doen na de vorige vragen te hebben beantwoord? (=fase van oordeel)
Uitstel is geen afstel. Na de fase waarin ideeën vrij kunnen opborrelen hoort ook een fase waarin we grondig
beoordelen.
- Nieuwe verbindingen maken in ons hoofd:
We maken snel verbindingen zoals: melk doet je denken aan een koe. Deze verbindingen zijn niet sterk en vernieuwend.
Creativiteit doorbreekt deze verbindingen.
Bijv. Een steen wordt gebruikt om een huis mee te bouwen maar kan ook dienst doen als gewicht om met een touwtje
een vlieger aan vast te knopen. Wij vinden het helemaal gewoon om te eten met mes en vork terwijl in sommige landen
met de handen wordt gegeten of met stokjes.
- Verbeeldingskracht gebruiken:
Door de jaren hebben we heel veel beelden opgeslaan. Het is makkelijker om vanuit deze beelden verder op een verhaal
te komen. Met je eigen fantasie kom je zeker tot een beeld, een muziekje of zelf een passende smaak. We zijn met onze
verbeelding zelfs in staat om die beelden verder te vervormen, te vergroten, te verkleinen, te verscherpen...
Bijv. Vandaag voel ik mij wat eenzaam en kies voor een afbeelding (uit 50 afbeeldingen) van een boom alleen op een
veld in de winter. Ik hoor de piano lage tonen spelen op een traag tempo in mijn verbeelding bij verdriet.
MINDMAP ALS METHODIEK
Om op een overzichtelijke manier weer te geven hoe we een creatief proces starten. Het helpt de automatische
denkpatronen te doorbreken.
Inhoud
Table of Contents
Inhoud................................................................................................................................................................................... 1
STARTEN........................................................................................................................................................................ 1
DIVERGEREN of alles is mogelijk!..................................................................................................................................2
CONVERGEREN of op weg naar het resultaat...............................................................................................................3
Inleiding: gewennen en verkennen...............................................................................................................................7
Midden (Verdiepen)......................................................................................................................................................8
Slot – Afronding............................................................................................................................................................8
Opdrachten formuleren................................................................................................................................................8
Sfeerschepping..............................................................................................................................................................9
Active reviewing............................................................................................................................................................9
Groepsindeling............................................................................................................................................................10
1. Creativiteit
1.1. Wat is creativiteit?
‘creatie’ betekent iets nieuws scheppen uit een bestaande realiteit.
In situaties dat het anders loopt dan verwachten zullen we onze creatieve vaardigheden moeten inzetten. Bv wanneer
we koekjes wouden bakken op een avond laat en de weegschaal kapot gaat. Slagen we er in om een gekend patroon te
doorbreken om iets wezenlijks te realiseren, dan spreken we over het inzetten van creatieve vaardigheden.
“Creatief denken is een geheel van attitudes, vaardigheden, technieken en processen die de kans op patroondoorbreking,
het leggen van nieuwe verbindingen in onze hersenen vergroten.”
1.2. Creatieve vaardigheden
3 grote fases: starten, divergeren en convergeren.
STARTEN
Starten en starten: We zijn voortdurend bezig op zoek naar oplossingen. Zoals nadenken over wat je aan moet. Soms
zijn er situaties die helemaal op de voorgrond treden en bijzondere aandacht nodig hebben om verder te kunnen. Dan
spreken we van een bewust creatieproces.
Bijv. Een jongere in een groep isoleert zich van de rest van de groep. Hij is onzeker en durft zich niet te tonen. De
orthopedagogisch begeleider heeft dit opgemerkt en samen met zijn collega’s starten ze een creatieproces waarin ze op
zoek gaan naar mogelijkheden om de verbinding met de jongere te versterken.
Problemen en kansen: probleem als de huidige situatie ons tot een stemming van ontevredenheid brengt. De
spankracht die ontstaat tussen de huidige situatie en de gewenste situatie kan een stimulans zijn om een creatief proces
op te zetten.
Bijv. een cliënt met een fysieke beperking slaagt er moeilijk in om duidelijk te maken aan welke activiteit hij/zij wenst
deel te nemen. Dat is een probleem waar je als orthopedagogisch begeleider aan de slag mee kan gaan.
