1PREHISTORIE
Deze cultuuruitingen behoren niet tot geschiedenis maar tot prehistorie, omdat er nog niks was
opgeschreven
Hoe oud is het heelal? Het heelal ontstond 13,75 miljard jaar geleden. De Big Bang was het begin van het
heelal.
Hoe oud is ons zonnestelsel en de aarde? Ons zonnestelsel en de aarde volgde 4,5 miljard jaar geleden.
Wanneer was er leven op aarde? 3,5 miljard jaar geleden
Wanneer ontstonden de eerste mensachtigen/ hominiden ? Het leven op aarde en het begin van de evolutie
was 3,5 miljard jaar geleden. Rond ca 2,5 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste mensachtigen of
hominiden.
De beheersing van vuur was 1 miljoen jaar geleden.
Wanneer ontstond Homo sapiens of de moderne mens? Zij vertakte zich ongeveer 300.00 jaar geleden uit de
familie van hominiden. ( je zou nu 15.000 grootouders hebben)
Wanneer migreerde de mens uit Afrika? C70.000 jaar geleden migreerde Homo sapiens uit Afrika (met
slechts ca. 10.00 exemplaren) om vervolgens de rest van de wereld te gaan bevolken vanaf 10.000 v.C zijn er
overal op aarde mensen van onze soort, cultuurmakers.
1.1eerste gereedschap
Sinds wanneer maken mensen gereedschap? Sinds er mensachtigen zijn, 2,5 miljoen jaar geleden.
The Happisburgh Hand Axe is een gereedschap van ca 700.000 jaar oud het is het oudste
gereedschap dat ooit werd gevonden in Europa.
Wat is het belangrijkste verschil tussen mensen en dieren? Alleen mensen spreken over
zaken die niet bestaan om zich met elkaar te verbinden ( abstracte zaken zoals goden,
staten, politiek, filosofische begrippen, ,merken, modes…)
Mensen maken alleen cultuur!!!
Wanneer kunnen we de cultuurgeschiedenis laten beginnen?
Sommige archeologen laten de cultuurgeschiedenis beginnen vanaf het moment dat mensachtigen
gereedschap maakten (Oude Steentijd of Paleolithicum).
Men zou ook kunnen zeggen dat we pas vanaf ca. 30.000 v.C. een uiting van cultuur zien. (Is gereedschap
een uiting van cultuur?)
1.2eerste interieurvormgeving
Waar en wanneer werden deze rotstekeningen ontdekt?
In 1879 werden in Altamira 15.000 jaar oude grotschilderingen ontdekt door
een tienjarig meisje dat een grot verkenden. (Altamira is de eerste ontdekking
van prehistorische schilderkunsten en daarom beginnen vele schoolboeken
over kunstgeschiedenis ermee: van Altamira tot heden.)
, In 1940 werd Lascaux ontdekt deze is van 15.000 v.C Deze grot is beroemd
omdat ze rijkelijk beschilderd is.
Dit zijn prehistorische rotstekeningen uit Chauvet. Hoe oud zijn ze?
In 1994 werd Chauvet ontdekt. De grotschilderingen hier zijn dubbel
zo oud als die van Lascaux en gemaakt rond 30.000 v.C.
Vanaf hier begint de cultuurgeschiedenis. We vinden voor het eerste
mooie afbeeldingen van wat mensen zich herinnerden.
1.3eerste beeldhouwkunst
Wat is dit? Hoe oud?
De ‘Venus van Willendorf’ is één van de oudste voorbeelden van beeldhouwkunst dat
we kennen.
het is een van de oudste voorwerpen die we kunst noemen.
Het is geen realistisch portret maar een idealisering van de vrouwelijkheid.
Ze denken dat het gemaakt is vanuit het oogpunt van de zwangere maakster.
Veronderstelling dat dit beeldje een vruchtbaarheidssymbool is.
We mogen prehistorische kunst niet als primitief beschouwen
Hoe oud? Het is van ca 23.000v.C.
Wat is dit? Hoe oud?Door wie en waar werd dit beeldje gemaakt?
De geliefden van Ain Shakri.
Eerste bekende representatie van minnaars, ca 10 cm hoog.
Oudste beeldje van een vrijend koppel.
Omhelzing in voor-en achteraanzicht, representatie van het mannelijke geslachtsdeel in
zijaanzicht en van het vrouwelijke geslachtsdeel in boven- en onderaanzicht.
