Theoretische Orthopedagogiek: samenvatting

THEORETISCHE
ORTHOPEDAGOGIEK
Lessen en slides




3DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN
ACADEMIEJAAR: 2020-2021

,Les 1: Geschiedenis Orthopedagogiek (HB Broekaert p.71-95)



INLEIDING

NAAM
Doorheen de geschiedenis zijn er verschillende namen gebruikt om de orthopedagogiek te benoemen, bv.:

 Bijvoorbeeld:
- Heilopvoedkunde: deze term werd na WO II minder hanteerbaar
· Komt van ‘helen’, genezen: mooie connotatie, maar iets te medisch
· Wordt in Duitstalige gebieden wel nog vaak gebruikt
- Pedologie
· Ook meer een medische connotatie
- Orthopedagogiek
· Internationaal gezien een moeilijke term, omdat niet altijd duidelijk is wat er mee bedoeld
wordt. Er bestaan veel verschillende termen, waardoor een vereniging moeilijker is.
 ‘Orthopedagogiek’ wordt als term gebruikt sinds 1949 (internationaal congres in Amsterdam)
- Men wou met deze term ook een beetje aangeven dat kwetsbare mensen tegen de heersende
ideologieën van toen beschermd moesten worden (cf. WO II).
 Connotaties
- Soms spreekt men ook over de ‘speciale orthopedagogiek’
· In Vlaanderen minder, we spreken eerder over de bijzondere orthopedagogiek omdat dit
‘speciale’ vaak aan het bijzonder onderwijs wordt gelinkt.
· Het orthopedagogisch handelen in verschillende specifieke doelgroepen


DEFINITIE ORTHOPEDAGOGIEK
Bevat een aantal elementen:

 Methodisch: we werken met specifieke methodieken die evidence-based zijn
- Van veel methoden weten we echter nog niet of ze evidence-based zijn.
 Doelgericht: we gaan naar doelen toe werken en deze expliciteren
 Zinvol: ethisch/juist handelen
 Handelen: in situaties met een cliënt en zijn context aan de slag gaan
 Moeilijke
 Opvoedingssituaties


DIFFERENTIATIE
 Organisatorische orthopedagogiek: heeft te maken met de concrete werkvloer, het beleid
- Bv. financiering, subsidies
 Theoretische orthopedagogiek: het denken over de meer moeilijke/filosofische vragen
 Bijzondere orthopedagogiek: het pedagogisch handelen met verschillende doelgroepen


ORTHOPEDAGOGEN IN VLAANDEREN: GENT
 Nyssen Rene (‘34-‘45): psychiater
- De eerste proffen in de orthopedagogiek waren eigenlijk psychiaters

2

,Les 1: Geschiedenis Orthopedagogiek (HB Broekaert p.71-95)


- Bracht tijdens WO II een boek uit over hoe om te gaan met kinderen met moeilijkheden (<-> nazi’s)
 De Busscher Jacques (‘46-‘66): psychiater
- In Gent zeer medisch t.o.v. Leuven, waar het meer gegroeid is vanuit het onderwijs
 Wens Maria (‘70-‘85): pedagoog
- Sterk beïnvloed door de Nieuwe Schoolbeweging
- Assistente van Nyssen
 Broekaert Eric (‘85-‘16): orthopedagoog
- Integratieve handelingspedagogiek



STROMINGEN: NEDERLANDSTALIG
 Fenomenologisch: Langeveld, Lubbers, Utrechtse school
- Proberen zoeken naar de werkelijkheid door uitingsvormen te interpreteren d.m.v. ‘zinvol
handelen’
· Samen dingen doen, erop uittrekken, …
 Het medische voorbij:
- Leggen sterk de nadruk op het pedagogische
- Vliegenthart: “Kinderen die anders in de wereld staan”
- Van Gelder: “De pedagogische situatie v.h. kind”
 Handelen en dialoog:
- Leggen veel nadruk op handelen en dialoog
· Conflicten, tegenstellingen, moeilijkheden vormen via dialoog de motor tot verandering
- Ter Horst: “Orthopedagogische grondvormen van dialoog”
- Kok: “De orthopedagogiek is de studie v.h. handelen zelf”
 Kritisch: Van Gennep, Van Hove
- Kritisch kijken naar de rol van de MS in het bemoeilijken/belemmeren van mensen met een
beperking/moeilijkheden
 Positivistisch: Rispens, Dumont, Van Der Ploeg
- Proberen de werkelijkheid in kleine deeltjes onder te verdelen en die empirisch te onderzoeken
 Integratief: Broekaert
- De verschillende visies kunnen afwisselend met elkaar samengaan



DUITSTALIGE GEBIEDEN
 Heilpädagogik
 Sonderpädagogik: verwijst vooral naar speciaal onderwijs (specifieke methodieken die men gebruikt
voor kinderen met leerproblemen)



Evolutie qua insteek (net zoals in Nederland)

 Religieus: Bob, Hanselman, Montalta
- Aanvankelijk
 Existentieel: Moor (we helpen mensen ontwikkelen in het mens-zijn)
 Minimaliserend: Bleidick
 Relationeel: Kobi
 Kritisch: Janzzen


3

, Les 1: Geschiedenis Orthopedagogiek (HB Broekaert p.71-95)




Vaak ontstaan er in verschillende landen/contexten op een bepaald moment soortgelijke evoluties.

ANDERE GEBIEDEN
 Rusland: defectologie (medisch georiënteerd)
 Hongarije: conductieve pedagogiek
 Frankrijk: education specialise
 Engeland – USA: special education, special needs studies (vaak op onderwijs gericht)
 Zuid-Afrika: genees pedagogiek, orthopedagogiek
 Canada: orthopedagogie (Franstalig)




ORGANISATORISCHE ORTHOPEDAGOGIEK


IDEOLOGIE
We hebben doorheen de geschiedenis steeds een andere kijk gehad op de organisatie van zorg, en hier hebben
ideologieën een grote rol in gespeeld.

 Caritatief: bv. kloosterordes
 Kritisch: het in vraag stellen en veranderen v.d. SL
 Neoliberaal: mensen worden gezien als hun eigen organisator van hulpverlening, waarmee ze zorg en
ondersteuning kunnen inkopen
- Beïnvloedt ons denken de dag van vandaag voor een stuk
- Voor- (regisseur van eigen leven) en nadelen
- Vertrekt vanuit deeltjes
 Globalistisch: vertrekt meer vanuit een eenheid



MODELLEN
Onze organisatie van zorg kende ook een evolutie

 Hiërarchisch: piramidaal
 Democratisch: klaverblad en cirkel
 Cybernetisch: functioneel hiërarchisch
 Integratief: co-operatief
 Kwalitatief



MANAGEMENT (iets minder belangrijk)
Structureel:

 Explicitatie van behandelingsdoelen
 Explicitatie eindtermen
 Actie en besluitvorming
 Evaluatie

4