Samenvatting “Het palet van de psychologie”
Hoofdstuk 1: Psychologie een palet vol theorieën: 1.1 tm 1.4
Hoofdstuk 1.1 tm 1.4
Wat is psychologie?
-De psychologie is niet goed te definiëren.
-Verschil met andere wetenschappen: in de psychologische theorieën de beschrijving en verklaring
van het object vooral plaatsvinden op individueel niveau.
Korte samenvatting 1.1, 1.2:
De psychologie is niet goed te definiëren. In tegenstelling tot andere wetenschappen verschilt men
binnen de psychologie van mening over wat men behoort te bestuderen. Daar komt bij dat er een
overlap bestaat met andere wetenschappen. Om de psychologie zo goed mogelijk te typeren, moet
een beschrijving gegeven worden van het onderwerp waar zij zich mee bezighoudt, de theorieën die
ze gebruikt en het maatschappelijk draagvlak dat ze heeft.
Theorieën
-Referentiekaders: theorieën zijn te typeren als referentie kaders van waaruit psychologen te werk
gaan. Ze bieden interpretaties waarmee verschijnselen bekeken en verhelderd worden.
Functies van theorieën:
Systenatiserende of ordenende
De ordenende functie van theorieën vind allereerst plaats op het niveau van beschrijving, anders
geformuleerd: de eerste stap is een systematische weergave van wat er wordt waargenomen.
Expliciete regels: De procedures van verwerking moeten duidelijk en controleerbaar zijn. In de
wetenschap tracht men bevindingen te rapporteren in de vorm van helder geformuleerde verbanden
of wetten moeten wel herhaalbaar zijn Wat in het ene onderzoek wordt aangetroffen, moet in
een ander onderzoek opnieuw aangetroffen worden.
Theorie geladen: wetenschappers kennen geen objectieve waarneming hun waarneming is
theorie geladen = hun referentie kader bepaalt wat ze zien, waar ze nadruk opleggen en wat ze
verwaarlozen
Tweede functie van de theorie: verklaren en voorspellen
-De resultaten kunnen verklaard worden door aan te geven dat ze in specifieke omstandigheden
bereikt worden. voorbeeld: de gehoorzame persoon moet bijvoorbeeld extreem afhankelijk zijn
van de opdrachtgever. Op grond daarvan kan voorspeld worden dat in een experiment waarin de
proefpersonen minder afhankelijk zijn, zij ook minder gehoorzaam zullen zijn.
Derde functie: heuristische
-Met dit begrip wordt aangegeven dat op de grond van het inzicht dat de theorie heeft opgeleverd
nieuwe voorspellingen gedaan kunnen worden. Met nieuw wordt hier mee bedoeld: ‘He daar had ik
nog niet aan gedacht’.
Gemaakt door: Annie Hoekstra
,Kenmerken van de psychologische stromingen
Historische ontwikkeling:
-Filosofische tradities
-Maatschappelijke ontwikkelingen
Cultuurhistorische bepaaldheid
-Product van de tijd
-Achteraf goed te bepalen waarom een bepaalde stroming in een bepaalde tijd ontstonden
-Waarden en normen die op dat moment belangrijk waren
Op elkaar reageren
-Als bestaande partijen een belangrijk maatschappelijke probleem verwaarlozen, ontstaat er een
nieuwe partij opgericht die zich juist daarmee bezighoud. Zoals later nog beschreven gaat worden,
verwaarloosde het behaviorisme de cognitieve eigenschappen van de mens er ontstond een
stroming waarin juist dit aspect bestudeerd wordt: de cognitieve psychologie.
Gebruik maken van elkaar’
-Samenvoegen van bepaalde politieke partijen
-Gedragstherapie is ontstaan door behavioristische gedachten en cognitieve opvattingen
Nadruk of effectiviteit
-Evidence based: in toenemende mate wordt van hulpverleningsmethoden verlangt dat bewezen is
dat ze effectief werkzaam zijn.
Mensbeelden
Mechanistisch mensbeeld
mens kan zelfstandig bestudeerd worden, afzonderlijke delen net als een machine.
Geen onderscheid tussen mens en dier.
Lineair causaal > oorzaak en gevolg zijn rechtlijnig.