Het is van 9.000 v.C en het is 11.000 jaar oud.
Het is gemaakt in een grot nabij Betlehem in Israël, het is gemaakt door Natufiërs, eerste landbouwers en
veetelers.
Wie waren de Natufiërs?
,Het eerste volk dat niet langer alleen maar plukte en jaagde om te kunnen eten, maar geiten en schapen
ging hoeden (of domesticeren met een duurder woord). Het eerste volk dat niet langer als nomaden van
plukgebied naar jachtgebied trok, maar zich settelde en nederzettingen bouwde en aan landbouw deed.
Nederzetting ca. 12.000 v.C.-9.000 v.C
1.4eerste landbouw en eerste wonen
Vanaf wanneer gingen mensen op een vaste plaats wonen?
Ca. 7.500 v.C
Waarover gaat dit kaartje?
• Rond 11.000 v. C. trekt de laatste ijstijd zich terug naar het
noorden en laat vruchtbare strook land achter: de Vruchtbare
Sikkel.
• Hier liet de mens zijn bestaan van jager en verzamelaar
achter zich en ging hij aan landbouw doen en vee telen = de
revolutie van de Nieuwe Steentijd of de neolithische revolutie
genoemd.
• Om vee te houden en aan landbouw te kunnen doen, moet
je in de buurt blijven. Daarom gaan mensen vanaf ca. 7.500 v.C.
wonen op een vaste plaats. Er ontstaan nederzettingen en later
echte steden.
• Landbouw is niet alleen ontstaan in de Vruchtbare Sikkel. Ook elders werd –onafhankelijk van elkaar
–de landbouw uitgevonden: in Turkije (donkergroen op het kaartje), in China, in Peru, in Mexico...
Ook daar ontstonden nederzettingen en steden.
Wat is er bijzonder aan Çatalhöyük?
Ca 7.000v.C.
• De grootste (13 ha), meest ontwikkelde en best bewaarde
nederzetting uit de Late Steentijd die gevonden is.
• o Er zijn geen straten. De huizen schragen elkaar en de ingang
van het huis is via het dak. Zo konden bewoners zich beter verdedigen tegen
invallende nomaden
De zittende moedergodin van Çatalhöyük.
1.5eerste steden
Vanaf wanneer spreken we niet langer van een nederzetting, maar van een stad?
, • Het verschil tussen een stad en een nederzetting heeft niet alleen met de grootte ervan te maken ,
maar ook met arbeidsdeling: in een stad ontstaan ‘beroepen’: pottenbakker, smid, krijger,, politicus,
priester, kunstenaar,… Niet iedereen is landbouwer en er ontstaat handel.
Waarom is landbouw efficiënter dan jagen en verzamelen?
1 jager-verzamelaar heeft 16 km2 terrein nodig om voldoende voedsel te vergaren, terwijl 1,6 km2 bewerkt
land 50mensen kan voeden
Tussen 8.000 en 3.000 v.C. steeg de bevolking van 6 miljoen naar 50 miljoen. (dat is van 400 naar 150
generaties/voorouders)
1.5.1Uruk en de Soemerische beschaving
Hoe ging de beschaving van de eerste stad verloren?
Rond 2.000 v.c daalt de inwonerstal en eindigt hun beschaving.
Waarschijnlijk door verzilting (toename zeezout in water )van hun
landbouwgronden
De eufraat was veel korter dan de Nijl bevat nogal wat zout, als je met zout water
eeuwen lagen de bodem irrigeert wordt de bodem onvruchtbaar.
Urk de eerste stad ca 3.500
1.5.2Mohenjodaro en de Indusbeschaving
de eerste stad: Mohenjodaro
• ca. 2.600 v.C.
• 35.000 inwoners
• aan de oevers van de Indus in het huidige Pakistan
• resultaat van stadsplanning: loodrecht snijdende straten
• geavanceerd drainagesysteem (waterleidingen en riolering)!
• grote publieke ruimte met openbaar verwarmd (!) bad (zie
afbeelding linksboven)
• geen tempels of pronkgebouwen, geen sporen van verschil tussen
rijk en arm.
1.6eerste schrijven
Wat markeert de overgang van prehistorie naar historie?
• Het ontstaan van het schrift, het moment dat mensen dingen begonnen op te schrijven.
Hoe oud is deze eerste brief? Waar komt hij vandaan? In welk schrift is hij opgesteld?
