ONDERWIJSPSYCHOLOGIE
1. ONDERWIJSVISIES
1.1. ONVREDE IN HET ONDERWIJS
- Gebrek aan duidelijke, gemeenschappelijke visie van wat de essentie van onderwijs
is
• Hervormingsplannen veroorzaken onrust
• Overheid die zichzelf machteloos voelt
Machteloosheid bij de beleidsmakers zelf
• Grote gevoeligheid voor nieuwe hypes
Alhoewel dat plots aan het veranderen is. Men wordt zich hier meer van
bewust en er is een tegenbeweging aan de gang (slingerbeweging).
Bv. dienst onderwijsvernieuwing: focus op vorm in plaats van inhoud
- Vrees voor kwaliteitsverlies op alle niveaus (= daling van gemiddelde prestatie)
• Tot 2000: zeer goed onderwijs in Vlaanderen
• PISA peiling (internationale peiling) in 2000
• Voor 2000: media focussen op de slechte aspecten van het onderwijs (vnl. de
klassieke aspecten) → achteraf gezien klopte dit niet
• Hele verdeling is naar beneden geschoven → “drama op sociaal vlak”
- Onvoldoende inspelen op economische behoeften
- Burn-out bij leerkrachten
- Therapeutisering van het onderwijs
• School/klas is misschien eerder een therapeutische setting in plaats van een
school/ klas. Wat betekent dat? Helpt sterk nadenken over medische diagnoses?
Zorgt het voor een omgekeerd effect? Worden de leerlingen kwetsbaarder?
- Problematiek van nieuwkomers: taalachterstand
1.1.1. OORZAKEN VAN ONVREDE
- Door elkaar lopende visies die moeilijk met elkaar kunnen verzoend worden:
• Premoderne (autoritaire) visie:
➢ Autoriteit (bv. leerkracht) verleent betekenis
➢ Individu wordt gedomineerd door traditie
• Moderne visie:
➢ Verwerping van traditie en autoriteit ten voordele van rede en
wetenschap
Cultuuronafhankelijk
➢ Autonoom individu als enige bron van betekenis en waarheid
• Postmoderne visie:
➢ Verwerping van soevereine autonome individu
➢ Alles is constructie: ieder zijn waarden en waarheden
= alles wordt subjectief waardoor het niet gebonden is aan een
autonoom individu
➢ Nadruk op emoties, intuïties, fragmentatie van ervaringen
1
,Professor: gematigd modernist
- Ontwikkeling postmoderne visie: consequentie van het modernisme, want het
modernisme is cultuuronafhankelijk. Het afwijzen van autoriteit en gezag heeft op
zich vanzelf geleidt tot een soort cultuur relativisme.
- Als je alles gaat relativeren, dan zit je in het postmoderne. Alles is relatief en ieder
heeft zijn eigen waarheden. Maar dat klopt ook niet, niet iedereen kan zijn
waarheden hebben, natuurlijk heeft ieder zijn subjectieve beleving maar dat is niet
hetzelfde. Dat is niet wat we in een democratie willen, in een democratie leeft het
feit dat we ervan uit gaan dat er een soort redelijkheid is tussen mensen, waar men
overleg wil hebben met elkaar en een soort consensus wil bereiken, dan moet men
vertrouwen hebben in de rationaliteit van de mens.
- Als ratio de norm wordt spelen culturele gevoeligheden weinig rol. Dan ga je al die
waarden weg relativeren. Dan kom je op het gebied van het onderwijs in de knel
want onderwijs heeft altijd te maken gehad met cultuuroverdracht (elementen uit
de huidige cultuur die we willen overdragen). Wetenschap probeert
cultuuronafhankelijk te zijn, maar onderwijs is breder dan dat (bv. cultuurvakken,
taal…).
Gematigd modernisme = positie dat de mens wel degelijk in staat is tot het verwerven van
objectieve kennis (met veel moeite). Die objectieve kennis is niet relatief (postmodern),
maar de mens is meer dan die ratio alleen. De mens heeft culturele gevoeligheden,
waarden en normen die hij/zij meedraagt vanuit zijn/haar eigen achtergrond.
In het onderwijs moet men weldegelijk aandacht wijten aan allerlei aspecten van de
persoonlijkheidsontwikkeling, naast het cognitieve. Dat past in de visie van de
professor, op voorwaarde dat men het belang van kennis niet gaat relativeren.
Homo sapiens (= de verstandige mens): wat ons onderscheid van andere dieren.
Op die manier gezien, zou men kunnen zeggen dat onderwijs/ educatie in de letterlijke
etymologische betekenis van het woord: wegleiden uit onwetendheid. Mensen invoeren in
een wereld die tot dan toe onbekend is.