Als alle onderdelen bekend zijn kennen we het geheel. Als we alle delen in de
hersenen kennen, weten we ook hoe ze werken in zijn geheel.
Mensen en onderdelen kunnen afzonderlijk bestudeerd worden zonder daarbij rekening te houden
met de omgeving waarin zij
verkeren.
Organistisch mensbeeld.
groeiende organismen, een geheel.
Onderdelen beïnvloeden elkaar en zijn niet los van elkaar te zien.
Een kind leert nieuwe dingen (interne dynamiek), het staat in wisselwerking met
zijn omgeving (externe dynamiek).
Vergelijkingen tussen mensen en dieren, mensen hebben een sociale en culturele
omgeving die bij dieren ontbreekt.
Circulair causaal > A veroorzaakt mede B, en B veroorzaakt mede A. Kind is ongehoorzaam, ouders
worden strenger. Kind wordt nog
ongehoorzamer en ouders worden nog strenger.
De mens is meer dan spieren, zenuwen en organen.
Mensen zijn niet los van hun omgeving te bestuderen.
Gemaakt door: Annie Hoekstra
,Personalistisch mensbeeld.
Mens is een uniek karakter binnen de levende natuur.
Mensen worden niet alleen beïnvloed door de cultuur maar scheppen die ook.
Vergelijking met dieren schiet tekort. Dierenexperimenten worden als ontoereikend gezien.
Gedrag heeft ‘zin’. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun eigen gedrag.
Gemaakt door: Annie Hoekstra
, Hoofdstuk 2: Psychoanalyse
Basisuitgangspunten psychoanalyse
Psychoanalytische theorie -> ontstaan door ervaringen van hulpverlening
De psychoanalytische theorie wordt ook wel psychodynamische theorie genoemd. Zij is niet ontstaan
in de laboratoria, tijdens experimenten met dieren of mensen, maar door het systematiseren van
ervaringen die werden opgedaan tijdens hulpverlening bepalen nog steeds de theorieontwikkeling in
de psychoanalyse, dit brengt ons op het eerste uitgangspunt.
1. De psychoanalyse gaat uit van de subjectieve ervaringen van mensen. Het gedrag van een
persoon wordt opgevat als zijnde bepaald door zowel zijn biologische aanleg als zijn unieke
geschiedenis.
Psychoanalyticus/therapeut is meer geïnteresseerd waarin iemand onderscheid van een
ander dan waarin iemand overeenstemt met een ander
2. “Dat wij lang niet al ons gedrag bewust aan sturen”
3. Mensen hebben een onbewuste
De inhoud van dit onbewuste bestaat uit wensen waarvan we soms nooit beseft hebben dat
we ze hadden, maar het kunnen ook wensen zijn waarvan we ons nooit bewust waren maar
die we weggestopt hebben. Hoewel de wensen onbewust zijn, ze actief blijven en ons gedrag
beïnvloeden.
4. Conflictmodel: Het waarneembare gedrag van mensen en hun bewuste gedachten en
dromen bepaald worden door zowel hun onbewuste wensen als door het feit dat ze niet
geaccepteerd worden.
5. “Al ons gedrag heeft betekenis” Toevallig gedrag zoals een “ongelukje’ bestaat niet volgens
de psychoanalyse
6. Ervaringen uit de eerste levensjaren in belangrijke mate de persoonlijkheid (karaktertrekken)
van volwassene bepalen. De psychoanalyse heeft daarom veel aandacht bij de ontwikkeling
van kinderen.
Geschiedenis psychoanalyse
Psychoanalyse -> Sigmund Freud (1856-1939)
De theorie van Freud wordt verschillend geïnterpreteerd
(Begrip) natuurwetenschappelijke benadering: medisch denken
Hierbij stond de biologische benadering centraal. Psychische processen probeerde hij met
fysologische processen te verklaren.
Is een mechanische verklaring, hij zocht naar eenduidige oorzaken van gedrag.
(determinisme)
Deze opvatting wordt onder andere herkenbaar in Freuds drifttheorie
(Begrip)Romantische benadering: De irreële wil
Magnetiseurs en hypnotiseurs waren een bekend verschijnsel.
Kenmerkend is de opvatting dat niet zozeer het verstand (rationaliteit) het gedrag van
mensen bepaald, maar een irreële wil.