Deze cultuuruitingen behoren niet tot geschiedenis maar tot prehistorie, omdat er nog niks was
opgeschreven
Hoe oud is het heelal? Het heelal ontstond 13,75 miljard jaar geleden. De Big Bang was het begin van het
heelal.
Hoe oud is ons zonnestelsel en de aarde? Ons zonnestelsel en de aarde volgde 4,5 miljard jaar geleden.
Wanneer was er leven op aarde? 3,5 miljard jaar geleden
Wanneer ontstonden de eerste mensachtigen/ hominiden ? Het leven op aarde en het begin van de evolutie
was 3,5 miljard jaar geleden. Rond ca 2,5 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste mensachtigen of
hominiden.
De beheersing van vuur was 1 miljoen jaar geleden.
Wanneer ontstond Homo sapiens of de moderne mens? Zij vertakte zich ongeveer 300.00 jaar geleden uit de
familie van hominiden. ( je zou nu 15.000 grootouders hebben)
Wanneer migreerde de mens uit Afrika? C70.000 jaar geleden migreerde Homo sapiens uit Afrika (met
slechts ca. 10.00 exemplaren) om vervolgens de rest van de wereld te gaan bevolken vanaf 10.000 v.C zijn er
overal op aarde mensen van onze soort, cultuurmakers.
1.1eerste gereedschap
Sinds wanneer maken mensen gereedschap? Sinds er mensachtigen zijn, 2,5 miljoen jaar geleden.
The Happisburgh Hand Axe is een gereedschap van ca 700.000 jaar oud het is het oudste
gereedschap dat ooit werd gevonden in Europa.
Wat is het belangrijkste verschil tussen mensen en dieren? Alleen mensen spreken over
zaken die niet bestaan om zich met elkaar te verbinden ( abstracte zaken zoals goden,
staten, politiek, filosofische begrippen, ,merken, modes…)
Mensen maken alleen cultuur!!!
Wanneer kunnen we de cultuurgeschiedenis laten beginnen?
Sommige archeologen laten de cultuurgeschiedenis beginnen vanaf het moment dat mensachtigen
gereedschap maakten (Oude Steentijd of Paleolithicum).
Men zou ook kunnen zeggen dat we pas vanaf ca. 30.000 v.C. een uiting van cultuur zien. (Is gereedschap
een uiting van cultuur?)
1.2eerste interieurvormgeving
Waar en wanneer werden deze rotstekeningen ontdekt?
In 1879 werden in Altamira 15.000 jaar oude grotschilderingen ontdekt door
een tienjarig meisje dat een grot verkenden. (Altamira is de eerste ontdekking
van prehistorische schilderkunsten en daarom beginnen vele schoolboeken
over kunstgeschiedenis ermee: van Altamira tot heden.)
, In 1940 werd Lascaux ontdekt deze is van 15.000 v.C Deze grot is beroemd
omdat ze rijkelijk beschilderd is.
Dit zijn prehistorische rotstekeningen uit Chauvet. Hoe oud zijn ze?
In 1994 werd Chauvet ontdekt. De grotschilderingen hier zijn dubbel
zo oud als die van Lascaux en gemaakt rond 30.000 v.C.
Vanaf hier begint de cultuurgeschiedenis. We vinden voor het eerste
mooie afbeeldingen van wat mensen zich herinnerden.
1.3eerste beeldhouwkunst
Wat is dit? Hoe oud?
De ‘Venus van Willendorf’ is één van de oudste voorbeelden van beeldhouwkunst dat
we kennen.
het is een van de oudste voorwerpen die we kunst noemen.
Het is geen realistisch portret maar een idealisering van de vrouwelijkheid.
Ze denken dat het gemaakt is vanuit het oogpunt van de zwangere maakster.
Veronderstelling dat dit beeldje een vruchtbaarheidssymbool is.
We mogen prehistorische kunst niet als primitief beschouwen
Hoe oud? Het is van ca 23.000v.C.
Wat is dit? Hoe oud?Door wie en waar werd dit beeldje gemaakt?
De geliefden van Ain Shakri.
Eerste bekende representatie van minnaars, ca 10 cm hoog.
Oudste beeldje van een vrijend koppel.
Omhelzing in voor-en achteraanzicht, representatie van het mannelijke geslachtsdeel in
zijaanzicht en van het vrouwelijke geslachtsdeel in boven- en onderaanzicht.
