Sociaalzekerheidsrecht
1 Onze sociale zekerheid
1.1 Wat is sociale zekerheid?
= het geheel van voorzieningen die bescherming bieden tegen de nadelige inkomensgevolgen van
welbepaalde omstandigheden = sociale risico’s
Sociale risico’s
= risico’s die verband houden met het feit dat we werken
Risico om werk te verliezen
Risico werk niet meer te kunnen uitvoeren door ziekte of ouderdom
Internationaal erkend door bv. de internationale Arbeidsorganisatie
7 takken die gekoppeld zijn aan sociale risico’s
Werkloosheidsverzekering
ziekte- en invaliditeitsverzekering
o Moederschap
Gezinsbijslag
Het rust- en overlevingspensioen
Jaarlijkse vakantie
Beroepsziektenverzekering
Arbeidsongevallenverzekering
= sociale zekerheid in enge zin
Naast sociale zekerheid, systeem van sociale bijstand
= geheel van voorzieningen die eenieders bestaanszekerheid moeten waarborgen
- Leefloon
- Tegemoetkoming aan personen met een handicap
o Aantonen behoeftigheid + handicap
- Gewaarborgde gezinsbijslag
- Inkomensgarantie voor ouderen IGO
= minimumvoorzieningen die worden uitgekeerd aan personen die om een of andere reden geen
aanspraak kunnen maken op uitkeringen uit de traditionele takken van de sociale zekerheid
= residuaire of restvoorzieningen
Om te kunnen genieten -> aantonen behoeftig
Gecheckt via middelentoets ; waarbij overheid controleert of de persoon in kwestie al dan
niet over voldoende middelen beschikt om zelfstandig in zijn levensonderhoud te kunnen
voorzien; rekening gehouden met alle middelen (arbeid, alimentatie, spaargeld…)
= sociale zekerheid in ruime zin
, Sociale zekerheid in ruime zin Sociale zekerheid in enge zin
= sociale bijstand = sociale zekerheid
Bv. leefloon Bv. werkloosheid
Behoeftig zijn Werk verloren
Via middelentoets Verzekeringsprincipe
Bijdragen ( gelijkaardig premie)
Recht op uitkering ontstaat door het
betalen van premies
Forfaitair op minimumniveau
Beveridge Bismarck
Gefinancierd door belastingengeld (fiscale % laatste verdiende loon
inkomsten)
Niet gekoppeld aan de werkstatus; een Gekoppeld aan de werkstatus
behoeftig persoon heeft recht op een uitkering Socialezekerheidsuitkeringen worden
ookal heeft die nog nooit gewerkt noch sociale gefinancierd door bijdragen die de sociaal
bijdragen betaald verzekerden betalen op hun inkomen
Twee soorten voorzieningen
Inkomensvervangende uitkeringen/ vervangingsinkomen
o Arbeidsinkomen van werknemer geheel of gedeeltelijk al dan niet tijdelijk wegvalt
o Vb. arbeidsongeschiktheid door ziekte
Inkomensaanvullende uitkeringen/ kostenvergoedingen
o Uitgaven kunnen toenemen
o Arbeidsongeschiktheid die zware medische kosten met zich meebrengen
o Forfaitair bedrag omvatten
1.2 Ontstaan van onze sociale zekerheid
1.3 Basisprincipes van onze sociale zekerheid
Sociaalzekerheidsstelsel
Verzekering
Solidariteit
Verzekeringsprincipe; je betaalt premies voor het geval zich er een risico voordoet en je een
uitkering kruidt wanneer dat risico zich effectief voordoet
Sociale bijdragen die werknemers & zelfstandigen op hun inkomen betalen = als premie beschouwen
≠ gewone verzekering
De sociale verzekeringen, van onze sociale zekerheid verplicht zijn en de hoogte van de premie en
waarborgen wettelijk bepaald zijn
Op die manier uitsluiting van “slechte risico’s” of verregaande premiedifferentiatie voorkomen
Premie ≠ uitkering;
