VOLWASSENVORMING
COLLEGE 1: Biesta
1 Tekst Biesta “What’s the Point of Lifelong Learning …”
Belangrijke aandachtspunten van tekst:
» Beleid inzake volwasseneducatie heeft specifieke focus
» Vertoont ‘een dubbel democratisch tekort’
» Belang van ‘vorming’ of een lerende democratie!
Biesta gebruikt een discouranalyse van 3 beleidsteksten doorheen de tijd:
» ‘Learning to be’ (Faure 1972, Unesco)
» ‘Lifelong learning for All’ (OESO1, ‘97)
» Making a European Area of Lifelong Learning a Reality (2001)
Centrale concepten in de tekst zijn:
» Lifelong Learning: an ‘elusive concept’
» ‘Learning to be’ ‘learning to be productive/employable’
» Belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen: individualisering; omkering van
rechten/plichten; ‘vloeiende moderniteit’
» Een dubbel democratisch tekort en het belang van lerende democratie.
Impact van beleid: ≠ discussie over omschrijving van leren van volwassenen.
= geld dat overheid al dan niet vrijmaakt voor bepaalde vormen van
volwasseneneducatie & gevolgen voor individueel lerenden en hoe zij het
levenslang leren als betekenisvol kunnen ervaren.
Wat is de impact van het beleid wanneer er andere accenten worden gelegd? Een
leerling kan leren opgelegd krijgen a.d.h.v. een specifieke invulling of het leren kan
op basis van eigen ervaringen op betekenisvolle, individuele manier ingevuld
worden. Maar wat voor zin heeft levenslang leren als levenslang leren geen intrinsiek
doel meer heeft voor de lerende?
1.1 Lifelong Learning: concept
Complex (composite) concept Glad (elusive) concept
“Lifelong Learning means many things = verschillende invullingen; niet altijd vat
to many people and often means more op te krijgen
than one thing at the same time.” “slipperiness of the term does allow for
“It is important to keep in mind that political play and ideological delusion”
lifelong learning has probably never “Who, for example, would want to argue
meant only one thing” that lifelong learning is not a good thing?”
Levenslang leren is een samengesteld begrip en heeft dus meer dan 1 betekenis
tegelijk. Het concept ontsnapt aan grip en is daardoor een speelbal van politici en
1
UNESCO: Organisatie der Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur // OESO:
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
1
,ideologieën. Biesta probeert aan te tonen dat er verschillende invullingen zijn met
invloed op leven en de samenleving. Men moet dus kritisch zijn.
1.2 Learning to be learning to be productive
Er komt een specifieke beleidfocus: ‘learning to be productive/ employable’ (
‘learning to be’). Mens laten zijn wie hij is/wil worden ≠ economische doel van staat.
1.2.1Learning economy?
Het officiële verhaal rond LL is dat het nodig is om competitief te blijven in een snel
veranderende globale economie en de nood aan hooggekwalificeerde en flexibele
werknemers. LL wordt dus ingezet voor economische vooruitgang voor de natie en
het individu. Biesta stelt hierbij enkele vragen:
» Does education drive or follow the economy?
meer onderwijs = betere economie OF betere economie = meer kunnen
investeren in onderwijs
» Is the global economy a ‘fact’ or does it serve the interests of some?:
Tegemoet komen aan belangen van kleine groep (polarisatie) waarbij
meerderheid nog low-skilled is OF alle werkenden meer skills nodig?
» Is economic growth itself a necessity or are there alternative futures?
» Does the learning economy create prosperity for all, or only for some?
» ‘What’s the point of my lifelong ‘learning for earning’ if my learning only
benefits a few?’
