samenvatting proefdierkunde

Samenvatting proefdierkunde
1 Inleiding
1.1 Wat is proefdierkunde
= de wetenschap die zich bezighoudt met welzijn & verzorgen van dieren die in wetenschappelijk
onderzoek gebruikt worden

Dierproef: elke wetenschappelijke procedure waarbij dieren worden gebruikt

1.2 Geschiedenis
1.2.1 Gebruik van dieren
Tijdlijn:
 Aristoteles (380 v.C.): anatomie
 Galenus (150): anatomie & vivisectie (= snijden in levende dieren zonder anesthesie)
 16e eeuw: heroplevening
o Harvey (1628): circulatie
o Magendie (19e eeuw): experimentele fysiologie
o Bernard (19e eeuw): experimentele geneeskunde
 1850: meer onderzoeken -> Pasteur & Koch

Postulaten van Koch
 MO uit ziek dier isoleren -> inbrengen in gezond dier -> dier zelfde ziektesymptomen
vertonen (ander is MO niet oorzaak vd ziekte)

1.2.2 Tegenkantingen
Opposities
 1ste oppositie: 19e eeuw
 Victoria street sociaty: bewegen tegen vivisectie
 Cruelty to animale act (1876)

Europese conventie/ richtlijnen (1986)
 Bescherming van gewervelde dieren die gebruikt worden voor experimenten & andere
wetenschappelijke doeleinden

FELASA: federation of european laboratory animal science assocations
 4 categorieën personen geschikt voor werken met proefdieren met een bepaald diploma
o Cat A: dierenverzorgers (elementaire & bijzondere zorg)
o Cat B: personen die dierproeven uitvoeren (actieve deelnemers)
o Cat C: proefleiders
o Cat D: proefdierkunde-specialisten

BCLAS: belgian council for laboratory animal science
 Zorgen ervoor dat dierproeven zo optimaal mogelijk verlopen & promoten alternatieven

1.3 Gegevens over gebruik proefdieren
1.3.1 Muizen
Redenen
 Klein, lage kostprijs & makkelijk te hanteren
 Stammen met natuurlijke/ geïnduceerde genetische modificaties -> goede modellen voor
mens

,Kankeronderzoek
 Muizen met bepaald kanker (vd leukemie) -> nieuwe behandelingen testen
 Menselijke tumorcellen ingepland in naakte muis

Ouderdomsstudie
 Muis v 2 jaar is oud
 Model over voortplanting & afnemen immuniteit bij ouder worden

Embryotransplantatie
 Oorspronkelijk met muizen getest -> menselijke embryo’s kunnen transplanteren (ook
andere diersoorten)

1.3.2 Andere diersoorten
Varkens
 Onderzoek naar helingsproces brandwonden
 Ontwikkeling CT-scan
 Chirurgie
 Toekomst: genetisch gemanipuleerde orgaandonors voor mens? (Xenotransplantatie)

Cavia’s: nutritionele studies (vit C)
Kreeften: onderzoek naar bewegings-coördinatie
Chinchilla’s: onderzoek naar middenoorinfecties & doofheid
Vissen: ecologisch onderzoek door gevoeligheid aan vuil water

1.3.3 Alternatieven
3 V’s
 Vervanging
o In vitro modellen, computermodellen …
 Vermindering
o Dieren delen met anderen
o Verbeterd statischtisch design
o Betere kwaliteit van dieren gebruiken
 Verfijning
o Verminderen pijn, stress & lijden -> verhogen welzijn
 Doel: dierproeven zo humaan mogelijk uitvoeren

2 Voordelen van gebruik van proefdieren
2.1.1 Voor de mens
Kennis over het menselijk lichaam > gezondheid & behandelingsmogelijkheden verbeteren
 Ziekte Parkinson: behandeling getest op apen
 Transplantatie: meestal eerst op dieren uitgevoerd

2.1.2 Voor de dieren
Voorbeelden: vaccin ontwikkelen, antibiotica, hemotherapeutica…


Gebruik van dieren: voordeel voor mens & dier
 Voorkomen van ziekten & levensverwachtingen omhoog
 Gebruik is een privilege
 Dieren op humane & verantwoordelijke manier behandelen
 Goed behandelde dieren: betere & betrouwbaardere resultaten

,3 Ethiek en houdingen tegenover proefdierkunde
3.1 Wat is ethiek
Definities
 Studie van de waarden die mensen die mensen nastreven (afhankelijk van persoon,
periode…)
 Beschrijving van wat mensen zouden moeten doen (verschillende meningen)

Iets dat altijd zo is geweest, is daarom niet goed
 Geen objectieve waarheid

Waarden: worden soms aanzien als algemene waarheid

Mensen: geïnformeerde toestemming
 Niet mogelijk bij dieren  Mensen meer redeneren over gevolgen

Speciësisme: discriminatie tussen wezens op basis van hun soort, doorgaans discriminatie van
diersoorten door de mens.