, Orthopedagogisch werken 3
Dit gegeven werkt ook anders: indien er zich geen probleem voordoet, zijn we weinig geneigd om een situatie te
verbeteren (‘the problem of no problem’). Op deze wijze laten we heel wat kansen liggen.
Bijv. In het dagcentrum voor mensen met psychische moeilijkheden zitten over de middag tussen 12u en 14u de mensen
te wachten op de volgende activiteit na het middagmaal. De orthopedagogisch begeleider merkt dit op en grijpt deze
kans aan om de krant door te nemen met een aantal van de mensen.
De situatie verkennen: Wanneer zich in de situatie een probleem of een kans voordoet waar we creatief mee kunnen
omgaan is het belangrijk even stil te staan bij jezelf, bij wat je voelt, denkt en wil met deze situatie. Wanneer je dit doet
spreken we eigenlijk al van bewust starten.
Bijv. Sportzaal heel rumoerig wanneer je eigenlijk aan je activiteit wil beginnen. Je denkt bewust na over de
mogelijkheden die je kan inzetten om de activiteit vlekkeloos te laten verlopen. Je start bewust!
De startformulering: Je hebt zicht op voelen, denken en willen in de situatie. Formuleer nu het doel in 1 zin en ook
SMART.
DIVERGEREN of alles is mogelijk!
Niet te rap blij zijn met een redelijke oplossing.
Om te kunnen divergeren hebben we onderstaande vaardigheden nodig.
- Creatief waarnemen:
Met al onze zintuigen op zoek gaan naar wat je nog kan waarnemen. We verfijnen m.a.w. onze waarneming en zien
bijv. We proeven niet alleen de soep maar ook de wortelen, de peper, de gestoofde ajuin en de selder in de soep en zelfs
het vleugje room dat er op het einde aan is toegevoegd. Een meisje die doorlopend krijst (vervelend!) kunnen we
ontdekken dat het meisje hiermee aangeeft dat ze het moeilijk heeft in deze situatie (fijn dat ze het aangeeft).
- Uitstel van oordeel:
Merk je dat je open staat voor een nieuwe kijk op de werkelijkheid.
Stel jezelf volgende vragen:
Wat wordt bedoeld met deze nieuwe/andere insteek, mening, wijze van kijken...?
Hoe kan ik deze insteek aanvaarden als zijnde nieuw of anders?
Welke mogelijkheden zitten in deze nieuwe of andere insteek?
Wat wil ik er mee doen na de vorige vragen te hebben beantwoord? (=fase van oordeel)
Uitstel is geen afstel. Na de fase waarin ideeën vrij kunnen opborrelen hoort ook een fase waarin we grondig
beoordelen.
- Nieuwe verbindingen maken in ons hoofd:
We maken snel verbindingen zoals: melk doet je denken aan een koe. Deze verbindingen zijn niet sterk en vernieuwend.
Creativiteit doorbreekt deze verbindingen.
Bijv. Een steen wordt gebruikt om een huis mee te bouwen maar kan ook dienst doen als gewicht om met een touwtje
een vlieger aan vast te knopen. Wij vinden het helemaal gewoon om te eten met mes en vork terwijl in sommige landen
met de handen wordt gegeten of met stokjes.
- Verbeeldingskracht gebruiken:
Door de jaren hebben we heel veel beelden opgeslaan. Het is makkelijker om vanuit deze beelden verder op een verhaal
te komen. Met je eigen fantasie kom je zeker tot een beeld, een muziekje of zelf een passende smaak. We zijn met onze
verbeelding zelfs in staat om die beelden verder te vervormen, te vergroten, te verkleinen, te verscherpen...
Bijv. Vandaag voel ik mij wat eenzaam en kies voor een afbeelding (uit 50 afbeeldingen) van een boom alleen op een
veld in de winter. Ik hoor de piano lage tonen spelen op een traag tempo in mijn verbeelding bij verdriet.
MINDMAP ALS METHODIEK
Om op een overzichtelijke manier weer te geven hoe we een creatief proces starten. Het helpt de automatische
denkpatronen te doorbreken.
