Samenvatting counseling in de klinische praktijk
1 Counseling vs psychotherapie ......................................................................................................................... 1
2 Online hulpverlening ....................................................................................................................................... 6
Te kennen leerstof hoofdstuk 1 en 2 .................................................................................................................... 16
3 Inleiding in het systeemdenken .................................................................................................................... 16
4 Creatieve methoden en technieken .............................................................................................................. 25
Te kennen leerstof ................................................................................................................................................ 40
5 Contextuele begeleiding en werken met duplopoppen................................................................................ 40
6 Psychodrama ................................................................................................................................................. 51
7 Oplossingsgerichte technieken ..................................................................................................................... 60
8 cognitieve gedragstherapie ........................................................................................................................... 71
9 Positieve psychologie .................................................................................................................................... 86
10 ACT (ACCEPTANCE AND COMMITMENT THERAPY) ................................................................................. 86
1 Counseling vs psychotherapie
1.1 De cursus
Een psychotherapeut is niet per definitie een goede counselor.
Counseling ----------------------------------------→ psychotherapie
➔ Naargelang de groeimogelijkheden vd client kan er meer veranderingsgericht, psychotherapeutisch
gewerkt worden.
1.2 Wetgeving
Master in de psychologie / Psycholoog: Officiële, erkende en beschermde titel voor masters in de psychologie
met erkenning en visum
Master in de klinische psychologie: Sinds 2016: erkenning als (autonoom) gezondheidszorgberoep via
WUG/Wet GGZ/KB78
• Federale Raad voor Geestelijke Gezondheidszorgberoepen
• Wettelijke omkadering omtrent terugbetaling
• Bescherming van psychotherapie als specialisatie van universitaire gezondheidszorgberoepen
o Niet een afzonderlijk gezondheidszorgberoep met een erkenning
o Artsen/ klinisch psychologen/ klinisch orthopedagogen + 70ECTS psychotherapieopleiding + 2
jaar professionele stage
Bachelor in de toegepaste psychologie: Officiële en erkende titel+ Belgische benaming: psychologisch consulent
Counseling in de klinische praktijk 1
,Psychotherapie: werken aan de hand van psychotherapeutische ingrepen op basis van een
psychotherapeutisch referentiekader.
Psychologisch consulent en therapeut is niet beschermd. Iedereen mag zich zo noemen
In Angelsaksische literatuur (Rogers): geen onderscheid tss counseling en psychotherapie maar In
Nederlandtalige literatuur poging tot onderscheid,
➔ Counseling:
• Psychologische, psychosociale, relationele, existentiële en psychosomatische problemen
• Cliëntsysteem: individu, gezin, koppel, netwerk, groep of organisatie
• Kortdurende, methodische, professionele activiteit
• Op procesmatige wijze
• Via gesprek, spel, creatieve methoden, … afhankelijk van cliënt en proces
• Vanuit een wetenschappelijk onderbouwd denkkader (aparte stroming of ecclectisch integratieve
werking)
• Structurerend, ondersteunend, coachend, gericht op het hier-en-nu
• Gericht op (inzicht in) mogelijkheden, kwaliteiten, hulpbronnen, kracht
• Krachtgericht probleemoplossing en zelfregulering stimuleren om balans terug te vinden. Positief
opbouwend, empowerment.
• Doorverwijzen als gespecialiseerde psychotherapeutische hulp nodig i, als h gaat over echte problemen
Erkenning: het vereist zijn van een kwalificatie vr d uitoefening ve
beropesactiviteit.
Bescherming: wettelijk voeren vd beroepstitel
1.3 Kindercounseling
Laagdrempelige krachtgerichte manier van hulpverlening
• Via spel. → natuurlijke uiting van het kind. In het spel laat het kind zien waarmee het zich bezighoudt en
welke problemen het ervaart. Spel geeft het kind ook de gelegenheid om te ontspannen, gedachten,
gevoelens en wensen te uiten, ervaringen te verwerken en te experimenteren met nieuw gedrag.
