Cross culturele en
grootstedelijke psychologie
2021-2022
Module 1. Een sociaal-demografische blik: superdiversiteit 5
1.1 Complexiteit - verschillende lagen 5
1.2 Superdiversiteit 6
Naar een nieuwe kijk op stad en diversiteit 6
Vertovec: naar een post-multiculturalisme 6
Problemen met het multiculturalisme 7
De belgische migratiegeschiedenis in een notendop 7
Bilaterale akkoord 8
De jaren 1990; scharniermoment naar superdiversiteit 8
Naoorlogse migratie geschiedenis: immigratie en emigratie 8
Aandeel buitenlandse bewoners in het brussels hoofdstedelijk gewest 9
Verschil tussen buurten 9
Superdiversiteit van de 21ste eeuw 9
A. Superdiversiteit in Brussel 9
Een kwantitatieve breuk: Majority-minority cities 9
Een kwalitatieve breuk 10
B. De superdiverse realiteit: uitdaging voor stad & (psy) hulpverlening 11
1. Geraken we eindelijk voorbij het wij-zij denken? 11
2. Erken toenemend belang van transnationale realiteiten 12
Pak de (gekleurde) armoede (eindelijk) (écht) aan 12
Maak van integratie opnieuw een positief burgerschap-verhaal 13
Stimuleer nederlands vanuit erkenning van meertaligheid 14
6. Werken aan herverdeling én erkenning 15
7. Werken aan structuur én cultuur 15
8. Superdiversiteit vraagt interculturalisering van opleiding en beroepen 15
9. Superdiversiteit, Welke toekomstscenario’s? 16
C. Superdiversiteit; de kritieken 16
Module 2. Over identiteit en cultuur 17
2.1 Intersectionaliteit; een identiteitstheorie 17
2.1.1 Intersectionaliteit 17
2.1.1.1 Kritieken op het diversiteitsdenken 17
2.1.1.2 Ontstaan van intersectionaliteit 18
Sojourner Truth (Isabelle Baumfree) 18
Kimberlé Crenshaw 18
2.1.1.3 Wat is intersectionaliteit? 19
14 assen van identiteitsvorming 19
MACHTSVERHOUDING BINNEN DE ASSEN 19
Judith Butler 20
1
, MACHTSVERHOUDING BUITEN DE ASSEN 21
2.1.1.4 Kern van het kruispunt denken 22
Cultuur 22
2.1.2.1 Wat is cultuur? 22
Inhoud. 4 elementen en 5 dimensies van cultuur 23
2.1.2.2 De werking van cultuur 23
2.1.2.3 Cultuur verwerven 24
Enculturatie 24
Acculturatie 24
2.1.2.4 Verhouding persoon-cultuur 25
2.1.2.5 Cultuurshock 25
5 fasen van een cultuurshock 26
2.1.2.6 Macht en cultuur 26
Module 3. Armoede 26
3.1 Armoede en armoede mechanismen 26
Armoede = kruispunt van uitdagingen 26
Wat is armoede? 27
De bindkracht visie 28
Prevalentie; armoede 28
Prevalentie; arope-graad 29
Prevalentie, subjectief armoede-risico 29
Armoede op maatschappelijk niveau 29
Gezondheidsongelijkheid 30
Armoede op persoonlijk niveau 30
Psychologische mechanismen 30
Armoede op individueel niveau 31
Wisselwerking tussen mechanismen 31
3.2 Opgroeien in armoede; gevolgen voor kinderen 32
Lichamelijke & mentale gezondheid 32
Cognitieve vaardigheden & schools functioneren 33
Emotionele, sociale en gedragsmatige ontwikkeling 33
3.3 Armoede & hulpverlening: de relatie centraal 33
Hulpverlening aan mensen in armoede 33
Bindkracht Visie 33
Verbindingsproblematiek 34
Een perspectievenstrijd 34
Module 4.Cultuursensitief handelen 35
4.1 Rationale en de risico’s van culturalisme 35
Rationale 35
Cultuurspecifieke benadering; culturalism 35
Vooroordelen 35
Risico’s van culturalisme 36
