HOOFDSTUK 1 Betekenis van accountantscontrole
HOOFDSTUK 2 Organisatie van het accountantsberoep
HOOFDSTUK 3 Regelgeving voor accountants
HOOFDSTUK 4 Ethiek voor accountants
HOOFDSTUK 5 Onafhankelijkheid voor de accountant
HOOFDSTUK 6 Fraude en witwassen
HOOFDSTUK 7 Opdrachtenkader
HOOFDSTUK 8 Doelstellingen van de jaarrekeningcontrole
HOOFDSTUK 9 Materialiteit
HOOFDSTUK 10 Risicoanalyse
HOOFDSTUK 11 Controle-informatie
HOOFDSTUK 12 Betekenis van IT voor de accountantscontrole
HOOFDSTUK 13 Controleverklaringen
,Hoofdstuk 1 Betekenis van accountantscontrole
Accountantscontrole: kan worden omschreven als de externe en onafhankelijke controle door een
accountant, van de jaarrekening van een organisatie.
De belangrijkste wetenschappelijke theorieën voor het verklaren van analyseren van de behoeften
aan accountantscontrole zijn:
- De informatietheorie: die een economische onderbouwing van de behoefte aan
accountantscontrole geeft;
- De agency-theorie: die afkomstig is van de financieringsleer en zich richt op scheiding tussen
eigendom en leiding van een onderneming en op de complicaties die zich daarbij kunnen
voordoen;
- De verzekeringstheorie: waarbij de controlekosten worden gezien als een premie voor het
overdragen van het risico van onjuiste informatie;
- De vertrouwenstheorie: waarbij het uitgangspunt is dat het bestaansrecht van de
accountantscontrole afhankelijk is van het vertrouwen dat de controlefunctie van de
accountant wekt bij het maatschappelijk verkeer.
De oorzaak van het bestaan van het informatierisico kan worden gevonden in vier factoren, te
weten:
1. De afstand van de gebruiker tot het te beoordelen object;
2. Het bestaan van tegengestelde belangen;
3. De toenemende omvang van de te verwerken gegevens;
4. De complexiteit van transacties.
De kosten die het gevolg zijn van de scheiding van eigendom en beheer en van de delegatie van
bevoegdheden, worden aangeduid als agency costs.
Agency costs bestaan uit:
- De kosten die het management maakt om aan te tonen dat het zijn afspraken nakomt;
- De kosten die de aandeelhouders maken om het management te controleren;
- Het verlies door, voor de aandeelhouders niet optimale managementbeslissingen.
Er kunnen twee vormen van aansprakelijkheid van de accountant worden onderscheiden:
1. De specifieke aansprakelijkheid ten opzichte van de opdrachtgevers; dit is de contractuele
aansprakelijkheid voortvloeiend uit overeenkomsten, zoals bij wanprestatie;
2. De aansprakelijkheid ten opzichte van derde, ook bekend als wettelijke aansprakelijkheid
voortvloeiend uit een onrechtmatige daad.
,Hoofdstuk 2 Organisatie van het accountantsberoep
NIVRA (Nederlandse Instituut van Registeraccountants): streven naar een wettelijke regeling van het
beroep van accountant als controleur van boekingen en rekeningen en als administratief expert.
NOvAA (De Nederlandse Orde van Accountants-Administratieconsulenten): verwerft in navolging van
het NIVRA ook de status van publiekrechtelijk lichaam voor het beroep Accountant-
Administratieconsulent.
NBA (de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountant): De NIVRA en NOvAA samen.
Externe accountant: is de natuurlijke persoon die werkzaam is bij of verbonden is aan een
accountantsorganisatie en die verantwoordelijk is voor de uitvoering van een wettelijke controle.
Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties): heeft onder meer tot gevolg dat een
accountantsorganisatie voor het uitvoeren van wettelijke controles een vergunning van de Autoriteit
Financiële Markten (AFM) nodig heeft en dat de certificerend accountant door de vergunning
houdende organisatie bij de AFM aangemeld moet zijn als extern accountant.