Berekening van uitkering wordt beperkt door het gebruik van loonplafonds
Premiebetaling niet
Herverdelend effect; de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten
,Sociale bijstand; de solidariteit wordt niet beperkt blijft tot de werkenden maar uitgebreid wordt tot
alle burgers
1.4 Structuur van onze sociale zekerheid
Systeem sociale bijstand gelijk voor weknemers, zelfstandigen en ambtenaren
Sociale zekerheid verschilt in categorieën: elke categorie zijn eigen stelsel van sociale zekerheid
1.4.1 Stelsel van de werknemers (of loontrekkenden)
Werknemers ; met een werkgever verbonden zijn door arbeidsovereenkomst
Werknemers moeten zich verzekeren tegen de 7 sociale risico’s
Wordt gefinancierd door werknemers- en werkgeversbijdragen + overheidssubsidies
Niet zelf initiatief nemen -> betalen via werkgever -> % afhoudt van hun loon & doorstort aan de RSZ
RSZ = overkoepelende openbare instelling die instaat voor beheer van het werknemersstelsel
Int werknemers- als werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid
Verdeelt de inkomsten over verschillende betalingsinstellingen = sociale parastatalen
RIZIV; rijkdienst voor ziekte- en invaliditeitsverzekering
RVA; rijksdienst voor arbeidsvoorziening
o Werkloosheidsuitkeringen
o Doet beroep op de uitbetalingsinstellingen van bekende vakverbonden (ACV, ACLVB,
ABVV)
FDP; federale pensioendienst
o Pensioenen worden berekend
VUTG; Vlaams Agentschap voor de Uitbetaling van Toelagen in het kader van het
Gezinsbeleid
, o Verantwoordelijk voor uitbetaling van de gezinsbijslagen in het Nederlandstalig
taalgebied
o 5 instellingen (1 publieke en 4 particuliere)
o FONS; afdeling binnen de VUTG die optreedt als publieke uitbetalingsactor
RJV; rijksdienst voor jaarlijkse vakantie
o Jaarlijkse vakantie wordt uitbetaald
o Verricht zelf een deel van de uitbetalingen aan arbeiders
o Ander deel gebeurt via vakantiekassen van de werkgevers
FEDRIS; Federaal Agentschap voor beroepsrisico’s
o Federale instelling die instaat voor arbeidsongevallen en beroepsziekten
o Bij arbeidsongeval; uitbetaald worden door verzekeraar waarbij werkgever
o De betaling van de vergoedingen bij een arbeidsongeval maar op zich nemen indien
wg geen verzekering heeft aangesloten of wnnr de verzekeraar in gebreke blijft
o Betaalt uitkeringen wnnr beroepsziekten
Sociale parastatalen; openbare instellingen bevoegd voor het uitbetalen van de uitkeringen in hun
sector => niet rr => private fondsen of kassen die in het verleden ontstonden, maar door wet de
bevoegdheid kregen om uitkeringen te betalen
Werknemers verplicht aan te sluiten bij een ziekenfonds naar keuze
Doet hij dit niet => HZIV (Hulpklas voor Ziekte- en invaliditeitsverzekering)
= openbare instelling
Betaalt de uitkeringen voor gezondheidszorgen, arbeidsongeschiktheid en
moederschapsverzekeringen uit aan werknemers
Werklozen die niet bij vakbond zijn aangesloten worden uitbetaald; HWW hulpklas voor
werkloosheidsuitkeringen
1.4.2 Stelsel van de zelfstandigen
Zelfstandigen; oefenen een beroepsactiviteit uit zonder verbonden te zijn met een werkgever door
een arbeidsovereenkomst of een statuut -> sluiten aannemingsovereenkomst met een
opdrachtgever
Zelf initiatief; zich aansluiten bij sociaalverzekeringsfonds waaraan 3maandelijks sociale bijdragen
betalen -> een pakket sociale rechten < werknemers
Verzekerd voor 3 takken sociale zekerheid;
