Onderzoeksmethoden en dataverwerking 2021-2022
Module 10: onderzoeksopzet – exploratief onderzoek
Exploratief is hetzelfde als observationeel onderzoek het gaat om relaties vinden
Wat is observationeel onderzoek?
Men zoek naar oorzaken, gevolgen en voorspellers van ziekten of beperkingen
- Descripitief onderzoek (module 6)
o Populaties karakteriseren door het onderzoeken van de distributie van gezondheids-
gerelateerde variabelen (inferentiële statistiek)
o Doel: hypothesen vormen over risicofactoren die te maken hebben met verschillen
tussen populaties
- Analytisch onderzoek
o Beginnen bij onze hypothese
o Onderzoeken van verbanden tussen risicofactoren en gezondheidsresultaten
Risico’s inschatten: welke factoren zullen het risico van ontwikkelen van een aandoening vergroten?
Waarom niet RCT?
- We willen naar natuurlijk verloop gaan kijken
- Het is niet ethisch om mensen te randomiseren en bloot te stellen aan een risicofactor voor
bijvoorbeeld kanker
- Wanneer we willen kijken naar associaties over de tijd, dan duurt deze studie enorm lang
Observationeel design – namen
- Hoe vaak verzamelen we data
o Een keer, twee keer, meer dan twee keer? Longitudinaal = meer dan twee
meetmomenten
- Wanneer verzamelen we data?
o Kijken we naar de toekomst prospectief design
o Kijken we terug retrospectief design (hoeveel rookte u toen u 20 was?)
Prospectief design – voor- en nadelen
Voordelen:
- Je hebt heel veel controle: je kunt zelf een ideaal studieprotocol opstellen (want je begint
van te voren)
- Kleinere kans op bias in je data je weet niet wie de aandoening zal krijgen en wie niet
- Het is mogelijk om tegelijkertijd meerdere risicofactoren en uitkomsten te onderzoeken
Nadelen:
- Niet gebruiken voor iets dat heel zeldzaam is, want kost veel te veel tijd en moeite
- Kost veel tijd en veel geld
- Bedreigingen interne validiteit: test-effect (telkens zelfde vragenlijsten voor 10 jaar lang),
uitval over tijd, confounding (andere factor die bijvoorbeeld veroorzaakt wat je onderzoekt)
1
, Onderzoeksmethoden en dataverwerking 2021-2022
Retrospectief design – voor- en nadelen
Voordeel:
- Kan je wel gebruiken voor zeldzame aandoeningen of aandoeningen die een lange tijd nodig
hebben om te ontwikkelen
- Data is al verzameld (bijvoorbeeld: door de data van het ziekenhuis)
o Sneller en goedkoper
o Minder bias wanneer de data al verzameld is de data werd niet verzameld omdat
ze een bepaalde uitkomst wouden krijgen
Nadelen:
- Minder controle – je kan niet kiezen voor een optimaal design voor metingen, want ze zijn al
gebeurd
o Wat is de kwaliteit van de data? Waren er in het ziekenhuis goede protocollen om
deze data te verzamelen??
o Hebben ze alle data die je nodig hebt wel verzameld?
- Recall bias: weet de patiënt nog wel heel helder wat hij 20 jaar geleden deed? Zijn de
herinneringen van de persoon nog wel juist?
Cross-sectionele studie
Momentopname van een populatie:
- Descriptief: prevalentie (voorkomen) van risicofactoren en uitkomsten
- Analytisch: associatie tussen een risicofactor en een uitkomst, om hypothesen te gaan
genereren
- Wat heb je nodig? Een representatieve steekproef (voor externe validiteit) – bias
minimaliseren
Voordelen:
- Efficiënte datacollectie
- Geen uitval, test effect of historisch effect (want het is maar 1 momentopname)
Nadelen:
- Data die verzameld werd op 1 moment – we kunnen niet zeggen wat eerst kwam
o We kunnen niets zeggen over oorzaak-gevolg (het kan zijn dat het ene het andere
veroorzaakt heeft, maar het kan ook dat het andere het ene veroorzaakt heeft
veroorzaakt weinig bewegen een depressie of veroorzaakt een depressie weinig
bewegen?)
o Heeft geen nut bij aandoeningen die zeldzaam zijn of die een korte duur hebben
Cross-sectioneel design is vaak nuttig voor validiteitstudies of diagnostische studies
2
Module 10: onderzoeksopzet – exploratief onderzoek
Exploratief is hetzelfde als observationeel onderzoek het gaat om relaties vinden
Wat is observationeel onderzoek?