Gemaakt door: Annie Hoekstra
Hoofdstuk 1: Psychologie een palet vol theorieën: 1.1 tm 1.4
Hoofdstuk 1.1 tm 1.4
Wat is psychologie?
-De psychologie is niet goed te definiëren.
-Verschil met andere wetenschappen: in de psychologische theorieën de beschrijving en verklaring
van het object vooral plaatsvinden op individueel niveau.
Korte samenvatting 1.1, 1.2:
De psychologie is niet goed te definiëren. In tegenstelling tot andere wetenschappen verschilt men
binnen de psychologie van mening over wat men behoort te bestuderen. Daar komt bij dat er een
overlap bestaat met andere wetenschappen. Om de psychologie zo goed mogelijk te typeren, moet
een beschrijving gegeven worden van het onderwerp waar zij zich mee bezighoudt, de theorieën die
ze gebruikt en het maatschappelijk draagvlak dat ze heeft.
Theorieën
-Referentiekaders: theorieën zijn te typeren als referentie kaders van waaruit psychologen te werk
gaan. Ze bieden interpretaties waarmee verschijnselen bekeken en verhelderd worden.
Functies van theorieën:
Systenatiserende of ordenende
De ordenende functie van theorieën vind allereerst plaats op het niveau van beschrijving, anders
geformuleerd: de eerste stap is een systematische weergave van wat er wordt waargenomen.
Expliciete regels: De procedures van verwerking moeten duidelijk en controleerbaar zijn. In de
wetenschap tracht men bevindingen te rapporteren in de vorm van helder geformuleerde verbanden
of wetten moeten wel herhaalbaar zijn Wat in het ene onderzoek wordt aangetroffen, moet in
een ander onderzoek opnieuw aangetroffen worden.
Theorie geladen: wetenschappers kennen geen objectieve waarneming hun waarneming is
theorie geladen = hun referentie kader bepaalt wat ze zien, waar ze nadruk opleggen en wat ze
verwaarlozen
Tweede functie van de theorie: verklaren en voorspellen
-De resultaten kunnen verklaard worden door aan te geven dat ze in specifieke omstandigheden
bereikt worden. voorbeeld: de gehoorzame persoon moet bijvoorbeeld extreem afhankelijk zijn
van de opdrachtgever. Op grond daarvan kan voorspeld worden dat in een experiment waarin de
proefpersonen minder afhankelijk zijn, zij ook minder gehoorzaam zullen zijn.
Derde functie: heuristische
-Met dit begrip wordt aangegeven dat op de grond van het inzicht dat de theorie heeft opgeleverd
nieuwe voorspellingen gedaan kunnen worden. Met nieuw wordt hier mee bedoeld: ‘He daar had ik
nog niet aan gedacht’.
Gemaakt door: Annie Hoekstra
,Kenmerken van de psychologische stromingen
Historische ontwikkeling:
-Filosofische tradities
-Maatschappelijke ontwikkelingen
Cultuurhistorische bepaaldheid
-Product van de tijd
-Achteraf goed te bepalen waarom een bepaalde stroming in een bepaalde tijd ontstonden
-Waarden en normen die op dat moment belangrijk waren
Op elkaar reageren
-Als bestaande partijen een belangrijk maatschappelijke probleem verwaarlozen, ontstaat er een
nieuwe partij opgericht die zich juist daarmee bezighoud. Zoals later nog beschreven gaat worden,
verwaarloosde het behaviorisme de cognitieve eigenschappen van de mens er ontstond een
stroming waarin juist dit aspect bestudeerd wordt: de cognitieve psychologie.
Gebruik maken van elkaar’
-Samenvoegen van bepaalde politieke partijen
-Gedragstherapie is ontstaan door behavioristische gedachten en cognitieve opvattingen
Nadruk of effectiviteit
-Evidence based: in toenemende mate wordt van hulpverleningsmethoden verlangt dat bewezen is
dat ze effectief werkzaam zijn.
Mensbeelden
Mechanistisch mensbeeld
mens kan zelfstandig bestudeerd worden, afzonderlijke delen net als een machine.
Geen onderscheid tussen mens en dier.
Lineair causaal > oorzaak en gevolg zijn rechtlijnig.
Als alle onderdelen bekend zijn kennen we het geheel. Als we alle delen in de
hersenen kennen, weten we ook hoe ze werken in zijn geheel.