1.3 Versterkt maatschappelijke ontwikkeling
Levenslang leren is in toenemende mate een individuele kwestie2 en dus steeds
meer de verantwoordelijkheid van het individu. Biesta analyseert hoe die
verschuiving naar het individuele tot stand komt. Het is geen complottheorie van
beleidsmakers die geen solidariteit meer willen en dit doen in functie van de
economie. Het komt eerder door een aantal maatschappelijke ontwikkelingen:
» Individualisering: heeft beleid tot stand gebracht EN het beleid versterkt het
door 2 realiteiten:
❊ individuele vormen van leren: internet, DVD’s, zelf-hulp, …
❊ individuele inhouden van leren: iemands lichaam, identiteit, relatie,
carrière, … (ik als individu i.p.v. ik in samenleving/ solidariteit)
» Omkering van rechten en plichten:
vroeger nu
plicht van individu en overheid eist
recht van individu en plicht van recht om ervoor te zorgen dat
overheid om de bronnen te iedereen bezig is met ‘nuttig leren’
voorzien en te organiseren Vb.: kwaliteitszorg,
voorlichtingscampagnes
» Liquid Modernity ≈ Bauman:
2
ervoor zorgen dat men juiste vaardigheden/ kennis verwerft om zo inzetbaar te blijven
2
, Liquid Modernity: vloeibaar, modern leven; een begrip voor de huidige tijd als een
tijd waarin zekerheden hun betekenis hebben verloren en de bekende
referentiekaders verdwijnen. Een tijd zonder permanente afspraken waarin elk
verbond losjes wordt aangegaan zodat het ook weer snel opgezegd kan worden.
Er heerst een kloof tussen rechten (die eigenlijk plichten zijn) en beslissingsrecht.
Fora: met elkaar spreken over individuele bekommernissen.
Biesta gebruikt het argument van Z. Bauman (politiek filosoof):
‘Er gaapt een kloof tussen de rechten waarover mensen vandaag de dag
beschikken en hun feitelijke mogelijkheden om hun eigen leven in handen te
nemen en zelf beslissingen te nemen waar ze zich goed bij voelen.’ Volgens
Bauman kunnen individuen ‘niet alleen’ deze kloof overbruggen. Het gaat hier
niet om een individuele prestatie. De kloof is er ook juist omwille van de
teloorgang van de ‘publieke ruimte’, het verdwijnen van fora of ‘agora’ waar
individuele bekommernissen vertaald worden naar publieke kwesties en er
ook gezocht en onderhandeld wordt over gemeenschappelijke antwoorden.
Daarom alleen is het belangrijk om binnen VWV ‘learning democracy’ mogelijk
te maken.’
Bauman zegt dat er liquid modernity is. Rechten mogelijkheid om rechten uit te
oefenen is niet gelijk aan de individuele prestatie. Er is nood aan fora, waarbij men
publieke kwesties naar voren schuift om zo samen na te denken
(=gemeenschappelijke opleiding). Door die fora ontstaat er een learning
democracy: samen kwesties naar voren brengen en gemeenschappelijk antwoorden
formuleren.
1.4 Dubbel democratisch tekort
De lerende is in toenemende mate verantwoordelijk voor zijn/haar/ hun levenslange
leren. MAAR de agenda (inhoud, doelstellingen en richting van het leren) wordt door
anderen bepaald. Deze contradictie tussen individuele verantwoordelijkheid en het
weinig impact hebben op de agenda van het beleid inzake volwasseneneducatie is
typisch voor onze samenleving. De contradictie is dus dat er een individuele
verantwoordelijkheid is, maar er weinig inspraak is in de agenda van het beleid.
2 Waarom deze tekst?
Biesta maakt duidelijk dat het woord vorming een rijke traditie met verschillende
schakeringen heeft. Het drukt een streven uit om ‘educatie’ meer te laten zijn dan het
‘verwerven’ van kennis/vaardigheden en het zich ‘zo maar’ aanpassen aan nieuwe
uitdagingen. Een pedagogiek die mensen stimuleert zich te positioneren/zich te
verhouden. Een streven om educatie te zien in het licht van de vraag ‘Wie zijn we als
mensen en wat is een zinvol/betekenisvol leven in het samen leven vandaag?’ =
learning democracy ≠ learning economy.
