Strafrecht
Inleiding
Het strafrecht is een evolutieve rechtstak, die dus steeds een momentopname
betreft. Hierdoor is het zo moeilijk om een allesomvattende definitie van het
strafrecht te kunnen geven. Dit brengt ons op de volgende werkdefinitie: “Het
strafrecht is het geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar
stellen en sancties bepalen die op de daders toepasselijk zijn”.
1. Begripsbepaling
Het strafrecht beoogt de handhaving van een aantal waarden in een bepaald
land op een gegeven ogenblik. Hierbij staan drie sleutelbegrippen centraal:
misdrijf, strafrechtelijk sanctie en dader.
A. Misdrijf
Overkoepelende term omvat overtredingen, wanbedrijven en
misdaden
Gedraging waarop de wet een sanctie stelt
Boek II Strafwetboek + bijzondere strafbepalingen daarbuiten
B. Strafrechtelijke sanctie
De invulling van het begrip straf fluctueert naargelang onderliggende
filosofische politieke visie ten aanzien van het strafrecht en de finaliteit
van de straf. Zelfs de invulling van de rechtspraak is niet altijd eenduidig.
Strafrechtelijke sanctie ≠ straf
Een straf is een strafrechtelijke sanctie, maar een strafrechtelijke
sanctie is niet per definitie altijd een straf. Het strafrecht omvat
meer dan alleen straffen.
Door de wet vastgestelde reacties op de schending van
strafrechtelijke normen
Cassatie
o Klassieke leer – leedtoevoeging als sanctie voor
gepleegd misdrijf
EHRM
o EHRM volgt Cassatie niet
Een strafrechtelijke veroordeling kan een persoonlijk,
sociaal, psychologisch en financieel lijden veroorzaken
MAAR de gevolgen zijn voorzienbaar bij het plegen
inbreuk DUS geen schending van het recht op privacy
omvat in artikel 8 EVRM.
Elke strafrechtelijke veroordeling kan als onmenselijk
en vernederend ervaren worden MAAR de subjectieve
beoordeling van de zwaarwichtigheid ervan laat niet
toe die veroordeling als een manier van foltering te
beschouwen in de zin van artikel 3 EVRM.
,
, o Beoordeling sancties op punitiviteit via objectieve
toetsingscriteria
De internrechtelijke kwalificatie is geen
doorslaggevende indicator. Er moet worden gekeken
naar de aard van de overtreding en/of de aard en de
zwaarte van de sancties om uit te maken of er sprake
is van een criminal charge in de zin van artikel 6
EVRM.
Hierdoor kan de initieel bestempelde bestuurlijke
sanctie of maatregel toch als strafrechtelijke sanctie
beschouwd worden.
Evolutie strafrechtelijk sanctie-arsenaal sedert 19de eeuw
Ook beveiligingsmaatregelen
Vb. Internering = maatregel voor geestesgestoorden
Ook reacties in Vlaams jeugddelinquentierecht (=
maatregelen + sancties)
o Decr.Vl. 15 februari 2019 betreffende het
jeugddelinquentierecht
Maatregelen worden opgelegd tijdens de
voorbereidende fase en naar aanleiding van het
eigenlijke proces. Sancties zijn reacties die zijn
uitgesproken door de jeugdrechter ten gronde
Ook sancties sui generis
Naar aanleiding van een strafrechtelijke veroordeling, zal er
een vergoeding moeten betaald worden aan het
slachtofferfonds.
Ook bestraffingsmodaliteiten
o Invoering Wet 29 juni 1964
o Gericht op resocialiseren van betrokkene
Vb. straf met uitstel, opschorting…
Vraag naar nieuwe sancties twee nieuwe autonome
straffen
o Straf onder elektronisch toezicht & autonome
probatiestraf
, C. Dader
Misdrijf kan slechts gepleegd worden als er een dader-persoon is
Handhavingsmechanisme kan van start gaan zonder
geïdentificeerde dader
Als de identificatie uitblijft, zal er per definitie geen sanctie
kunnen worden opgelegd. Dit gegeven zal zich dan moeten
uitmonden in een seponeringsbeslissing door het Openbaar
Ministerie of een beschikking tot ontlasting van het
onderzoek door de raadkamer. Er bestaat immers geen
strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor andermans daad.
Dit komt terug ter sprake bij strafprocesrecht in het 2de
semester.
Sinds 19de eeuw meer aandacht voor persoon van de dader
Meer individualisatie van sancties
Het stelselmatig invoeren van nieuwe straffen die beter
aangepast zijn aan de tenlastegelegde feiten zoals het verval
van het recht tot sturen, werkstraf, sluiting van bedrijf,
bekendmaking van vonnissen…
Oorspronkelijk enkel natuurlijke personen
o Sinds wet 4 mei 1999 ook rechtspersonen
Rechtspersonen kunnen strafrechtelijk
verantwoordelijk worden gesteld voor misdrijven die
hetzij een intrinsiek verband hebben met de
verwezenlijking van hun doel of de waarneming van
hun belangen, of die, uit de concrete omstandigheden,
voor hun rekening gepleegd worden.
Dieren kunnen geen misdrijf plegen
Kunnen enkel instrument van het misdrijf zijn
Ze kunnen een actieve rol spelen bij de realisatie van het
misdrijf. De gedraging van het dier kan dan strafrechtelijk
toegerekend worden aan de dader. Bovendien kan de
eigenaar of bewaker van het dier ook burgerrechtelijk
gehouden zijn op grond van artikel 1385 BW. Ten slotte
kunnen er eveneens gemeentelijke administratieve sancties
opgelegd worden indien de gedraging van het dier door de
houder werd uitgelokt.