• Via creatieve, actieve methoden
• Via kindgerichte gespreksvoering
• Via grondhoudingen: onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid, empathie, empowerment
Voor kinderen met een gezonde stabiele basis die tijdelijk uit balans zijn → Door psychosociale problemen:
verwerkingsproblemen, gedragsproblemen, sociale problemen, zelfbeeld, faalangst, emotionele problemen, ….
Met als doel ondersteunen/veranderingsproces op gang t brengen → Het kind krijgt mogelijkheden om nieuwe
ervaringen op te doen en om emotionele en cognitieve inzichten te verwerven.
• Gedragsproblemen: stil en teruggetrokken gedrag, agressief en driftig gedrag
• Sociale problemen: sociale vaardigheden, omgang met andere kinderen, weerbaarheid, assertiviteit
• Zelfbeeldproblemen: weinig zelfvertrouwen en zelfwaardering, onzekerheid
• Faalangst: cognitieve faalangst, motorische faalangst of sociale faalangst
• Emotionele problemen: omgaan met emoties (verdriet, angst, boosheid, schaamte, jaloezie, …). spanning
en piekergedachten
• Verwerkingsproblemen: bij ingrijpende gebeurtenissen (overlijden, scheiding, verlies, trauma, ziekte,
veranderde situatie)
• Psychosomatische klachten
• Slaapproblemen , eetproblemen, zindelijkheidsproblemen
• Ontwikkelingsstoornissen
Counseling in de klinische praktijk 2
, Men werkt met andere vormen, vooral creatief. De taal v kinderen is spel bv kind is papa verloren aan
zelfmoord, speelt met touw en poppetje →dit is een super manier van verwerken!
1.4 Casussen
Psychotherapie en counseling is een continuum.
Verschillend
Counseling (coaching en training) Psychotherapie
• Psychisch gezonde personen (mensen die eventjes • Ernstige psychische/ psychopathologische problemen (meer
vast zitten en problemen ervaren) je kan ook in dan vastzitten, echte stoornissen en geen stabiele basis
contact komen met psychopathologieën dus hier hebben)
moet je ook kennis v hebben.
• Veranderen van gedrag • Verwerven van inzicht (vee meer naar het verleden kijken, hoe
kmt het vanwaar komt het), kunnen zich ook tevreden stellen
met afname v belangrijke symptomen (systeemdenken:
symptoom w gezien als bescherming vd mens)
• Aandacht in hier en nu (wat zie ik nu, wat doet dat) • Aandacht ook op het verleden (wie ben ik, hoe zit ik in elkaar?)
• Eerder kortdurend (kan ook lang) • Eerder langdurend (kan ook kort zijn)
• Flexibel: naargelang de nood, ruimere • Vast kader: afspraak maken, starten bij intake, …
beschikbaarheid
• Diensten: CAW, palliatieve, ... • Diensten: CGG, privé,…
• Inhoud: rechtlijnig, planmatige aanpak • Inhoud: onvoorspelbaarder traject → duur dus ook moeilijk te
voorspellen
• Krachten aanboren • Onderliggende problematiek uitdiepen
- Realiteitsniveau (ondersteunen in hier en nu) wat • Symbolisch niveau: fundamenteel bezig met beeld dt CL v
ga je in de realiteit doen? Wie kan daarbij zichzelf en context heeft . focu op d manier wrp CL nr zichzelf
behulpzaam zijn?.... ne wereld kijkt.
• Gericht op zelf-exploratie (helen v dieper liggende kwetsuren)
• Gericht op verandering • Cl stuurt (wat de client wil is wat er zal gebeuren, hv weet op
• Hv stuurt (ik heb dit voorbereid en dit kunnen we voorhand niet hoe het gesprek zal eindigen)
vandaag doen) WAAR ZIT DE BRON VAN DE BRAND? HOE KOMT HET DAT HET HIER
BRAND? WAT IS DE BRANDHAARD
HOE GAAN WE DE BRAND BLUSSEN? Bv ik haal nergens nog voldoening uit sinds …
Bv ik haal geen voldoening meer uit mn job Bv vorige relaties gingen ook niet goed, relatie met vader ook niet. Dit is
Bv ik wil beter kunnen communiceren met mijn vriend. een brandhaard.