Men zoek naar oorzaken, gevolgen en voorspellers van ziekten of beperkingen
- Descripitief onderzoek (module 6)
o Populaties karakteriseren door het onderzoeken van de distributie van gezondheids-
gerelateerde variabelen (inferentiële statistiek)
o Doel: hypothesen vormen over risicofactoren die te maken hebben met verschillen
tussen populaties
- Analytisch onderzoek
o Beginnen bij onze hypothese
o Onderzoeken van verbanden tussen risicofactoren en gezondheidsresultaten
Risico’s inschatten: welke factoren zullen het risico van ontwikkelen van een aandoening vergroten?
Waarom niet RCT?
- We willen naar natuurlijk verloop gaan kijken
- Het is niet ethisch om mensen te randomiseren en bloot te stellen aan een risicofactor voor
bijvoorbeeld kanker
- Wanneer we willen kijken naar associaties over de tijd, dan duurt deze studie enorm lang
Observationeel design – namen
- Hoe vaak verzamelen we data
o Een keer, twee keer, meer dan twee keer? Longitudinaal = meer dan twee
meetmomenten
- Wanneer verzamelen we data?
o Kijken we naar de toekomst prospectief design
o Kijken we terug retrospectief design (hoeveel rookte u toen u 20 was?)
Prospectief design – voor- en nadelen
Voordelen:
- Je hebt heel veel controle: je kunt zelf een ideaal studieprotocol opstellen (want je begint
van te voren)
- Kleinere kans op bias in je data je weet niet wie de aandoening zal krijgen en wie niet
- Het is mogelijk om tegelijkertijd meerdere risicofactoren en uitkomsten te onderzoeken
Nadelen:
- Niet gebruiken voor iets dat heel zeldzaam is, want kost veel te veel tijd en moeite
- Kost veel tijd en veel geld
- Bedreigingen interne validiteit: test-effect (telkens zelfde vragenlijsten voor 10 jaar lang),
uitval over tijd, confounding (andere factor die bijvoorbeeld veroorzaakt wat je onderzoekt)
1
, Onderzoeksmethoden en dataverwerking 2021-2022
Retrospectief design – voor- en nadelen
Voordeel:
- Kan je wel gebruiken voor zeldzame aandoeningen of aandoeningen die een lange tijd nodig
hebben om te ontwikkelen
- Data is al verzameld (bijvoorbeeld: door de data van het ziekenhuis)
o Sneller en goedkoper
o Minder bias wanneer de data al verzameld is de data werd niet verzameld omdat
ze een bepaalde uitkomst wouden krijgen
Nadelen:
- Minder controle – je kan niet kiezen voor een optimaal design voor metingen, want ze zijn al
gebeurd
o Wat is de kwaliteit van de data? Waren er in het ziekenhuis goede protocollen om
deze data te verzamelen??
o Hebben ze alle data die je nodig hebt wel verzameld?
- Recall bias: weet de patiënt nog wel heel helder wat hij 20 jaar geleden deed? Zijn de
herinneringen van de persoon nog wel juist?
Cross-sectionele studie
Momentopname van een populatie:
- Descriptief: prevalentie (voorkomen) van risicofactoren en uitkomsten
- Analytisch: associatie tussen een risicofactor en een uitkomst, om hypothesen te gaan
genereren
- Wat heb je nodig? Een representatieve steekproef (voor externe validiteit) – bias
minimaliseren
Voordelen:
- Efficiënte datacollectie
- Geen uitval, test effect of historisch effect (want het is maar 1 momentopname)
Nadelen:
- Data die verzameld werd op 1 moment – we kunnen niet zeggen wat eerst kwam
o We kunnen niets zeggen over oorzaak-gevolg (het kan zijn dat het ene het andere
veroorzaakt heeft, maar het kan ook dat het andere het ene veroorzaakt heeft
veroorzaakt weinig bewegen een depressie of veroorzaakt een depressie weinig
bewegen?)
o Heeft geen nut bij aandoeningen die zeldzaam zijn of die een korte duur hebben
Cross-sectioneel design is vaak nuttig voor validiteitstudies of diagnostische studies
2
