Samenvatting NLC

Nederlandse literatuur en cultuur
tot 1830
Inleiding
Wat?
 Hoe zijn onze maatschappij en cultuur gegroeid?
 Wat zijn de belangrijkste politieke, economische, sociale en culturele ontwikkelingen?
 Invalshoek: literaire teksten



Gevolgen van de opkomst van de steden
1. Sociale gevolgen
BURGERS
 Een 4de stand naast adel, geestelijkheid en boeren
 REVOLUTIONAIR en bekritiseerd
 Werken is de straf van God (“schande dat men er plezier uithaalt)
 Ze produceren meer dan nodig: geldzucht en hoogmoed (maar er is altijd eten)
 Speculeren met overschotten, profiteren van vraag en aanbod: marchanderen
met tijd

2. Economische gevolgen
Stedelingen leven van handel  ontstaan KAPITALISME

3. Politieke gevolgen
Steden worden rijk en machtig  grote ZELFSTANDIGHEID

4. Culturele gevolgen
 Eigen stedelijke cultuur
 Processies
 Blijde inkomsten
 Ommegangen (tocht door de stad)
 Het wereldlijke toneel ontstaat
 Kluchten/ sotterniën
= kluchten over lompe boeren en hun wellustige, bazige vrouwen.
Boodschap: zo hoort het niet!




1
Janne Bruyneel

,Nederlandse literatuur en cultuur
tot 1830
Heinric de von Veldeke
Veronderstelde voorkennis
 Een pennenproef als begin, Hendrik van Veldeke, Onderwijs en artes
 Een kleine geschiedenis van Nederland & Tristan moest tegen wil en dank
eens doorlezen

Heinric von Veldeke
 Oudste met naam bekende dichter. Hij leefde in 2 de helft 12de eeuw (°Hasselt)
 Hij schreef voor de hoogste adellijke en geestelijke kringen en was succesvol
 Was waarschijnlijk zelf van half-adellijke afkomst
 Kende als klerk de antieke literatuur en cultuur en dat was belangrijk voor de
verschriftelijking van Nederlandse literatuur
 Breed en baanbrekend oeuvre

Klerken en het Latijn
 Opleiding tot priester, maar niet gewijd
 Kunnen lezen en schrijven in Latijn
 Werken in kanselarij of ambtenarij
 Werd gebruikt tot laat in de middeleeuwen (Taal van de Kerk)
 Wie leerde lezen en schrijven, leerde dat in het Latijn

Artes liberales
Trivium
 Grammatica
 Retorica (leer overtuigen)
 Dialectica (leer argumenteren)
 Lectuur klassieke Latijnse auteurs

Quadrivium
 Rekenkunde
 Geometrie
 Muziek
 Astronomie

Veldekes oeuvre
1. Servaaslegende of Sente Servas (1170-1180)
 Deel 1:
Leven van Sint-Servaas
= bisschop van Tongeren die stierf te Maastricht ca. 384

 Deel 2
Wonderen na zijn dood




2
Janne Bruyneel

, Nederlandse literatuur en cultuur
tot 1830
Een vertaling/bewerking van een Latijns heiligenleven in opdracht van de mecenassen:
gravin Agnes van Loon en het kapittel van Servatiuskerk te Maastricht.

2. Eneasroman (ong. 1186)
 Bewerking van de Oudfranse Roman d’Eneas (1154-1156), op zijn beurt een bewerking
van de Aeneis van Vergilius.
 Veldeke kende dus ook Franse taal en de nieuwste Franse literatuur

 Aeneis:
Latijns epos van Vergilius
Verhaal over Aeneas, Trojaan die uit Troje vlucht en Rome sticht.

 Roman d’Eneas:
Roman: in het romaans (Frans)
Eerste (hoofse) roman omdat liefde sterk op de voorgrond treedt

 Eneas en Lavinia:
Lavinia was de koningsdochter met wie Eneas in Latium in het huwelijk treedt.
Belichaamt goede en voorspoedige liefde.

 Eneasroman van Veldeke:
Nóg meer aandacht voor liefde  bron van alle deugden
Strijd, leed en drama naar de achtergrond
Waarschijnlijk gericht op het hof van de Duitse keizer Barbarossa
 Hij vergelijkt het huwelijksfeest met de hofdag van Barbarossa te Mainz in 1184
 Duitse keizers beschouwden zichzelf als erfgenamen van Romeinse keizers


3. 30 hoofse minneliederen
 Originele liederen, iets totaal nieuws
 Hoofse liefde is de thematiek
 Verwoording stereotiep: bv Natureingang
 = registrale kunst: met beperkte elementen steeds nieuwe dingen maken.

 Veldekes hoofse liefde:
- Geïnspireerd op de fine amour van de trouvère & fin ‘amors van de troubadours:
Onderdanig aanbidden van een hooggeplaatste dame, vaak onbereikbaar (getrouwd)
- Verlangen is heel belangrijk, maar wordt niet vaak ingelost
- Hartstochtelijke liefde met intense vreugde en verdriet
- Liefde leidt naar zelfverdediging + vreugde

 Intertekstualiteit:
- Verwijzing naar bestaande liederen d.m.v. herhalingen van variatie op rijmschema’s,
beeldspraak of thematiek.
- Elitaire kunst voor ingewijden die verwijzingen herkenden.



3
Janne Bruyneel