• Overeenkomstige theorieën, methoden en technieken
• Onderliggend werkcontract: ethische aspecten
• Onderliggende basis: grondhoudingen → Empathie, echtheid, onvoorwaardelijke aanvaarding, empowerment
• Nood aan degelijke opleiding
o Theorie en praktijk
o Belang van persoonlijke ontwikkeling, supervisie/intervisie
• Nood aan procesmatig, methodisch, onderbouwd te werk gaan
• Doorverwijzen indien niet in eigen competentieveld ligt
In praktijk is het heel moeilijk om een onderscheid te maken. Wat is de context vd vraag en wat is er nodig?
verschillend werkcontract:
Counseling in de klinische praktijk 3
, ➔ duur: begeleiding gedefinieerd en afgebakend in duur (vb. student begeleiden met studieproblemen:
kortdurend, begeleiding bij begeleid wonen: langdurig)
➔ "Alhoewel het erg moeilijk is om theoretisch de scheidingsljn tussen psychotherapie en begeleiding te
trekken, toch is het meestal in de praktijk redelijk duidelijk of we een concreet samenwerkingsverband
tussen cliënt en hulpverlener moeten benoemen als pychotherapie of als begeleiding.
Pragmatisch:
- Id praktijk van hulpverlening verschillende diensten vaak categoriseren als centrum voor begeleiding
of psychotherapie. Kan het ook dat binnen een bepaalde setting een bepaalde beroepsgroep zorgt
voor psychotherapie, terwijl een andere groep 'begeleiding' als opdracht krijgt.
- Ht samenwerkingscontract tss HV &CL: in begeleiding zal de duur vaak meer gedefinieerd en
afgebakend zijn dan in een psychotherapie.
- Een ander onderscheid betreft het uitdiepen van onderliggende problematiek en eventueel van
vroegere trauma's.
- Of je focust op de manier waarop de cliënt de wereld percipieert en uitgaat van wetmatigheden die
vertekend zijn door haar vroegere ervaringen. Begeleiding daarentegen is veel meer realiteitsgericht.
1.5 Techniek vs proces
1.5.1 Effectiviteitsonderzoek therapie
Uit onderzoek (Trijsburg et al., Asay&Lambert) over herstel blijkt belang van verscheidene factoren:
• 40% Cliëntfactoren en externe omstandigheden: toevallige gebeurtenissen, spontaan herstel,
sociale ondersteuning
• 15% Placebo: verwachting, hoop, geloof in verandering
• 30% Universele factoren: Empathie, warmte, betrokkenheid van de therapeut, cliënt- en
therapeut-kenmerken, therapeutische alliantie
• 15% Specifieke methoden en technieken
Alle vormen van psychotherapie zijn even effectief wat klachtreductie betreft
Het grootste deel van het effect van therapie/counseling wordt bewerkstelligd door niet-specifieke factoren
1.5.2 Interventies en houding in counseling
Universele factoren: 3 dimensies (M. Leijssen)
o Ondersteunende dimensie: ruimte vr verhaal en gevoelens van de cliënt, ondersteunen en dragen
o Leerdimensie: Nieuwe inzichten in probleemsituatie, vandaaruit er zelf uitgeraken
o Actiedimensie: Experimenteren met nieuw gedrag Is niet bij iedereen nodig. Het
counselingsproces heeft niet
Leerdimensies: bv na de oorlog v Oekraine bij elke knal bang zijn, handig om te weten dat per se alle 3 de dimensies
dit normaal is etc. nodig.
→ afhankelijk van de problematiek worden 1 of meerdere dimensies naar voren geschoven:
bijv psychologische bijstand bij ramp situeert zich voornamelijk op het niveau van ondersteunende dimensie.