2
,1.2. NIEUWE WAARDE: ALLES VERANDERT VOORTDUREND
= de waarde dat er geen vaste waarden zijn en dus dat alles voortdurend veranderd.
De moderne mens geloofde in vooruitgang. Alles was mogelijk en er was steeds
welvaartscreatie (en economische groei). Maar dat is natuurlijk geleidelijk veranderd. De
postmoderne gelooft eigenlijk niet meer in vooruitgang maar bewonderd alles wat nieuw
is.
De postmoderne mens:
- Geen geloof in vooruitgang, maar in bewondering voor geringste verandering of
hype
• Een hype kan iets goed zijn, maar vaak verdwijnt dit en blijkt het overroepen
te zijn.
- Inhoud van verandering? → focus op het feit dat er iets veranderd
• Verandering kan goed zijn, maar het zou ook inhoudelijk goed moeten zijn. Niet
zuiver focussen op het feit dat iets nieuw is (= visie gematigd modernist).
- Slaaf van de verandering/ verslaafd aan verandering
- Aanpassen aan verandering, anders vrees voor irrelevantie
• Bijvoorbeeld onderwijs moeten veranderen want anders scholen irrelevant.
• Belang van levenslang en zelfgestuurd leven
• Verandering & flexibiliteit = belangrijke termen in onderwijs & bedrijfsleven
- Soort natuurkracht waaraan we ons moeten onderwerpen
• De verandering gaat steeds sneller en als je er niet ‘op springt’ kan je niet mee.
• Het tempo van de verandering zou nu hoger liggen dan vroeger, maar dit is
betwijfelbaar. In tijden van de industrialisering waren er meer veranderingen.
• Onophoudelijke verandering = natuurkracht
- Postmoderne mens maakt geen geschiedenis, maar is volgzaam
• Postmoderne mens is passief (“we moeten ons onderwerpen”)
• De postmoderne mens past zich aan, aan elke verandering die zich voor doet
• Taboe: verwijzen naar het verleden wat nu nog steeds goed/ werkzaam is
Maar dit is natuurlijk niet rationeel. Natuurlijk kunnen er dingen zijn.
Sommige zaken zijn waardevol gebleken omdat ze werken en dat zullen ze
blijven.
Beeld van de steeds sneller veranderende wereld → relativering:
- Het is fout dat het tempo van de veranderingen nu veel hoger is dan ooit. Ten tijde
van de industriële revolutie zorgde voor vele veranderingen. Dat heeft de wereld
namelijk ingrijpend veranderd. In de jaren ’80 waren de ICT veranderingen veel
substantiëler (ontstaan PC).
- Er veranderen voortdurend zaken, maar toch niet op dezelfde manier.
- Ingrijpende technologische vernieuwing: communicatie. Niet zozeer omdat het zo
nieuw is (want uitbreiding van wat ervoor al kon), maar dit heeft men
geperfectioneerd en gedemocratiseerd. Dit heeft wel een impact op het sociaal vlak.
3
, 1.3. ONDERWIJS IS WAARDE OP ZICH
- Onderwijs is waarde op zich
• Niet direct te vinden in economisch nut of rol in maatschappelijke engineering
Economie heeft geschoolde mensen nodig
Mensen uit elke sociale klasse moeten de kans krijgen om zich te scholen &
zich op te werken naar gelang hun capaciteiten
= instrumentele (nuttige) functies
• Onderwijs kan moeilijk door een andere instantie vervangen worden
- Onderwijs is intrinsiek democratisch en emanciperend
• Onderwijs is zeer breed toegankelijk
• Kritiek vanuit de conservatieve strekking (bewaren) of progressieve strekking
(onderwijs als instrument voor ideaal toekomstbeeld) → in beide gevallen doen
ze afbreuk aan de essentie van onderwijs (democratisch & emanciperend)
• School neemt radicaal de vrijheid om kinderen en jongeren weg te trekken uit
de gewone tijd. Vroeger gingen jongeren al jong werken, maar de school trekt
deze jonge mensen weg uit hun gewone leven om een vorming mee te geven.
Om iets te doen ongeacht rang of stand (radicaal democratisch) jongeren te
confronteren met kennis die we daardoor publiek maken.
- Onderwijs is intrinsiek vernieuwend
• Het oude onderwijs van vroeger was ook vernieuwend
- Onderwijs trekt kinderen weg uit hun dagelijkse leefwereld om hen te confronteren
met de publieke zaak
• “Onderwijs moet aansluiten bij de leefwereld van het kind” → contrast met de
essentie van onderwijs: jonge mensen uit die leefwereld trekken. Educatie is
namelijk het wegleiden uit onwetendheid en een nieuwe wereld voor hen
openen.