4.2 Cultuursensitief handelen op structureel niveau 37
Structureel niveau 37
4.3 Cultuursensitief handelen op individueel niveau 40
Culturele competentie 40
Culturele competenties 40
2
, Diversiteitsbewuste communicatie 41
Topoi-model (Hoffman) 41
Tot besluit: ont-moeten = er-zijn-voor-de-ander 45
Module 5. Gastles Faire diagnostiek 46
5.1 Onze diverse samenleving 46
De bevolking in Belgïe 46
Regionale verschillen 46
5.2 Diagnostiek in een diverse SL 47
Cross-culturele diagnostiek 47
Geschiedenis cross-culturele diagnostiek 47
Vertekening 48
Construct bias 48
Methode bias 48
C. Itembias 49
Equivalentie 49
5.3 Faire diagnostiek 49
Testen 50
Cultuurvrije tests 50
Standaardtests 50
Geen tests, enkel interview en observatie 50
Netoverstijgende werkgroep Faire diagnostiek 51
5.4 Intake en onderzoeksplanning 51
Wat gebeurd er hier? 51
Meertaligheid als voorbeeld 52
Voorbeelden van fake news 52
Juiste stellingen 53
5.5 Acculturatie 53
Onderzoek bij acculturatie, 54
Psychodiagnostisch onderzoek 54
Breed evalueren 55
Wat als de taalkennis onvoldoende blijkt? 55
Niet verbale intelligentiemeting 55
Advies en verslaggeving 55
Module 7. De leefwereld van niet begeleide minderjarigen (NBMV) 56
7.1 Het kind op de vlucht 56
Psychosociale impact van migratie 57
Cluster van zware stressfactoren 57
Rouw 57
Dus het kind op de vlucht.; 57
Acculturatie 58
7.2 Hechting 58
Module 8. Gastles Sammy Mahdi 59
8.1 Inleiding 59
Sammy Mahdi 59
Niet begeleide minderjarigen (NBM) 59
3
, 2. (NBM) die nood hebben aan specifieke omkadering en begeleiding in
gespecialiseerde centra die voldoen aan hun medische noden (zowel fysiek als
mentaal). 60
3. Alleenstaande mannen 60
4. Personen in transitie 60
5. Andere categorieën 60
8.2 Nu hoe gaat met concreet te werk wanneer iemand hier toekomt? 61
8.3 Samenwerking met verschillende organisaties 62
Tekst A. Post-multiculturalisme, Vertovec 63
Multiculturalisme 63
Ontstaan van multiculturalisme 63
Het paradigma van multiculturalisme 63
Problemen multiculturalisme 64
De wending tegen het multiculturalisme* 64
Superdiversiteit 64
Transnationalisme 65
Post-multiculturalisme 65
Maatregelen als reactie 65
Post-multiculturalistische aanbevelingen 65
Tekst B. Superdiversiteit, Geldof. Hoofdstuk 2 66
De transitie naar superdiversiteit 66
Groeiende diversiteit en majority-minority cities 66
Groeiende diversiteit in de diversiteit 67
Basis van superdiversiteit 67
Superdiversiteit als proces van normalisering en differentiatie 68
Kritiek op SD 68
SD als een nieuwe manier van kijken 69
Tekst 3. Geldof Superdiversiteit, hoofdstuk 5 69
Inleiding 69
Oude manieren van kijken nr een nieuwe realiteit 69
Voorbij het methodologisch nationalisme 69
Beck’s kosmopolitische blik 70
Naar een tweede moderniteit 70
Kosmopolitische apartheid? 71
Tekst 4. Geldof, Superdiversiteit. Hoofdstuk 7 71
De wettelijke vs de werkelijke stad 71
Het belang van regularisatiecampagnes 72
Mensen zonder papieren in Antwerpen 72
Zonder papieren, maar met werk? 73
Wijken van aankomst 73
Extra aansluitend bij tekst 6. “verschil in visies in diversiteit” 74
9 visies op etnisch culturele diversiteit 74