Inleiding
Het strafrecht is een evolutieve rechtstak, die dus steeds een momentopname
betreft. Hierdoor is het zo moeilijk om een allesomvattende definitie van het
strafrecht te kunnen geven. Dit brengt ons op de volgende werkdefinitie: “Het
strafrecht is het geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar
stellen en sancties bepalen die op de daders toepasselijk zijn”.
1. Begripsbepaling
Het strafrecht beoogt de handhaving van een aantal waarden in een bepaald
land op een gegeven ogenblik. Hierbij staan drie sleutelbegrippen centraal:
misdrijf, strafrechtelijk sanctie en dader.
A. Misdrijf
Overkoepelende term omvat overtredingen, wanbedrijven en
misdaden
Gedraging waarop de wet een sanctie stelt
Boek II Strafwetboek + bijzondere strafbepalingen daarbuiten
B. Strafrechtelijke sanctie
De invulling van het begrip straf fluctueert naargelang onderliggende
filosofische politieke visie ten aanzien van het strafrecht en de finaliteit
van de straf. Zelfs de invulling van de rechtspraak is niet altijd eenduidig.
Strafrechtelijke sanctie ≠ straf
Een straf is een strafrechtelijke sanctie, maar een strafrechtelijke
sanctie is niet per definitie altijd een straf. Het strafrecht omvat
meer dan alleen straffen.
Door de wet vastgestelde reacties op de schending van
strafrechtelijke normen
Cassatie
o Klassieke leer – leedtoevoeging als sanctie voor
gepleegd misdrijf
EHRM
o EHRM volgt Cassatie niet
Een strafrechtelijke veroordeling kan een persoonlijk,
sociaal, psychologisch en financieel lijden veroorzaken
MAAR de gevolgen zijn voorzienbaar bij het plegen
inbreuk DUS geen schending van het recht op privacy
omvat in artikel 8 EVRM.
Elke strafrechtelijke veroordeling kan als onmenselijk
en vernederend ervaren worden MAAR de subjectieve
beoordeling van de zwaarwichtigheid ervan laat niet
toe die veroordeling als een manier van foltering te
beschouwen in de zin van artikel 3 EVRM.
,
, o Beoordeling sancties op punitiviteit via objectieve
toetsingscriteria
De internrechtelijke kwalificatie is geen
doorslaggevende indicator. Er moet worden gekeken
naar de aard van de overtreding en/of de aard en de
zwaarte van de sancties om uit te maken of er sprake
is van een criminal charge in de zin van artikel 6
EVRM.
Hierdoor kan de initieel bestempelde bestuurlijke
sanctie of maatregel toch als strafrechtelijke sanctie
beschouwd worden.
Evolutie strafrechtelijk sanctie-arsenaal sedert 19de eeuw
Ook beveiligingsmaatregelen
Vb. Internering = maatregel voor geestesgestoorden
Ook reacties in Vlaams jeugddelinquentierecht (=
maatregelen + sancties)
o Decr.Vl. 15 februari 2019 betreffende het
jeugddelinquentierecht
Maatregelen worden opgelegd tijdens de
voorbereidende fase en naar aanleiding van het
eigenlijke proces. Sancties zijn reacties die zijn
uitgesproken door de jeugdrechter ten gronde
Ook sancties sui generis
Naar aanleiding van een strafrechtelijke veroordeling, zal er
een vergoeding moeten betaald worden aan het
slachtofferfonds.
Ook bestraffingsmodaliteiten
o Invoering Wet 29 juni 1964
o Gericht op resocialiseren van betrokkene
Vb. straf met uitstel, opschorting…
Vraag naar nieuwe sancties twee nieuwe autonome
straffen
o Straf onder elektronisch toezicht & autonome
probatiestraf
, C. Dader
Misdrijf kan slechts gepleegd worden als er een dader-persoon is
Handhavingsmechanisme kan van start gaan zonder
geïdentificeerde dader
Als de identificatie uitblijft, zal er per definitie geen sanctie
kunnen worden opgelegd. Dit gegeven zal zich dan moeten
uitmonden in een seponeringsbeslissing door het Openbaar
Ministerie of een beschikking tot ontlasting van het
onderzoek door de raadkamer. Er bestaat immers geen
strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor andermans daad.
Dit komt terug ter sprake bij strafprocesrecht in het 2de
semester.
Sinds 19de eeuw meer aandacht voor persoon van de dader
Meer individualisatie van sancties
Het stelselmatig invoeren van nieuwe straffen die beter
aangepast zijn aan de tenlastegelegde feiten zoals het verval
van het recht tot sturen, werkstraf, sluiting van bedrijf,
bekendmaking van vonnissen…
Oorspronkelijk enkel natuurlijke personen
o Sinds wet 4 mei 1999 ook rechtspersonen
Rechtspersonen kunnen strafrechtelijk
verantwoordelijk worden gesteld voor misdrijven die
hetzij een intrinsiek verband hebben met de
verwezenlijking van hun doel of de waarneming van
hun belangen, of die, uit de concrete omstandigheden,
voor hun rekening gepleegd worden.
Dieren kunnen geen misdrijf plegen
Kunnen enkel instrument van het misdrijf zijn
Ze kunnen een actieve rol spelen bij de realisatie van het
misdrijf. De gedraging van het dier kan dan strafrechtelijk
toegerekend worden aan de dader. Bovendien kan de
eigenaar of bewaker van het dier ook burgerrechtelijk
gehouden zijn op grond van artikel 1385 BW. Ten slotte
kunnen er eveneens gemeentelijke administratieve sancties
opgelegd worden indien de gedraging van het dier door de
houder werd uitgelokt.