Naast de invloed vanuit Europa is de International Federation of Accountants (IFAC) van grote
betekenis voor de ontwikkeling van de regelgeving door de beroepsorganisatie. De IFAC is de
wereldwijde organisatie van het accountantsberoep. De IFAC ontwikkelt normen op het gebied van
beroepsethiek (Code of Ethics for Professional Accountants), de accountantscontrole (International
Education Standards), en het bewaken van de kwaliteit van de beroepsuitoefening (International
Standards on Quality Management).
,Hoofdstuk 3 Regelgeving voor accountants
In de regelgeving voor de accountantseenheid is er een onderscheid tussen regelgeving die van
toepassing is op:
- De accountantseenheid die een vergunning heeft van de AFM en dus wettelijke controles
mag uitvoeren. Deze eenheden vallen onder de werkingssfeer van de Wta; ze worden in de
Wta specifiek aangeduid als accountantsorganisaties
- De accountantseenheid die geen AFM-vergunning heeft en dus niet valt onder de
werkingssfeer van de Wta; deze worden wel als accountantseenheden aangeduid.
In de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), het Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta)
en de Verordening accountantsorganisaties (VAO) worden regels opgelegd aan
accountantsorganisaties.
Wta (Wet toezicht accountantorganisaties) en de Bta (Besluit toezicht accountantsorganisaties)
bevatten de normen en waaraan accountantsorganisaties en accountants die wettelijke controles
verrichten, moeten voldoen.
Bestuurders hebben de verantwoordelijkheid voor een beheerste en integere bedrijfsvoering. Voor
een externe accountant geldt dat zij integriteit, vakbekwaamheid, objectiviteit en onafhankelijkheid
buiten twijfel dienen te staan.
Er worden eisen gesteld aan de externe accountant in het kader van melding van een redelijk
vermoeden van fraude van materieel belang, van naleving van de beroepsreglementering en van
melding bij de AFM indien een tuchtzaak tegen hem aanhangig is gemaakt.
De AFM houdt toezicht op de naleving van de normen door de accountantsorganisatie en de bij haar
werkzame externe accountant die wettelijke controles verrichten.
VAO: zijn de bepalingen uit de Wta en het Bta over het stelsel van kwaliteitsbeheersing,
onafhankelijkheid en integere bedrijfsvoering van de accountantsorganisaties verder uitgewerkt.
NVKS: bevat regels voor het inrichten van een kwaliteitssysteem in een accountantseenheid.
Een kwaliteitssysteem is essentieel voor de kwaliteit van de door een accountantseenheid
uitgevoerde werkzaamheden en beschermt het maatschappelijk verkeer en de beroepsgroep
tegen misslagen van individuele accountants.
De NBA heeft de volgende taken:
- Bevorderen van de goede beroepsuitoefening van accountants;
- Behartigen van de gemeenschappelijke belangen van accountants;
- Zorgdragen voor de eer van de stand van de accountants;
- Zorgdragen voor de praktijkopleiding.
Wtra: Wet tuchtrechtspraak accountants
Doel van het tuchtrecht: een oordeel te verkrijgen over de kwaliteit van de beroepsbeoefening van
accountants (AA en RA) en om de kwaliteit op een bepaald niveau te houden. De tuchtrecht heeft
niet alleen ten doel de tekortgeschoten accountant te corrigeren, maar is ook een middel om
beroepsfouten en beroepsgebreken te voorkomen. Het tuchtrecht heeft daarmee een repressieve
maar vooral ook een preventieve werking.
, Inhoud van tuchtrecht: onder het bereik van het wettelijk tuchtrecht voor accountants vallen alle
werkzaamheden waarbij de wetgever een algemeen belang aanwezig acht.