Maar voor sommige slachtoffers net belangrijker om gemotiveerd te worden de draad van het gewone leven
Counseling in de klinische praktijk 4
1 Counseling vs psychotherapie ......................................................................................................................... 1
2 Online hulpverlening ....................................................................................................................................... 6
Te kennen leerstof hoofdstuk 1 en 2 .................................................................................................................... 16
3 Inleiding in het systeemdenken .................................................................................................................... 16
4 Creatieve methoden en technieken .............................................................................................................. 25
Te kennen leerstof ................................................................................................................................................ 40
5 Contextuele begeleiding en werken met duplopoppen................................................................................ 40
6 Psychodrama ................................................................................................................................................. 51
7 Oplossingsgerichte technieken ..................................................................................................................... 60
8 cognitieve gedragstherapie ........................................................................................................................... 71
9 Positieve psychologie .................................................................................................................................... 86
10 ACT (ACCEPTANCE AND COMMITMENT THERAPY) ................................................................................. 86
1 Counseling vs psychotherapie
1.1 De cursus
Een psychotherapeut is niet per definitie een goede counselor.
Counseling ----------------------------------------→ psychotherapie
➔ Naargelang de groeimogelijkheden vd client kan er meer veranderingsgericht, psychotherapeutisch
gewerkt worden.
1.2 Wetgeving
Master in de psychologie / Psycholoog: Officiële, erkende en beschermde titel voor masters in de psychologie
met erkenning en visum
Master in de klinische psychologie: Sinds 2016: erkenning als (autonoom) gezondheidszorgberoep via
WUG/Wet GGZ/KB78
• Federale Raad voor Geestelijke Gezondheidszorgberoepen
• Wettelijke omkadering omtrent terugbetaling
• Bescherming van psychotherapie als specialisatie van universitaire gezondheidszorgberoepen
o Niet een afzonderlijk gezondheidszorgberoep met een erkenning
o Artsen/ klinisch psychologen/ klinisch orthopedagogen + 70ECTS psychotherapieopleiding + 2
jaar professionele stage
Bachelor in de toegepaste psychologie: Officiële en erkende titel+ Belgische benaming: psychologisch consulent
Counseling in de klinische praktijk 1
,Psychotherapie: werken aan de hand van psychotherapeutische ingrepen op basis van een
psychotherapeutisch referentiekader.
Psychologisch consulent en therapeut is niet beschermd. Iedereen mag zich zo noemen
In Angelsaksische literatuur (Rogers): geen onderscheid tss counseling en psychotherapie maar In
Nederlandtalige literatuur poging tot onderscheid,
➔ Counseling:
• Psychologische, psychosociale, relationele, existentiële en psychosomatische problemen
• Cliëntsysteem: individu, gezin, koppel, netwerk, groep of organisatie
• Kortdurende, methodische, professionele activiteit
• Op procesmatige wijze
• Via gesprek, spel, creatieve methoden, … afhankelijk van cliënt en proces
• Vanuit een wetenschappelijk onderbouwd denkkader (aparte stroming of ecclectisch integratieve
werking)
• Structurerend, ondersteunend, coachend, gericht op het hier-en-nu
• Gericht op (inzicht in) mogelijkheden, kwaliteiten, hulpbronnen, kracht
• Krachtgericht probleemoplossing en zelfregulering stimuleren om balans terug te vinden. Positief
opbouwend, empowerment.
• Doorverwijzen als gespecialiseerde psychotherapeutische hulp nodig i, als h gaat over echte problemen
Erkenning: het vereist zijn van een kwalificatie vr d uitoefening ve
beropesactiviteit.
Bescherming: wettelijk voeren vd beroepstitel
1.3 Kindercounseling
Laagdrempelige krachtgerichte manier van hulpverlening
• Via spel. → natuurlijke uiting van het kind. In het spel laat het kind zien waarmee het zich bezighoudt en
welke problemen het ervaart. Spel geeft het kind ook de gelegenheid om te ontspannen, gedachten,
gevoelens en wensen te uiten, ervaringen te verwerken en te experimenteren met nieuw gedrag.