3
COLLEGE 1: Biesta
1 Tekst Biesta “What’s the Point of Lifelong Learning …”
Belangrijke aandachtspunten van tekst:
» Beleid inzake volwasseneducatie heeft specifieke focus
» Vertoont ‘een dubbel democratisch tekort’
» Belang van ‘vorming’ of een lerende democratie!
Biesta gebruikt een discouranalyse van 3 beleidsteksten doorheen de tijd:
» ‘Learning to be’ (Faure 1972, Unesco)
» ‘Lifelong learning for All’ (OESO1, ‘97)
» Making a European Area of Lifelong Learning a Reality (2001)
Centrale concepten in de tekst zijn:
» Lifelong Learning: an ‘elusive concept’
» ‘Learning to be’ ‘learning to be productive/employable’
» Belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen: individualisering; omkering van
rechten/plichten; ‘vloeiende moderniteit’
» Een dubbel democratisch tekort en het belang van lerende democratie.
Impact van beleid: ≠ discussie over omschrijving van leren van volwassenen.
= geld dat overheid al dan niet vrijmaakt voor bepaalde vormen van
volwasseneneducatie & gevolgen voor individueel lerenden en hoe zij het
levenslang leren als betekenisvol kunnen ervaren.
Wat is de impact van het beleid wanneer er andere accenten worden gelegd? Een
leerling kan leren opgelegd krijgen a.d.h.v. een specifieke invulling of het leren kan
op basis van eigen ervaringen op betekenisvolle, individuele manier ingevuld
worden. Maar wat voor zin heeft levenslang leren als levenslang leren geen intrinsiek
doel meer heeft voor de lerende?
1.1 Lifelong Learning: concept
Complex (composite) concept Glad (elusive) concept
“Lifelong Learning means many things = verschillende invullingen; niet altijd vat
to many people and often means more op te krijgen
than one thing at the same time.” “slipperiness of the term does allow for
“It is important to keep in mind that political play and ideological delusion”
lifelong learning has probably never “Who, for example, would want to argue
meant only one thing” that lifelong learning is not a good thing?”
Levenslang leren is een samengesteld begrip en heeft dus meer dan 1 betekenis
tegelijk. Het concept ontsnapt aan grip en is daardoor een speelbal van politici en
1
UNESCO: Organisatie der Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur // OESO:
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
1
,ideologieën. Biesta probeert aan te tonen dat er verschillende invullingen zijn met
invloed op leven en de samenleving. Men moet dus kritisch zijn.
1.2 Learning to be learning to be productive
Er komt een specifieke beleidfocus: ‘learning to be productive/ employable’ (
‘learning to be’). Mens laten zijn wie hij is/wil worden ≠ economische doel van staat.
1.2.1Learning economy?
Het officiële verhaal rond LL is dat het nodig is om competitief te blijven in een snel
veranderende globale economie en de nood aan hooggekwalificeerde en flexibele
werknemers. LL wordt dus ingezet voor economische vooruitgang voor de natie en
het individu. Biesta stelt hierbij enkele vragen:
» Does education drive or follow the economy?
meer onderwijs = betere economie OF betere economie = meer kunnen
investeren in onderwijs
» Is the global economy a ‘fact’ or does it serve the interests of some?:
Tegemoet komen aan belangen van kleine groep (polarisatie) waarbij
meerderheid nog low-skilled is OF alle werkenden meer skills nodig?
» Is economic growth itself a necessity or are there alternative futures?
» Does the learning economy create prosperity for all, or only for some?
» ‘What’s the point of my lifelong ‘learning for earning’ if my learning only
benefits a few?’