Als eenmaal is vastgesteld dat de accountant onzorgvuldig heeft gehandeld, kunnen hem bepaalde
tuchtrechtmaatregelen worden opgelegd. Dit zijn disciplinaire maatregelen in een oplopende
zwaarte. Het zijn achtereenvolgens:
- Een geldboete;
- Een schriftelijke waarschuwing;
- Een schriftelijke berisping;
- Een schorsing in het accountantsregister voor maximaal een jaar;
- Doorhaling in het register.
Doel van kwaliteitsonderzoek: de bevordering van de kwaliteit van de beroepsuitoefening.
Drie soorten kwaliteitsonderzoek:
1. De toetsingscommissie komt bij ieder accountantskantoor een keer in de zes jaar langs voor
een periodiek onderzoek. Als dat onderzoek voor een individuele accountant uitmondt in de
aanbeveling om verbeteringsmaatregelen te treffen, kan het NBA-bestuur besluiten een
vervolgonderzoek bij die accountant in te stallen om te zien wat de aanbeveling heeft
opgeleverd.
2. Het NBA-bestuur kan een thematisch onderzoek in laten stellen naar een aspect van de
beroepsuitoefening, bijvoorbeeld als er nieuwe regelgeving is of als het vertrouwen in de
werkzaamheden van een accountant daartoe aanleiding geeft.
3. Het NBA-bestuur kan de toetsingscommissie opdragen een incidentenonderzoek uit te
voeren dat is gericht op een door een accountant uitgevoerde assurance- of aan assurance
verwante opdracht. Dit kan onder meer worden geïnitieerd op basis van signalen uit het
maatschappelijk verkeer.
Wettelijke controlefunctie: de accountantscontrole van jaarrekeningen of geconsolideerde
jaarrekeningen van grote en middelgrote entiteiten als bedoeld in de achtste EG-Richtlijn.
Het is de taak van de International Accounting Standards Board (IASB) om internationale standaarden
voor de financiële verslaggeving op te stellen en te stimuleren dat die standaarden in de hele wereld
worden aanvaard en nageleefd.
In de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die worden gepubliceerd door de Raad voor de
Jaarverslaggeving (RJ), zijn de IFRS-standaarden in belangrijke mate overgenomen.
HOOFDSTUK 2 Organisatie van het accountantsberoep
HOOFDSTUK 3 Regelgeving voor accountants
HOOFDSTUK 4 Ethiek voor accountants
HOOFDSTUK 5 Onafhankelijkheid voor de accountant
HOOFDSTUK 6 Fraude en witwassen
HOOFDSTUK 7 Opdrachtenkader
HOOFDSTUK 8 Doelstellingen van de jaarrekeningcontrole
HOOFDSTUK 9 Materialiteit
HOOFDSTUK 10 Risicoanalyse
HOOFDSTUK 11 Controle-informatie
HOOFDSTUK 12 Betekenis van IT voor de accountantscontrole
HOOFDSTUK 13 Controleverklaringen
,Hoofdstuk 1 Betekenis van accountantscontrole
Accountantscontrole: kan worden omschreven als de externe en onafhankelijke controle door een
accountant, van de jaarrekening van een organisatie.
De belangrijkste wetenschappelijke theorieën voor het verklaren van analyseren van de behoeften
aan accountantscontrole zijn:
- De informatietheorie: die een economische onderbouwing van de behoefte aan
accountantscontrole geeft;
- De agency-theorie: die afkomstig is van de financieringsleer en zich richt op scheiding tussen
eigendom en leiding van een onderneming en op de complicaties die zich daarbij kunnen
voordoen;
- De verzekeringstheorie: waarbij de controlekosten worden gezien als een premie voor het
overdragen van het risico van onjuiste informatie;
- De vertrouwenstheorie: waarbij het uitgangspunt is dat het bestaansrecht van de
accountantscontrole afhankelijk is van het vertrouwen dat de controlefunctie van de
accountant wekt bij het maatschappelijk verkeer.