Ziekte- en invaliditeitsverzekering
Gezinsbijslag
Pensioen
Overbruggingsrecht
1 Onze sociale zekerheid
1.1 Wat is sociale zekerheid?
= het geheel van voorzieningen die bescherming bieden tegen de nadelige inkomensgevolgen van
welbepaalde omstandigheden = sociale risico’s
Sociale risico’s
= risico’s die verband houden met het feit dat we werken
Risico om werk te verliezen
Risico werk niet meer te kunnen uitvoeren door ziekte of ouderdom
Internationaal erkend door bv. de internationale Arbeidsorganisatie
7 takken die gekoppeld zijn aan sociale risico’s
Werkloosheidsverzekering
ziekte- en invaliditeitsverzekering
o Moederschap
Gezinsbijslag
Het rust- en overlevingspensioen
Jaarlijkse vakantie
Beroepsziektenverzekering
Arbeidsongevallenverzekering
= sociale zekerheid in enge zin
Naast sociale zekerheid, systeem van sociale bijstand
= geheel van voorzieningen die eenieders bestaanszekerheid moeten waarborgen
- Leefloon
- Tegemoetkoming aan personen met een handicap
o Aantonen behoeftigheid + handicap
- Gewaarborgde gezinsbijslag
- Inkomensgarantie voor ouderen IGO
= minimumvoorzieningen die worden uitgekeerd aan personen die om een of andere reden geen
aanspraak kunnen maken op uitkeringen uit de traditionele takken van de sociale zekerheid
= residuaire of restvoorzieningen
Om te kunnen genieten -> aantonen behoeftig
Gecheckt via middelentoets ; waarbij overheid controleert of de persoon in kwestie al dan
niet over voldoende middelen beschikt om zelfstandig in zijn levensonderhoud te kunnen
voorzien; rekening gehouden met alle middelen (arbeid, alimentatie, spaargeld…)
= sociale zekerheid in ruime zin
, Sociale zekerheid in ruime zin Sociale zekerheid in enge zin
= sociale bijstand = sociale zekerheid
Bv. leefloon Bv. werkloosheid
Behoeftig zijn Werk verloren
Via middelentoets Verzekeringsprincipe
Bijdragen ( gelijkaardig premie)
Recht op uitkering ontstaat door het
betalen van premies
Forfaitair op minimumniveau
Beveridge Bismarck
Gefinancierd door belastingengeld (fiscale % laatste verdiende loon
inkomsten)
Niet gekoppeld aan de werkstatus; een Gekoppeld aan de werkstatus
behoeftig persoon heeft recht op een uitkering Socialezekerheidsuitkeringen worden
ookal heeft die nog nooit gewerkt noch sociale gefinancierd door bijdragen die de sociaal
bijdragen betaald verzekerden betalen op hun inkomen
Twee soorten voorzieningen
Inkomensvervangende uitkeringen/ vervangingsinkomen
o Arbeidsinkomen van werknemer geheel of gedeeltelijk al dan niet tijdelijk wegvalt
o Vb. arbeidsongeschiktheid door ziekte
Inkomensaanvullende uitkeringen/ kostenvergoedingen
o Uitgaven kunnen toenemen
o Arbeidsongeschiktheid die zware medische kosten met zich meebrengen
o Forfaitair bedrag omvatten
1.2 Ontstaan van onze sociale zekerheid
1.3 Basisprincipes van onze sociale zekerheid
Sociaalzekerheidsstelsel
Verzekering
Solidariteit
Verzekeringsprincipe; je betaalt premies voor het geval zich er een risico voordoet en je een
uitkering kruidt wanneer dat risico zich effectief voordoet
Sociale bijdragen die werknemers & zelfstandigen op hun inkomen betalen = als premie beschouwen
≠ gewone verzekering
De sociale verzekeringen, van onze sociale zekerheid verplicht zijn en de hoogte van de premie en
waarborgen wettelijk bepaald zijn
Op die manier uitsluiting van “slechte risico’s” of verregaande premiedifferentiatie voorkomen
Premie ≠ uitkering;
Berekening van uitkering wordt beperkt door het gebruik van loonplafonds