4
grootstedelijke psychologie
2021-2022
Module 1. Een sociaal-demografische blik: superdiversiteit 5
1.1 Complexiteit - verschillende lagen 5
1.2 Superdiversiteit 6
Naar een nieuwe kijk op stad en diversiteit 6
Vertovec: naar een post-multiculturalisme 6
Problemen met het multiculturalisme 7
De belgische migratiegeschiedenis in een notendop 7
Bilaterale akkoord 8
De jaren 1990; scharniermoment naar superdiversiteit 8
Naoorlogse migratie geschiedenis: immigratie en emigratie 8
Aandeel buitenlandse bewoners in het brussels hoofdstedelijk gewest 9
Verschil tussen buurten 9
Superdiversiteit van de 21ste eeuw 9
A. Superdiversiteit in Brussel 9
Een kwantitatieve breuk: Majority-minority cities 9
Een kwalitatieve breuk 10
B. De superdiverse realiteit: uitdaging voor stad & (psy) hulpverlening 11
1. Geraken we eindelijk voorbij het wij-zij denken? 11
2. Erken toenemend belang van transnationale realiteiten 12
Pak de (gekleurde) armoede (eindelijk) (écht) aan 12
Maak van integratie opnieuw een positief burgerschap-verhaal 13
Stimuleer nederlands vanuit erkenning van meertaligheid 14
6. Werken aan herverdeling én erkenning 15
7. Werken aan structuur én cultuur 15
8. Superdiversiteit vraagt interculturalisering van opleiding en beroepen 15
9. Superdiversiteit, Welke toekomstscenario’s? 16
C. Superdiversiteit; de kritieken 16
Module 2. Over identiteit en cultuur 17
2.1 Intersectionaliteit; een identiteitstheorie 17
2.1.1 Intersectionaliteit 17
2.1.1.1 Kritieken op het diversiteitsdenken 17
2.1.1.2 Ontstaan van intersectionaliteit 18
Sojourner Truth (Isabelle Baumfree) 18
Kimberlé Crenshaw 18
2.1.1.3 Wat is intersectionaliteit? 19
14 assen van identiteitsvorming 19
MACHTSVERHOUDING BINNEN DE ASSEN 19
Judith Butler 20
1
, MACHTSVERHOUDING BUITEN DE ASSEN 21
2.1.1.4 Kern van het kruispunt denken 22
Cultuur 22
2.1.2.1 Wat is cultuur? 22
Inhoud. 4 elementen en 5 dimensies van cultuur 23
2.1.2.2 De werking van cultuur 23
2.1.2.3 Cultuur verwerven 24
Enculturatie 24
Acculturatie 24
2.1.2.4 Verhouding persoon-cultuur 25
2.1.2.5 Cultuurshock 25
5 fasen van een cultuurshock 26
2.1.2.6 Macht en cultuur 26
Module 3. Armoede 26
3.1 Armoede en armoede mechanismen 26
Armoede = kruispunt van uitdagingen 26
Wat is armoede? 27
De bindkracht visie 28
Prevalentie; armoede 28
Prevalentie; arope-graad 29
Prevalentie, subjectief armoede-risico 29
Armoede op maatschappelijk niveau 29
Gezondheidsongelijkheid 30
Armoede op persoonlijk niveau 30
Psychologische mechanismen 30
Armoede op individueel niveau 31
Wisselwerking tussen mechanismen 31
3.2 Opgroeien in armoede; gevolgen voor kinderen 32
Lichamelijke & mentale gezondheid 32
Cognitieve vaardigheden & schools functioneren 33
Emotionele, sociale en gedragsmatige ontwikkeling 33
3.3 Armoede & hulpverlening: de relatie centraal 33
Hulpverlening aan mensen in armoede 33
Bindkracht Visie 33
Verbindingsproblematiek 34
Een perspectievenstrijd 34
Module 4.Cultuursensitief handelen 35
4.1 Rationale en de risico’s van culturalisme 35
Rationale 35
Cultuurspecifieke benadering; culturalism 35
Vooroordelen 35
Risico’s van culturalisme 36