3.2 Geschiedenis
Doorheen te tijd
 Joodse & Griekse traditie: mens staat aan top vd schepping
 Middeleeuwen: Tomas van Aquino -> wreedheid t.o.v. dieren is fout & kan leiden tot
wreedheid t.o.v. mensen
 Descartes: mensen hebben een ziel -> dieren zijn machines
 Voltaire: dieren hebben organen & zenuwen -> kunnen pijn voelen
 Claude Bernard (1865): verdedigt gebruik van proefdieren
 Jeremy Bentham: grondlegger v utilitarisme
 Peter Singer (1975): animal liberation

Claude Bernard: verdediging proefdierkunde
1) Onderzoek op dieren is niet slechter dan slacht
2) Onderzoek is nodig voor wetenschappelijke voortgang
3) Men kan geen behandelingen testen op mensen die niet getest zijn op dieren

3.3 Meningen
Utilitarisme = consequentionalisme
 Wanneer moet men iets opnemen in de etische cirkel
 Jeremy Bentham: indien het bewustzijn heeft & pijn + lijden kan beleven
 Werkt niet met principes, maar kijkt naar de gevolgen
 Probeert het nut te optimaliseren
 Goed als de winst aan geluk groter is dan het verlies aan geluk/ als de vermindering v pijn
groter is dan het toebrengen v pijn -> soms oké om immorele zaken te doen

3.3.1 Argumenten ivm proefdierkunde -> 5 standpunten
1) Mens is dominant
o Descartes & Aristoteles
o Dieren voelen geen pijn/ dieren voelen pijn maar we kunnen dit negeren

2) Dierenrechten
o Onderzoek op dieren kan: dieren niet schaadt, ten goede vd dieren/ reddingssloep
bij extreme noodzaak

, 3) Mens is prioritair
o Menselijke belangen voorrang op die vd dieren (3V concept)
 Nadruk op hoe het experiment moet worden uitgevoerd

4) Evenwichtsstandpunt
o Hoe & of het experiment moet worden uitgevoerd
o Dierenbelangen hebben soms voorrang op die van mensen

5) Mens & dier zijn gelijkwaardig
o Peter Singer
o Sterfte & lijden v dieren telt evenveel als sterfte & lijden v mensen
o Speciësisme
o Weegt het lijden v dieren op tegen de voordelen (utilitarisme)

4 Gedragsleer en dierenwelzijn
4.1 Definities
Ethologie = gedragsleer
Ethogram: gehele reperatoir aan gedragingen (opletten met antropomorfisme)
Gedrag: veroorzaakt door inwendige & uitwendige factoren

Dierenwelzijn
 Welzijn enkel aangetast als dier iets onaangenaams ervaart
 Welzijn aangetast als integriteit vd dier aangetast is (niet meer status zoals in het wild)
 Welzijn is niet enkel afwezigheid v negatieve gevoelens maar ook aanwezigheid v positieve

Homeostase: het evenwicht vd dier met zijn omgeving

Stress
 Discrepantie tussen wat is en wat zou moeten zijn
o Niet op zichzelf slecht
o Belangrijk: mogelijkheid om er me om te gaan -> anders verlies over situatie

4.2 Evaluatie v dierenwelzijn
Fysische parameters: wonden & ziekten

Fysiologische parameters
 Hormonaal  Psychosomatische complicaties
 Immunosupressie  Kweekproblemen
 Hardere klieren secretie omhoog  Volle urineblaas …
 Vermoeidheid gerelateerde parameters

4.2.1 Gedragsparameters
Abnormaal gedrag
 Tgv repetitieve/ chronische stress
o Vervangingsgedrag: als het juiste materiaal niet aanwezig is, richten op iets anders
o Drempelverlaging voor bepaald gedrag
o Apathie: dier trekt zich totaal niks meer aan van omgeving
o Automutilatie
o Stereotypieën = identieke, herhaaldelijke handelingen & schijnbaar nutteloos
 Als middel voor om te gaan met stress