1.3 Versterkt maatschappelijke ontwikkeling
Levenslang leren is in toenemende mate een individuele kwestie2 en dus steeds
meer de verantwoordelijkheid van het individu. Biesta analyseert hoe die
verschuiving naar het individuele tot stand komt. Het is geen complottheorie van
beleidsmakers die geen solidariteit meer willen en dit doen in functie van de
economie. Het komt eerder door een aantal maatschappelijke ontwikkelingen:
» Individualisering: heeft beleid tot stand gebracht EN het beleid versterkt het
door 2 realiteiten:
❊ individuele vormen van leren: internet, DVD’s, zelf-hulp, …
❊ individuele inhouden van leren: iemands lichaam, identiteit, relatie,
carrière, … (ik als individu i.p.v. ik in samenleving/ solidariteit)
» Omkering van rechten en plichten:
vroeger nu
plicht van individu en overheid eist
recht van individu en plicht van recht om ervoor te zorgen dat
overheid om de bronnen te iedereen bezig is met ‘nuttig leren’
voorzien en te organiseren Vb.: kwaliteitszorg,
voorlichtingscampagnes
» Liquid Modernity ≈ Bauman:
2
ervoor zorgen dat men juiste vaardigheden/ kennis verwerft om zo inzetbaar te blijven
2
, Liquid Modernity: vloeibaar, modern leven; een begrip voor de huidige tijd als een
tijd waarin zekerheden hun betekenis hebben verloren en de bekende
referentiekaders verdwijnen. Een tijd zonder permanente afspraken waarin elk
verbond losjes wordt aangegaan zodat het ook weer snel opgezegd kan worden.
Er heerst een kloof tussen rechten (die eigenlijk plichten zijn) en beslissingsrecht.
Fora: met elkaar spreken over individuele bekommernissen.
Biesta gebruikt het argument van Z. Bauman (politiek filosoof):
‘Er gaapt een kloof tussen de rechten waarover mensen vandaag de dag
beschikken en hun feitelijke mogelijkheden om hun eigen leven in handen te
nemen en zelf beslissingen te nemen waar ze zich goed bij voelen.’ Volgens
Bauman kunnen individuen ‘niet alleen’ deze kloof overbruggen. Het gaat hier
niet om een individuele prestatie. De kloof is er ook juist omwille van de
teloorgang van de ‘publieke ruimte’, het verdwijnen van fora of ‘agora’ waar
individuele bekommernissen vertaald worden naar publieke kwesties en er
ook gezocht en onderhandeld wordt over gemeenschappelijke antwoorden.
Daarom alleen is het belangrijk om binnen VWV ‘learning democracy’ mogelijk
te maken.’
Bauman zegt dat er liquid modernity is. Rechten mogelijkheid om rechten uit te
oefenen is niet gelijk aan de individuele prestatie. Er is nood aan fora, waarbij men
publieke kwesties naar voren schuift om zo samen na te denken
(=gemeenschappelijke opleiding). Door die fora ontstaat er een learning
democracy: samen kwesties naar voren brengen en gemeenschappelijk antwoorden
formuleren.
1.4 Dubbel democratisch tekort
De lerende is in toenemende mate verantwoordelijk voor zijn/haar/ hun levenslange
leren. MAAR de agenda (inhoud, doelstellingen en richting van het leren) wordt door
anderen bepaald. Deze contradictie tussen individuele verantwoordelijkheid en het
weinig impact hebben op de agenda van het beleid inzake volwasseneneducatie is
typisch voor onze samenleving. De contradictie is dus dat er een individuele
verantwoordelijkheid is, maar er weinig inspraak is in de agenda van het beleid.
2 Waarom deze tekst?
Biesta maakt duidelijk dat het woord vorming een rijke traditie met verschillende
schakeringen heeft. Het drukt een streven uit om ‘educatie’ meer te laten zijn dan het
‘verwerven’ van kennis/vaardigheden en het zich ‘zo maar’ aanpassen aan nieuwe
uitdagingen. Een pedagogiek die mensen stimuleert zich te positioneren/zich te
verhouden. Een streven om educatie te zien in het licht van de vraag ‘Wie zijn we als
mensen en wat is een zinvol/betekenisvol leven in het samen leven vandaag?’ =
learning democracy ≠ learning economy.
3