4.2 Cultuursensitief handelen op structureel niveau 37
Structureel niveau 37
4.3 Cultuursensitief handelen op individueel niveau 40
Culturele competentie 40
Culturele competenties 40
2
, Diversiteitsbewuste communicatie 41
Topoi-model (Hoffman) 41
Tot besluit: ont-moeten = er-zijn-voor-de-ander 45
Module 5. Gastles Faire diagnostiek 46
5.1 Onze diverse samenleving 46
De bevolking in Belgïe 46
Regionale verschillen 46
5.2 Diagnostiek in een diverse SL 47
Cross-culturele diagnostiek 47
Geschiedenis cross-culturele diagnostiek 47
Vertekening 48
Construct bias 48
Methode bias 48
C. Itembias 49
Equivalentie 49
5.3 Faire diagnostiek 49
Testen 50
Cultuurvrije tests 50
Standaardtests 50
Geen tests, enkel interview en observatie 50
Netoverstijgende werkgroep Faire diagnostiek 51
5.4 Intake en onderzoeksplanning 51
Wat gebeurd er hier? 51
Meertaligheid als voorbeeld 52
Voorbeelden van fake news 52
Juiste stellingen 53
5.5 Acculturatie 53
Onderzoek bij acculturatie, 54
Psychodiagnostisch onderzoek 54
Breed evalueren 55
Wat als de taalkennis onvoldoende blijkt? 55
Niet verbale intelligentiemeting 55
Advies en verslaggeving 55
Module 7. De leefwereld van niet begeleide minderjarigen (NBMV) 56
7.1 Het kind op de vlucht 56
Psychosociale impact van migratie 57
Cluster van zware stressfactoren 57
Rouw 57
Dus het kind op de vlucht.; 57
Acculturatie 58
7.2 Hechting 58
Module 8. Gastles Sammy Mahdi 59
8.1 Inleiding 59
Sammy Mahdi 59
Niet begeleide minderjarigen (NBM) 59
3
, 2. (NBM) die nood hebben aan specifieke omkadering en begeleiding in
gespecialiseerde centra die voldoen aan hun medische noden (zowel fysiek als
mentaal). 60
3. Alleenstaande mannen 60
4. Personen in transitie 60
5. Andere categorieën 60
8.2 Nu hoe gaat met concreet te werk wanneer iemand hier toekomt? 61
8.3 Samenwerking met verschillende organisaties 62
Tekst A. Post-multiculturalisme, Vertovec 63
Multiculturalisme 63
Ontstaan van multiculturalisme 63
Het paradigma van multiculturalisme 63
Problemen multiculturalisme 64
De wending tegen het multiculturalisme* 64
Superdiversiteit 64
Transnationalisme 65
Post-multiculturalisme 65
Maatregelen als reactie 65
Post-multiculturalistische aanbevelingen 65
Tekst B. Superdiversiteit, Geldof. Hoofdstuk 2 66
De transitie naar superdiversiteit 66
Groeiende diversiteit en majority-minority cities 66
Groeiende diversiteit in de diversiteit 67
Basis van superdiversiteit 67
Superdiversiteit als proces van normalisering en differentiatie 68
Kritiek op SD 68
SD als een nieuwe manier van kijken 69
Tekst 3. Geldof Superdiversiteit, hoofdstuk 5 69
Inleiding 69
Oude manieren van kijken nr een nieuwe realiteit 69
Voorbij het methodologisch nationalisme 69
Beck’s kosmopolitische blik 70
Naar een tweede moderniteit 70
Kosmopolitische apartheid? 71
Tekst 4. Geldof, Superdiversiteit. Hoofdstuk 7 71
De wettelijke vs de werkelijke stad 71
Het belang van regularisatiecampagnes 72
Mensen zonder papieren in Antwerpen 72
Zonder papieren, maar met werk? 73
Wijken van aankomst 73
Extra aansluitend bij tekst 6. “verschil in visies in diversiteit” 74
9 visies op etnisch culturele diversiteit 74
4