Premiebetaling niet
Herverdelend effect; de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten
,Sociale bijstand; de solidariteit wordt niet beperkt blijft tot de werkenden maar uitgebreid wordt tot
alle burgers
1.4 Structuur van onze sociale zekerheid
Systeem sociale bijstand gelijk voor weknemers, zelfstandigen en ambtenaren
Sociale zekerheid verschilt in categorieën: elke categorie zijn eigen stelsel van sociale zekerheid
1.4.1 Stelsel van de werknemers (of loontrekkenden)
Werknemers ; met een werkgever verbonden zijn door arbeidsovereenkomst
Werknemers moeten zich verzekeren tegen de 7 sociale risico’s
Wordt gefinancierd door werknemers- en werkgeversbijdragen + overheidssubsidies
Niet zelf initiatief nemen -> betalen via werkgever -> % afhoudt van hun loon & doorstort aan de RSZ
RSZ = overkoepelende openbare instelling die instaat voor beheer van het werknemersstelsel
Int werknemers- als werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid
Verdeelt de inkomsten over verschillende betalingsinstellingen = sociale parastatalen
RIZIV; rijkdienst voor ziekte- en invaliditeitsverzekering
RVA; rijksdienst voor arbeidsvoorziening
o Werkloosheidsuitkeringen
o Doet beroep op de uitbetalingsinstellingen van bekende vakverbonden (ACV, ACLVB,
ABVV)
FDP; federale pensioendienst
o Pensioenen worden berekend
VUTG; Vlaams Agentschap voor de Uitbetaling van Toelagen in het kader van het
Gezinsbeleid
, o Verantwoordelijk voor uitbetaling van de gezinsbijslagen in het Nederlandstalig
taalgebied
o 5 instellingen (1 publieke en 4 particuliere)
o FONS; afdeling binnen de VUTG die optreedt als publieke uitbetalingsactor
RJV; rijksdienst voor jaarlijkse vakantie
o Jaarlijkse vakantie wordt uitbetaald
o Verricht zelf een deel van de uitbetalingen aan arbeiders
o Ander deel gebeurt via vakantiekassen van de werkgevers
FEDRIS; Federaal Agentschap voor beroepsrisico’s
o Federale instelling die instaat voor arbeidsongevallen en beroepsziekten
o Bij arbeidsongeval; uitbetaald worden door verzekeraar waarbij werkgever
o De betaling van de vergoedingen bij een arbeidsongeval maar op zich nemen indien
wg geen verzekering heeft aangesloten of wnnr de verzekeraar in gebreke blijft
o Betaalt uitkeringen wnnr beroepsziekten
Sociale parastatalen; openbare instellingen bevoegd voor het uitbetalen van de uitkeringen in hun
sector => niet rr => private fondsen of kassen die in het verleden ontstonden, maar door wet de
bevoegdheid kregen om uitkeringen te betalen
Werknemers verplicht aan te sluiten bij een ziekenfonds naar keuze
Doet hij dit niet => HZIV (Hulpklas voor Ziekte- en invaliditeitsverzekering)
= openbare instelling
Betaalt de uitkeringen voor gezondheidszorgen, arbeidsongeschiktheid en
moederschapsverzekeringen uit aan werknemers
Werklozen die niet bij vakbond zijn aangesloten worden uitbetaald; HWW hulpklas voor
werkloosheidsuitkeringen
1.4.2 Stelsel van de zelfstandigen
Zelfstandigen; oefenen een beroepsactiviteit uit zonder verbonden te zijn met een werkgever door
een arbeidsovereenkomst of een statuut -> sluiten aannemingsovereenkomst met een
opdrachtgever
Zelf initiatief; zich aansluiten bij sociaalverzekeringsfonds waaraan 3maandelijks sociale bijdragen
betalen -> een pakket sociale rechten < werknemers
Verzekerd voor 3 takken sociale zekerheid;
Ziekte- en invaliditeitsverzekering
Gezinsbijslag
Pensioen
Overbruggingsrecht