• Via creatieve, actieve methoden
• Via kindgerichte gespreksvoering
• Via grondhoudingen: onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid, empathie, empowerment
Voor kinderen met een gezonde stabiele basis die tijdelijk uit balans zijn → Door psychosociale problemen:
verwerkingsproblemen, gedragsproblemen, sociale problemen, zelfbeeld, faalangst, emotionele problemen, ….
Met als doel ondersteunen/veranderingsproces op gang t brengen → Het kind krijgt mogelijkheden om nieuwe
ervaringen op te doen en om emotionele en cognitieve inzichten te verwerven.
• Gedragsproblemen: stil en teruggetrokken gedrag, agressief en driftig gedrag
• Sociale problemen: sociale vaardigheden, omgang met andere kinderen, weerbaarheid, assertiviteit
• Zelfbeeldproblemen: weinig zelfvertrouwen en zelfwaardering, onzekerheid
• Faalangst: cognitieve faalangst, motorische faalangst of sociale faalangst
• Emotionele problemen: omgaan met emoties (verdriet, angst, boosheid, schaamte, jaloezie, …). spanning
en piekergedachten
• Verwerkingsproblemen: bij ingrijpende gebeurtenissen (overlijden, scheiding, verlies, trauma, ziekte,
veranderde situatie)
• Psychosomatische klachten
• Slaapproblemen , eetproblemen, zindelijkheidsproblemen
• Ontwikkelingsstoornissen
Counseling in de klinische praktijk 2
, Men werkt met andere vormen, vooral creatief. De taal v kinderen is spel bv kind is papa verloren aan
zelfmoord, speelt met touw en poppetje →dit is een super manier van verwerken!
1.4 Casussen
Psychotherapie en counseling is een continuum.
Verschillend
Counseling (coaching en training) Psychotherapie
• Psychisch gezonde personen (mensen die eventjes • Ernstige psychische/ psychopathologische problemen (meer
vast zitten en problemen ervaren) je kan ook in dan vastzitten, echte stoornissen en geen stabiele basis
contact komen met psychopathologieën dus hier hebben)
moet je ook kennis v hebben.
• Veranderen van gedrag • Verwerven van inzicht (vee meer naar het verleden kijken, hoe
kmt het vanwaar komt het), kunnen zich ook tevreden stellen
met afname v belangrijke symptomen (systeemdenken:
symptoom w gezien als bescherming vd mens)
• Aandacht in hier en nu (wat zie ik nu, wat doet dat) • Aandacht ook op het verleden (wie ben ik, hoe zit ik in elkaar?)
• Eerder kortdurend (kan ook lang) • Eerder langdurend (kan ook kort zijn)
• Flexibel: naargelang de nood, ruimere • Vast kader: afspraak maken, starten bij intake, …
beschikbaarheid
• Diensten: CAW, palliatieve, ... • Diensten: CGG, privé,…
• Inhoud: rechtlijnig, planmatige aanpak • Inhoud: onvoorspelbaarder traject → duur dus ook moeilijk te
voorspellen
• Krachten aanboren • Onderliggende problematiek uitdiepen
- Realiteitsniveau (ondersteunen in hier en nu) wat • Symbolisch niveau: fundamenteel bezig met beeld dt CL v
ga je in de realiteit doen? Wie kan daarbij zichzelf en context heeft . focu op d manier wrp CL nr zichzelf
behulpzaam zijn?.... ne wereld kijkt.
• Gericht op zelf-exploratie (helen v dieper liggende kwetsuren)
• Gericht op verandering • Cl stuurt (wat de client wil is wat er zal gebeuren, hv weet op
• Hv stuurt (ik heb dit voorbereid en dit kunnen we voorhand niet hoe het gesprek zal eindigen)
vandaag doen) WAAR ZIT DE BRON VAN DE BRAND? HOE KOMT HET DAT HET HIER
BRAND? WAT IS DE BRANDHAARD
HOE GAAN WE DE BRAND BLUSSEN? Bv ik haal nergens nog voldoening uit sinds …
Bv ik haal geen voldoening meer uit mn job Bv vorige relaties gingen ook niet goed, relatie met vader ook niet. Dit is
Bv ik wil beter kunnen communiceren met mijn vriend. een brandhaard.