4
1. ONDERWIJSVISIES
1.1. ONVREDE IN HET ONDERWIJS
- Gebrek aan duidelijke, gemeenschappelijke visie van wat de essentie van onderwijs
is
• Hervormingsplannen veroorzaken onrust
• Overheid die zichzelf machteloos voelt
Machteloosheid bij de beleidsmakers zelf
• Grote gevoeligheid voor nieuwe hypes
Alhoewel dat plots aan het veranderen is. Men wordt zich hier meer van
bewust en er is een tegenbeweging aan de gang (slingerbeweging).
Bv. dienst onderwijsvernieuwing: focus op vorm in plaats van inhoud
- Vrees voor kwaliteitsverlies op alle niveaus (= daling van gemiddelde prestatie)
• Tot 2000: zeer goed onderwijs in Vlaanderen
• PISA peiling (internationale peiling) in 2000
• Voor 2000: media focussen op de slechte aspecten van het onderwijs (vnl. de
klassieke aspecten) → achteraf gezien klopte dit niet
• Hele verdeling is naar beneden geschoven → “drama op sociaal vlak”
- Onvoldoende inspelen op economische behoeften
- Burn-out bij leerkrachten
- Therapeutisering van het onderwijs
• School/klas is misschien eerder een therapeutische setting in plaats van een
school/ klas. Wat betekent dat? Helpt sterk nadenken over medische diagnoses?
Zorgt het voor een omgekeerd effect? Worden de leerlingen kwetsbaarder?
- Problematiek van nieuwkomers: taalachterstand
1.1.1. OORZAKEN VAN ONVREDE
- Door elkaar lopende visies die moeilijk met elkaar kunnen verzoend worden:
• Premoderne (autoritaire) visie:
➢ Autoriteit (bv. leerkracht) verleent betekenis
➢ Individu wordt gedomineerd door traditie
• Moderne visie:
➢ Verwerping van traditie en autoriteit ten voordele van rede en
wetenschap
Cultuuronafhankelijk
➢ Autonoom individu als enige bron van betekenis en waarheid
• Postmoderne visie:
➢ Verwerping van soevereine autonome individu
➢ Alles is constructie: ieder zijn waarden en waarheden
= alles wordt subjectief waardoor het niet gebonden is aan een
autonoom individu
➢ Nadruk op emoties, intuïties, fragmentatie van ervaringen
1
,Professor: gematigd modernist
- Ontwikkeling postmoderne visie: consequentie van het modernisme, want het
modernisme is cultuuronafhankelijk. Het afwijzen van autoriteit en gezag heeft op
zich vanzelf geleidt tot een soort cultuur relativisme.
- Als je alles gaat relativeren, dan zit je in het postmoderne. Alles is relatief en ieder
heeft zijn eigen waarheden. Maar dat klopt ook niet, niet iedereen kan zijn
waarheden hebben, natuurlijk heeft ieder zijn subjectieve beleving maar dat is niet
hetzelfde. Dat is niet wat we in een democratie willen, in een democratie leeft het
feit dat we ervan uit gaan dat er een soort redelijkheid is tussen mensen, waar men
overleg wil hebben met elkaar en een soort consensus wil bereiken, dan moet men
vertrouwen hebben in de rationaliteit van de mens.
- Als ratio de norm wordt spelen culturele gevoeligheden weinig rol. Dan ga je al die
waarden weg relativeren. Dan kom je op het gebied van het onderwijs in de knel
want onderwijs heeft altijd te maken gehad met cultuuroverdracht (elementen uit
de huidige cultuur die we willen overdragen). Wetenschap probeert
cultuuronafhankelijk te zijn, maar onderwijs is breder dan dat (bv. cultuurvakken,
taal…).
Gematigd modernisme = positie dat de mens wel degelijk in staat is tot het verwerven van
objectieve kennis (met veel moeite). Die objectieve kennis is niet relatief (postmodern),
maar de mens is meer dan die ratio alleen. De mens heeft culturele gevoeligheden,
waarden en normen die hij/zij meedraagt vanuit zijn/haar eigen achtergrond.
In het onderwijs moet men weldegelijk aandacht wijten aan allerlei aspecten van de
persoonlijkheidsontwikkeling, naast het cognitieve. Dat past in de visie van de
professor, op voorwaarde dat men het belang van kennis niet gaat relativeren.
Homo sapiens (= de verstandige mens): wat ons onderscheid van andere dieren.
Op die manier gezien, zou men kunnen zeggen dat onderwijs/ educatie in de letterlijke
etymologische betekenis van het woord: wegleiden uit onwetendheid. Mensen invoeren in
een wereld die tot dan toe onbekend is.