Mensen en onderdelen kunnen afzonderlijk bestudeerd worden zonder daarbij rekening te houden
met de omgeving waarin zij
verkeren.
Organistisch mensbeeld.
groeiende organismen, een geheel.
Onderdelen beïnvloeden elkaar en zijn niet los van elkaar te zien.
Een kind leert nieuwe dingen (interne dynamiek), het staat in wisselwerking met
zijn omgeving (externe dynamiek).
Vergelijkingen tussen mensen en dieren, mensen hebben een sociale en culturele
omgeving die bij dieren ontbreekt.
Circulair causaal > A veroorzaakt mede B, en B veroorzaakt mede A. Kind is ongehoorzaam, ouders
worden strenger. Kind wordt nog
ongehoorzamer en ouders worden nog strenger.
De mens is meer dan spieren, zenuwen en organen.
Mensen zijn niet los van hun omgeving te bestuderen.
Gemaakt door: Annie Hoekstra
,Personalistisch mensbeeld.
Mens is een uniek karakter binnen de levende natuur.
Mensen worden niet alleen beïnvloed door de cultuur maar scheppen die ook.
Vergelijking met dieren schiet tekort. Dierenexperimenten worden als ontoereikend gezien.
Gedrag heeft ‘zin’. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun eigen gedrag.
Gemaakt door: Annie Hoekstra
, Hoofdstuk 2: Psychoanalyse
Basisuitgangspunten psychoanalyse
Psychoanalytische theorie -> ontstaan door ervaringen van hulpverlening
De psychoanalytische theorie wordt ook wel psychodynamische theorie genoemd. Zij is niet ontstaan
in de laboratoria, tijdens experimenten met dieren of mensen, maar door het systematiseren van
ervaringen die werden opgedaan tijdens hulpverlening bepalen nog steeds de theorieontwikkeling in
de psychoanalyse, dit brengt ons op het eerste uitgangspunt.
1. De psychoanalyse gaat uit van de subjectieve ervaringen van mensen. Het gedrag van een
persoon wordt opgevat als zijnde bepaald door zowel zijn biologische aanleg als zijn unieke
geschiedenis.
Psychoanalyticus/therapeut is meer geïnteresseerd waarin iemand onderscheid van een
ander dan waarin iemand overeenstemt met een ander
2. “Dat wij lang niet al ons gedrag bewust aan sturen”
3. Mensen hebben een onbewuste
De inhoud van dit onbewuste bestaat uit wensen waarvan we soms nooit beseft hebben dat
we ze hadden, maar het kunnen ook wensen zijn waarvan we ons nooit bewust waren maar
die we weggestopt hebben. Hoewel de wensen onbewust zijn, ze actief blijven en ons gedrag
beïnvloeden.
4. Conflictmodel: Het waarneembare gedrag van mensen en hun bewuste gedachten en
dromen bepaald worden door zowel hun onbewuste wensen als door het feit dat ze niet
geaccepteerd worden.
5. “Al ons gedrag heeft betekenis” Toevallig gedrag zoals een “ongelukje’ bestaat niet volgens
de psychoanalyse
6. Ervaringen uit de eerste levensjaren in belangrijke mate de persoonlijkheid (karaktertrekken)
van volwassene bepalen. De psychoanalyse heeft daarom veel aandacht bij de ontwikkeling
van kinderen.
Geschiedenis psychoanalyse
Psychoanalyse -> Sigmund Freud (1856-1939)
De theorie van Freud wordt verschillend geïnterpreteerd
(Begrip) natuurwetenschappelijke benadering: medisch denken
Hierbij stond de biologische benadering centraal. Psychische processen probeerde hij met
fysologische processen te verklaren.
Is een mechanische verklaring, hij zocht naar eenduidige oorzaken van gedrag.
(determinisme)
Deze opvatting wordt onder andere herkenbaar in Freuds drifttheorie
(Begrip)Romantische benadering: De irreële wil
Magnetiseurs en hypnotiseurs waren een bekend verschijnsel.
Kenmerkend is de opvatting dat niet zozeer het verstand (rationaliteit) het gedrag van
mensen bepaald, maar een irreële wil.
Gemaakt door: Annie Hoekstra
