SV - Inleiding tot recht (semester 2)

Inleiding tot het internationaal en Europees recht


Inleiding tot het internationaal en Europees recht............................................................................1
Hoofdstuk I: Inleiding............................................................................................................................................................ 3
1.1. Definitie en omschrijving van het internationaal publiekrecht................................................................3
1.2. Geschiedenis van het internationaal publiekrecht: van het recht van co-existentie naar een recht van
coöperatie........................................................................................................................................................4
1.3. Basiskenmerken van het internationaal publiekrecht..............................................................................6
Hoofdstuk II: De bronnen van het internationaal publiek recht............................................................................................8
2.1. Omschrijving van formele bronnen van het internationaal recht............................................................8
2.2. Internationaal gewoonterecht..................................................................................................................9
2.3. Verdragen...............................................................................................................................................12
2. 4. Algemene rechtsbeginselen..................................................................................................................17
2.5. Rechterlijke beslissingen en doctrine (rechtsleer).................................................................................18
2.6. Billijkheid.................................................................................................................................................19
2.7. Besluiten v internationale organisaties..................................................................................................19
2.8. Eénzijdige handelingen en verklaringen.................................................................................................20
2.9. Ius cogens en verplichtingen erga omnes..............................................................................................20
Hoofdstuk III: Subjecten van het internationaal recht........................................................................................................22
1. Omschrijving subject internationaal recht – rechtspersoonlijkheid in het internationaal recht..............22
2. Staten.........................................................................................................................................................22
3. Internationale organisaties........................................................................................................................29
4. Individuen..................................................................................................................................................31
5. Heilige stoel...............................................................................................................................................32
6. Volkeren.....................................................................................................................................................33
7. Bevrijdingsbewegingen..............................................................................................................................33
8. Potentiële subjecten v internationaal recht..............................................................................................33
Hoofdstuk IV: Verhouding tussen internationaal en nationaal recht..................................................................................34
1. Waarom belangrijk zich de vraag over de verhouding tussen internationaal en nationaal recht te
stellen?...........................................................................................................................................................34
2. Monisme vs. dualisme...............................................................................................................................34
3. Voor- en nadelen vh monisme en het dualisme........................................................................................35
4. Doorwerking van het internationaal recht in het Belgisch nationaal recht..............................................36
Hoofdstuk V: Het recht der internationale organisaties.....................................................................................................40
1. Soorten internationale organisaties..........................................................................................................40
2. Recht van internationale organisaties: institutioneel vs materieel recht.................................................41
Hoofdstuk VI: De Verenigde Naties.....................................................................................................................................42
1. Geschiedenis en doelstellingen.................................................................................................................42
2. Lidmaatschap.............................................................................................................................................42
3. Algemene vergadering...............................................................................................................................43
4. Veiligheidsraad..........................................................................................................................................44
5. ECOSOC......................................................................................................................................................45
6. Internationaal Gerechtshof.......................................................................................................................46
7. Trustschapsraad.........................................................................................................................................46
8. Secretariaat en secretaris-generaal...........................................................................................................47
9. Gespecialiseerde organisaties van de Verenigde Naties...........................................................................47
Hoofdstuk VII: Europese regionale organisaties met intergouvernementeel karakter.......................................................49
1. Raad van Europa........................................................................................................................................49
2. Organisatie voor veiligheid en samenwerking in Europa (OVSE)..............................................................51
3. Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO).......................................................................................53

1

, 4. Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO)..................................................55
5. BeNeLux.....................................................................................................................................................57
Hoofdstuk VIII: Europese Unie............................................................................................................................................59
1. Geschiedenis..............................................................................................................................................59
2. Vormen v economische samenwerking.....................................................................................................60
3. Van economische naar politieke intergratie.............................................................................................60
4. Instellingen van de EU...............................................................................................................................63
5. Financiëring................................................................................................................................................68
Hoofdstuk IX: De EU Rechtsorde: Bronnen en karakteristieken..........................................................................................69
1. Primaire en secundaire bronnen...............................................................................................................69
2. Vormvoorschriften van EU-besluiten........................................................................................................69
3. Karakteristieken van EU-rechtsorde..........................................................................................................70




2

,Hoofdstuk I: Inleiding
Praktische informatie
 Examen met open vragen (zonder hogere cesuur/gis)
o vraag omtrent internationaal recht
o vraag omtrent Europees recht
o casus
o 4 teksten voorbereiden: 2 uitspraken v Internationaal Gerechtshof + 2 arresten v Hof v Justitie
v EU
 Leerstof = hoorcolleges, handboek = aanvulling