De oorzaak van het bestaan van het informatierisico kan worden gevonden in vier factoren, te
weten:
1. De afstand van de gebruiker tot het te beoordelen object;
2. Het bestaan van tegengestelde belangen;
3. De toenemende omvang van de te verwerken gegevens;
4. De complexiteit van transacties.
De kosten die het gevolg zijn van de scheiding van eigendom en beheer en van de delegatie van
bevoegdheden, worden aangeduid als agency costs.
Agency costs bestaan uit:
- De kosten die het management maakt om aan te tonen dat het zijn afspraken nakomt;
- De kosten die de aandeelhouders maken om het management te controleren;
- Het verlies door, voor de aandeelhouders niet optimale managementbeslissingen.
Er kunnen twee vormen van aansprakelijkheid van de accountant worden onderscheiden:
1. De specifieke aansprakelijkheid ten opzichte van de opdrachtgevers; dit is de contractuele
aansprakelijkheid voortvloeiend uit overeenkomsten, zoals bij wanprestatie;
2. De aansprakelijkheid ten opzichte van derde, ook bekend als wettelijke aansprakelijkheid
voortvloeiend uit een onrechtmatige daad.
,Hoofdstuk 2 Organisatie van het accountantsberoep
NIVRA (Nederlandse Instituut van Registeraccountants): streven naar een wettelijke regeling van het
beroep van accountant als controleur van boekingen en rekeningen en als administratief expert.
NOvAA (De Nederlandse Orde van Accountants-Administratieconsulenten): verwerft in navolging van
het NIVRA ook de status van publiekrechtelijk lichaam voor het beroep Accountant-
Administratieconsulent.
NBA (de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountant): De NIVRA en NOvAA samen.
Externe accountant: is de natuurlijke persoon die werkzaam is bij of verbonden is aan een
accountantsorganisatie en die verantwoordelijk is voor de uitvoering van een wettelijke controle.
Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties): heeft onder meer tot gevolg dat een
accountantsorganisatie voor het uitvoeren van wettelijke controles een vergunning van de Autoriteit
Financiële Markten (AFM) nodig heeft en dat de certificerend accountant door de vergunning
houdende organisatie bij de AFM aangemeld moet zijn als extern accountant.
Naast de invloed vanuit Europa is de International Federation of Accountants (IFAC) van grote
betekenis voor de ontwikkeling van de regelgeving door de beroepsorganisatie. De IFAC is de
wereldwijde organisatie van het accountantsberoep. De IFAC ontwikkelt normen op het gebied van
beroepsethiek (Code of Ethics for Professional Accountants), de accountantscontrole (International
Education Standards), en het bewaken van de kwaliteit van de beroepsuitoefening (International
Standards on Quality Management).
,Hoofdstuk 3 Regelgeving voor accountants
In de regelgeving voor de accountantseenheid is er een onderscheid tussen regelgeving die van
toepassing is op:
- De accountantseenheid die een vergunning heeft van de AFM en dus wettelijke controles
mag uitvoeren. Deze eenheden vallen onder de werkingssfeer van de Wta; ze worden in de
Wta specifiek aangeduid als accountantsorganisaties
- De accountantseenheid die geen AFM-vergunning heeft en dus niet valt onder de
werkingssfeer van de Wta; deze worden wel als accountantseenheden aangeduid.
In de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), het Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta)
en de Verordening accountantsorganisaties (VAO) worden regels opgelegd aan
accountantsorganisaties.
Wta (Wet toezicht accountantorganisaties) en de Bta (Besluit toezicht accountantsorganisaties)
bevatten de normen en waaraan accountantsorganisaties en accountants die wettelijke controles
verrichten, moeten voldoen.
Bestuurders hebben de verantwoordelijkheid voor een beheerste en integere bedrijfsvoering. Voor
een externe accountant geldt dat zij integriteit, vakbekwaamheid, objectiviteit en onafhankelijkheid
buiten twijfel dienen te staan.
Er worden eisen gesteld aan de externe accountant in het kader van melding van een redelijk
vermoeden van fraude van materieel belang, van naleving van de beroepsreglementering en van
melding bij de AFM indien een tuchtzaak tegen hem aanhangig is gemaakt.