Het is van 9.000 v.C en het is 11.000 jaar oud.
Het is gemaakt in een grot nabij Betlehem in Israël, het is gemaakt door Natufiërs, eerste landbouwers en
veetelers.
Wie waren de Natufiërs?
,Het eerste volk dat niet langer alleen maar plukte en jaagde om te kunnen eten, maar geiten en schapen
ging hoeden (of domesticeren met een duurder woord). Het eerste volk dat niet langer als nomaden van
plukgebied naar jachtgebied trok, maar zich settelde en nederzettingen bouwde en aan landbouw deed.
Nederzetting ca. 12.000 v.C.-9.000 v.C
1.4eerste landbouw en eerste wonen
Vanaf wanneer gingen mensen op een vaste plaats wonen?
Ca. 7.500 v.C
Waarover gaat dit kaartje?
• Rond 11.000 v. C. trekt de laatste ijstijd zich terug naar het
noorden en laat vruchtbare strook land achter: de Vruchtbare
Sikkel.
• Hier liet de mens zijn bestaan van jager en verzamelaar
achter zich en ging hij aan landbouw doen en vee telen = de
revolutie van de Nieuwe Steentijd of de neolithische revolutie
genoemd.
• Om vee te houden en aan landbouw te kunnen doen, moet
je in de buurt blijven. Daarom gaan mensen vanaf ca. 7.500 v.C.
wonen op een vaste plaats. Er ontstaan nederzettingen en later
echte steden.
• Landbouw is niet alleen ontstaan in de Vruchtbare Sikkel. Ook elders werd –onafhankelijk van elkaar
–de landbouw uitgevonden: in Turkije (donkergroen op het kaartje), in China, in Peru, in Mexico...
Ook daar ontstonden nederzettingen en steden.
Wat is er bijzonder aan Çatalhöyük?
Ca 7.000v.C.
• De grootste (13 ha), meest ontwikkelde en best bewaarde
nederzetting uit de Late Steentijd die gevonden is.
• o Er zijn geen straten. De huizen schragen elkaar en de ingang
van het huis is via het dak. Zo konden bewoners zich beter verdedigen tegen
invallende nomaden
De zittende moedergodin van Çatalhöyük.
1.5eerste steden
Vanaf wanneer spreken we niet langer van een nederzetting, maar van een stad?
, • Het verschil tussen een stad en een nederzetting heeft niet alleen met de grootte ervan te maken ,
maar ook met arbeidsdeling: in een stad ontstaan ‘beroepen’: pottenbakker, smid, krijger,, politicus,
priester, kunstenaar,… Niet iedereen is landbouwer en er ontstaat handel.
Waarom is landbouw efficiënter dan jagen en verzamelen?
1 jager-verzamelaar heeft 16 km2 terrein nodig om voldoende voedsel te vergaren, terwijl 1,6 km2 bewerkt
land 50mensen kan voeden
Tussen 8.000 en 3.000 v.C. steeg de bevolking van 6 miljoen naar 50 miljoen. (dat is van 400 naar 150
generaties/voorouders)
1.5.1Uruk en de Soemerische beschaving
Hoe ging de beschaving van de eerste stad verloren?
Rond 2.000 v.c daalt de inwonerstal en eindigt hun beschaving.
Waarschijnlijk door verzilting (toename zeezout in water )van hun
landbouwgronden
De eufraat was veel korter dan de Nijl bevat nogal wat zout, als je met zout water
eeuwen lagen de bodem irrigeert wordt de bodem onvruchtbaar.
Urk de eerste stad ca 3.500
1.5.2Mohenjodaro en de Indusbeschaving
de eerste stad: Mohenjodaro
• ca. 2.600 v.C.
• 35.000 inwoners
• aan de oevers van de Indus in het huidige Pakistan
• resultaat van stadsplanning: loodrecht snijdende straten
• geavanceerd drainagesysteem (waterleidingen en riolering)!
• grote publieke ruimte met openbaar verwarmd (!) bad (zie
afbeelding linksboven)
• geen tempels of pronkgebouwen, geen sporen van verschil tussen
rijk en arm.
1.6eerste schrijven
Wat markeert de overgang van prehistorie naar historie?
• Het ontstaan van het schrift, het moment dat mensen dingen begonnen op te schrijven.
Hoe oud is deze eerste brief? Waar komt hij vandaan? In welk schrift is hij opgesteld?