• Overeenkomstige theorieën, methoden en technieken
• Onderliggend werkcontract: ethische aspecten
• Onderliggende basis: grondhoudingen → Empathie, echtheid, onvoorwaardelijke aanvaarding, empowerment
• Nood aan degelijke opleiding
o Theorie en praktijk
o Belang van persoonlijke ontwikkeling, supervisie/intervisie
• Nood aan procesmatig, methodisch, onderbouwd te werk gaan
• Doorverwijzen indien niet in eigen competentieveld ligt
In praktijk is het heel moeilijk om een onderscheid te maken. Wat is de context vd vraag en wat is er nodig?
verschillend werkcontract:
Counseling in de klinische praktijk 3
, ➔ duur: begeleiding gedefinieerd en afgebakend in duur (vb. student begeleiden met studieproblemen:
kortdurend, begeleiding bij begeleid wonen: langdurig)
➔ "Alhoewel het erg moeilijk is om theoretisch de scheidingsljn tussen psychotherapie en begeleiding te
trekken, toch is het meestal in de praktijk redelijk duidelijk of we een concreet samenwerkingsverband
tussen cliënt en hulpverlener moeten benoemen als pychotherapie of als begeleiding.
Pragmatisch:
- Id praktijk van hulpverlening verschillende diensten vaak categoriseren als centrum voor begeleiding
of psychotherapie. Kan het ook dat binnen een bepaalde setting een bepaalde beroepsgroep zorgt
voor psychotherapie, terwijl een andere groep 'begeleiding' als opdracht krijgt.
- Ht samenwerkingscontract tss HV &CL: in begeleiding zal de duur vaak meer gedefinieerd en
afgebakend zijn dan in een psychotherapie.
- Een ander onderscheid betreft het uitdiepen van onderliggende problematiek en eventueel van
vroegere trauma's.
- Of je focust op de manier waarop de cliënt de wereld percipieert en uitgaat van wetmatigheden die
vertekend zijn door haar vroegere ervaringen. Begeleiding daarentegen is veel meer realiteitsgericht.
1.5 Techniek vs proces
1.5.1 Effectiviteitsonderzoek therapie
Uit onderzoek (Trijsburg et al., Asay&Lambert) over herstel blijkt belang van verscheidene factoren:
• 40% Cliëntfactoren en externe omstandigheden: toevallige gebeurtenissen, spontaan herstel,
sociale ondersteuning
• 15% Placebo: verwachting, hoop, geloof in verandering
• 30% Universele factoren: Empathie, warmte, betrokkenheid van de therapeut, cliënt- en
therapeut-kenmerken, therapeutische alliantie
• 15% Specifieke methoden en technieken
Alle vormen van psychotherapie zijn even effectief wat klachtreductie betreft
Het grootste deel van het effect van therapie/counseling wordt bewerkstelligd door niet-specifieke factoren
1.5.2 Interventies en houding in counseling
Universele factoren: 3 dimensies (M. Leijssen)
o Ondersteunende dimensie: ruimte vr verhaal en gevoelens van de cliënt, ondersteunen en dragen
o Leerdimensie: Nieuwe inzichten in probleemsituatie, vandaaruit er zelf uitgeraken
o Actiedimensie: Experimenteren met nieuw gedrag Is niet bij iedereen nodig. Het
counselingsproces heeft niet
Leerdimensies: bv na de oorlog v Oekraine bij elke knal bang zijn, handig om te weten dat per se alle 3 de dimensies
dit normaal is etc. nodig.
→ afhankelijk van de problematiek worden 1 of meerdere dimensies naar voren geschoven:
bijv psychologische bijstand bij ramp situeert zich voornamelijk op het niveau van ondersteunende dimensie.
Maar voor sommige slachtoffers net belangrijker om gemotiveerd te worden de draad van het gewone leven
Counseling in de klinische praktijk 4