De AFM houdt toezicht op de naleving van de normen door de accountantsorganisatie en de bij haar
werkzame externe accountant die wettelijke controles verrichten.
VAO: zijn de bepalingen uit de Wta en het Bta over het stelsel van kwaliteitsbeheersing,
onafhankelijkheid en integere bedrijfsvoering van de accountantsorganisaties verder uitgewerkt.
NVKS: bevat regels voor het inrichten van een kwaliteitssysteem in een accountantseenheid.
Een kwaliteitssysteem is essentieel voor de kwaliteit van de door een accountantseenheid
uitgevoerde werkzaamheden en beschermt het maatschappelijk verkeer en de beroepsgroep
tegen misslagen van individuele accountants.
De NBA heeft de volgende taken:
- Bevorderen van de goede beroepsuitoefening van accountants;
- Behartigen van de gemeenschappelijke belangen van accountants;
- Zorgdragen voor de eer van de stand van de accountants;
- Zorgdragen voor de praktijkopleiding.
Wtra: Wet tuchtrechtspraak accountants
Doel van het tuchtrecht: een oordeel te verkrijgen over de kwaliteit van de beroepsbeoefening van
accountants (AA en RA) en om de kwaliteit op een bepaald niveau te houden. De tuchtrecht heeft
niet alleen ten doel de tekortgeschoten accountant te corrigeren, maar is ook een middel om
beroepsfouten en beroepsgebreken te voorkomen. Het tuchtrecht heeft daarmee een repressieve
maar vooral ook een preventieve werking.
, Inhoud van tuchtrecht: onder het bereik van het wettelijk tuchtrecht voor accountants vallen alle
werkzaamheden waarbij de wetgever een algemeen belang aanwezig acht.
Als eenmaal is vastgesteld dat de accountant onzorgvuldig heeft gehandeld, kunnen hem bepaalde
tuchtrechtmaatregelen worden opgelegd. Dit zijn disciplinaire maatregelen in een oplopende
zwaarte. Het zijn achtereenvolgens:
- Een geldboete;
- Een schriftelijke waarschuwing;
- Een schriftelijke berisping;
- Een schorsing in het accountantsregister voor maximaal een jaar;
- Doorhaling in het register.
Doel van kwaliteitsonderzoek: de bevordering van de kwaliteit van de beroepsuitoefening.
Drie soorten kwaliteitsonderzoek:
1. De toetsingscommissie komt bij ieder accountantskantoor een keer in de zes jaar langs voor
een periodiek onderzoek. Als dat onderzoek voor een individuele accountant uitmondt in de
aanbeveling om verbeteringsmaatregelen te treffen, kan het NBA-bestuur besluiten een
vervolgonderzoek bij die accountant in te stallen om te zien wat de aanbeveling heeft
opgeleverd.
2. Het NBA-bestuur kan een thematisch onderzoek in laten stellen naar een aspect van de
beroepsuitoefening, bijvoorbeeld als er nieuwe regelgeving is of als het vertrouwen in de
werkzaamheden van een accountant daartoe aanleiding geeft.
3. Het NBA-bestuur kan de toetsingscommissie opdragen een incidentenonderzoek uit te
voeren dat is gericht op een door een accountant uitgevoerde assurance- of aan assurance
verwante opdracht. Dit kan onder meer worden geïnitieerd op basis van signalen uit het
maatschappelijk verkeer.
Wettelijke controlefunctie: de accountantscontrole van jaarrekeningen of geconsolideerde
jaarrekeningen van grote en middelgrote entiteiten als bedoeld in de achtste EG-Richtlijn.
Het is de taak van de International Accounting Standards Board (IASB) om internationale standaarden
voor de financiële verslaggeving op te stellen en te stimuleren dat die standaarden in de hele wereld
worden aanvaard en nageleefd.
In de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die worden gepubliceerd door de Raad voor de
Jaarverslaggeving (RJ), zijn de IFRS-standaarden in belangrijke mate overgenomen.