1.1. Definitie en omschrijving van het internationaal publiekrecht
 Definitie: het internationaal (publiek)recht = het recht dat de verhouding tussen staten (en/of andere
subjecten van het internationaal recht) regelt
o = interstatelijk recht (intra statelijk recht)
o internationaal recht echter meer en meer gevolgen op intra-statelijk recht  internationaal recht
werkt door in nationale rechtsorde
o Actoren:
 Staten (= subjecten, gaan regels formuleren)
 Internationale organisaties
 internationaal recht kent veel subdomeinen :
o Diplomatiek recht
o Internationaal milieurecht: staten gaan gezamenlijk antwoord formuleren/beslissingen en
maatregelen nemen)
 bv. opwarming vd aarde
o Internationaal humanitair recht (staten hebben besloten om het voeren van oorlog aan regels te
onderwerpen)
o Recht van de internationale organisaties (vb. VN, NAVO)
o Internationaal strafrecht: bevoegd om individuen te vervolgen wegens genocide, misdaden tegen
de mensheid (vb. Rwanda, Joegoslavië)
o Zeerechten (wat zijn de territoriale wateren?)
o Ruimterecht
 internationaal publiek recht
o ≠ internationaal privaat recht
 internationaal privaatrecht = nationaal recht dat toegepast wordt wanneer men
geconfronteerd wordt met vreemde elementen
 bv. vluchteling uit Soedan komt in België aan en wordt erkend. Vluchteling was
in Soedan echter getrouwd met 2 vrouwen. Vraag: zal 2 de echtgenoot ook
erkend worden als echtgenote in België? Welk recht is hier v toepassing,
Belgisch of Soedanees?
 internationaal (publiek)recht = recht tussen staten
o ≠ vreemdenrecht
o ≠ Belgisch recht met vreemd element (bv. Belg koopt Chinese PC)
o ~ volkenrecht: term niet ideaal want subject van het internationaal recht is niet het volk, maar de
staten
o Wel: recht tussen de staten
 = staten die juridisch bindende afspraken maken
 vb. afspraak tussen België en Frankrijk om grenscriminaliteit te verminderen
 vb. afspraak tussen België en Duitsland omtrent het gebruik vd haven v
Antwerpen en Zeebrugge
 = wanneer staten/internationale organisaties zich verbinden en zich daarvoor
onderwerpen aan bepaalde regels (= bronnen IR)  dit vormt overkoepelende
rechtsorde die anders werkt dan nationale rechtsordes
 bv. Akkoord v Parijs om aardopwarming tegen te gaan



3

, 1.2. Geschiedenis van het internationaal publiekrecht: van het recht van co-
existentie naar een recht van coöperatie
Hoe is internationaal recht ontstaan?
 1ste voorwaarde: er moeten staten zijn
o staat = gestructureerde éénheid die soeverein gezag uitoefent over personen die zich op
grondgebied bevinden  ontwikkeling internationaal recht verbonden met ontwikkeling v
soevereine onafhankelijke staten
o in Europa (ca. 17de eeuw) ontwikkelde moderne soevereine statensysteem zich als antwoord
op teloorgang v middeleeuwse politieke orde (Res publica Christiana) waarbinnen gehele
gemeenschap was verenigd onder gezag vd Keizer (v HRR) en Paus
 door godsdienstoorlogen, Reformatie, … viel Respublica Christiana uiteen  hoe?
 aan het hoofd vd Kerk stond Paus, die gezag uitoefende over staten
aangezien deze katholiek waren en het gezag vd Paus aanvaardden 
opkomst v protestantisme waardoor gezag v Paus in vraag wordt gesteld (=
godsdienstoorlogen)  gebieden beginnen afstand te doen v katholicisme
wat leidt tot spanningen in Europa (= Dertigjarige Oorlog)
 Overgang Res publica naar moderne statensysteem = proces van vele eeuwen  als
symbool: jaar 1648
 in Münster en Osnabrück: vredesverdragen van Westfalen worden gesloten
= einde aan godsdienst- en burgeroorlogen + heersers binnen hun
grondgebied bevoegd om godsdienst vast te stellen
 gevolg: Paus en Keizer kunnen hoogste gezag niet langer uitoefenen en
staten worden soevereine entiteiten
 deze Europese, soevereine staten zijn eerst ‘Concert of Nations’
o = groep staten die afspraken maken om naast elkaar te kunnen functioneren als soevereine
entiteiten  internationaal recht dus eurocentrisch en westers beïnvloed: v een aantal
Europese staten uitgegroeid tot 200-tal staten (internationaal), Europese staten nu in
minderheid
 internationaal recht moest belangen behartigen v EUROPESE staten, en werd
opgelegd aan andere staten met als gevolg dat andere staten niet altijd gediend
waren met internationaal recht

o hoe is internationaal recht geëvolueerd v Europees recht naar meer universeel recht?
 17de, 18de en 19de eeuw: kleine gemeenschap v Europese staten ontwikkelt recht die
belangen behartigt v Europese staten en groeit, in verschillende fases, naar recht
waar verschillende niet-Europese staten aan deelnemen MAAR internationaal recht
met Europese roots
 wat gaan Europese staten nu kwalificeren als “terra noius”?
 gaan dit doen door toepassen v internationaal recht: internationaal recht
geeft aan Europese staten mogelijkheid om rest vd wereld te onderwerpen
o hoe? speciale regels in internationaal recht gaan creëren: “wat niet
Europees is, heeft geen overheid en behoort niemand toe. Het is
ons recht het ons toe te eigenen (= terra noius)”  leidt tot “race”
om zoveel mogelijk grondgebied buiten Europa te ontdekken en
tot kolonisering
o kolonisering belangrijk voor Europese staten (toegang tot nieuwe
markten, controle over communicatie, toegang tot nieuwe
grondstoffen etc.)
 deze niet-Europese staten geraken echter in beweging v onafhankelijkheid
 1776: onafhankelijkheid v VS t.g.v. belastingverhoging door VK omwille v
oorlogen
o Amerikanen willen belastingen niet betalen omdat ze niet
vertegenwoordigd zijn in parlement (“No taxation, without
representation”)
o VS = 1ste onafhankelijke staat buiten Europa


4