2
,1.2. NIEUWE WAARDE: ALLES VERANDERT VOORTDUREND
= de waarde dat er geen vaste waarden zijn en dus dat alles voortdurend veranderd.
De moderne mens geloofde in vooruitgang. Alles was mogelijk en er was steeds
welvaartscreatie (en economische groei). Maar dat is natuurlijk geleidelijk veranderd. De
postmoderne gelooft eigenlijk niet meer in vooruitgang maar bewonderd alles wat nieuw
is.
De postmoderne mens:
- Geen geloof in vooruitgang, maar in bewondering voor geringste verandering of
hype
• Een hype kan iets goed zijn, maar vaak verdwijnt dit en blijkt het overroepen
te zijn.
- Inhoud van verandering? → focus op het feit dat er iets veranderd
• Verandering kan goed zijn, maar het zou ook inhoudelijk goed moeten zijn. Niet
zuiver focussen op het feit dat iets nieuw is (= visie gematigd modernist).
- Slaaf van de verandering/ verslaafd aan verandering
- Aanpassen aan verandering, anders vrees voor irrelevantie
• Bijvoorbeeld onderwijs moeten veranderen want anders scholen irrelevant.
• Belang van levenslang en zelfgestuurd leven
• Verandering & flexibiliteit = belangrijke termen in onderwijs & bedrijfsleven
- Soort natuurkracht waaraan we ons moeten onderwerpen
• De verandering gaat steeds sneller en als je er niet ‘op springt’ kan je niet mee.
• Het tempo van de verandering zou nu hoger liggen dan vroeger, maar dit is
betwijfelbaar. In tijden van de industrialisering waren er meer veranderingen.
• Onophoudelijke verandering = natuurkracht
- Postmoderne mens maakt geen geschiedenis, maar is volgzaam
• Postmoderne mens is passief (“we moeten ons onderwerpen”)
• De postmoderne mens past zich aan, aan elke verandering die zich voor doet
• Taboe: verwijzen naar het verleden wat nu nog steeds goed/ werkzaam is
Maar dit is natuurlijk niet rationeel. Natuurlijk kunnen er dingen zijn.
Sommige zaken zijn waardevol gebleken omdat ze werken en dat zullen ze
blijven.
Beeld van de steeds sneller veranderende wereld → relativering:
- Het is fout dat het tempo van de veranderingen nu veel hoger is dan ooit. Ten tijde
van de industriële revolutie zorgde voor vele veranderingen. Dat heeft de wereld
namelijk ingrijpend veranderd. In de jaren ’80 waren de ICT veranderingen veel
substantiëler (ontstaan PC).
- Er veranderen voortdurend zaken, maar toch niet op dezelfde manier.
- Ingrijpende technologische vernieuwing: communicatie. Niet zozeer omdat het zo
nieuw is (want uitbreiding van wat ervoor al kon), maar dit heeft men
geperfectioneerd en gedemocratiseerd. Dit heeft wel een impact op het sociaal vlak.
3
, 1.3. ONDERWIJS IS WAARDE OP ZICH
- Onderwijs is waarde op zich
• Niet direct te vinden in economisch nut of rol in maatschappelijke engineering
Economie heeft geschoolde mensen nodig
Mensen uit elke sociale klasse moeten de kans krijgen om zich te scholen &
zich op te werken naar gelang hun capaciteiten
= instrumentele (nuttige) functies
• Onderwijs kan moeilijk door een andere instantie vervangen worden
- Onderwijs is intrinsiek democratisch en emanciperend
• Onderwijs is zeer breed toegankelijk
• Kritiek vanuit de conservatieve strekking (bewaren) of progressieve strekking
(onderwijs als instrument voor ideaal toekomstbeeld) → in beide gevallen doen
ze afbreuk aan de essentie van onderwijs (democratisch & emanciperend)
• School neemt radicaal de vrijheid om kinderen en jongeren weg te trekken uit
de gewone tijd. Vroeger gingen jongeren al jong werken, maar de school trekt
deze jonge mensen weg uit hun gewone leven om een vorming mee te geven.
Om iets te doen ongeacht rang of stand (radicaal democratisch) jongeren te
confronteren met kennis die we daardoor publiek maken.
- Onderwijs is intrinsiek vernieuwend
• Het oude onderwijs van vroeger was ook vernieuwend
- Onderwijs trekt kinderen weg uit hun dagelijkse leefwereld om hen te confronteren
met de publieke zaak
• “Onderwijs moet aansluiten bij de leefwereld van het kind” → contrast met de
essentie van onderwijs: jonge mensen uit die leefwereld trekken. Educatie is
namelijk het wegleiden uit onwetendheid en een nieuwe wereld voor hen
openen.
4
