Psychologie
Hoofdstuk 1: Psychologie als wetenschap
De wetenschappelijke studie van het gedrag en de onderliggende mentale processen.
4 belangrijke
elementen
De
De studie Het gedrag De mentale processen
wetenschappelijkheid
Groot verschil tussen psychologie en mensenkennis
verschil: ‘wetenschappelijkheid’
gelijkenis: interesse in het menselijk gedrag en hoe ontstaan
1. Wat maakt psychologie tot een wetenschap?
1.1. Criteria
2. Objectief waarneembaar
- Onafhankelijk van onderzoeker
- Wat we zien is niet wat we denken
Bv: Gewicht (getal op weegschaal blijft hetzelfde, ongeacht aflezer)
3. Systematische observatie
- Niet toevallig resultaten bekomen herhalend
- Methode vastleggen en beschrijven (op voorhand)
- Iedereen bekomt zelfde resultaten
4. Éénduidigheid
- Geen andere verklaringen voor nodig
- Alle andere factoren uitsluiten
1.2. Wetenschappelijke methode
5 stappen volgens ZIMBARDO:
1. Hypothese ontwikkelen
Een veronderstelling over hoe 1 of meerdere factoren zich tegenover elkaar
verhouden.
Bv: Hoe vaker studenten naar de les gaan (1), hoe hoger de slaagkans (2)
2. Experiment
Er wordt onderscheid gemaakt tussen de afhankelijke en onafhankelijke
variabelen (= feiten die variëren afhankelijk van condities)
Bv: Studenten met een rode trui drinken meer alcohol
1
,3. Verzamelen van onderzoeksmaterialen
Er moet vermeden worden dat de observatie subjectief is, waardoor enkel hij de
hypothese zou kunnen bevestigen.
Bv: iemand uit CLB observeert een leerling, ipv leerling zelf te vragen
4. Analyse gegevens Hypothese bevestigd?
Aan de hand van statistische gegevens bepalen of de hypothese bevestigd of
tegengesproken wordt.
Bv: De statistische analyse van resultaten
5. Bekendmaken en bediscussiëren van de resultaten
- Representativiteit
Is de groep een goede vertegenwoordiger van de hele groep waar een
uitspraak over wordt gedaan?
Bv: Verschil tussen jongens en meisjes op school bestuderen in 1 enkele klas
- Significantie
Is de mate waarin de onafhankelijke variabele de afhankelijke beïnvloedt wel
voldoende? (geen toeval?/ bevindingen sterk genoeg?)
Bv: Klopt de bevinding voor de meerderheid van de groep?
- Betrouwbaar
Bekom je dezelfde resultaten als je het onderzoek herhaalt?
Bv: Zijn er andere invloeden aanwezig?
- Validiteit
Zijn de begrippen uit de theorie wel echt gemeten?
Bv: gaat het resultaat over hetzelfde dat je wou meten?
1.3. Doelstellingen van de psychologie
- Theoretische psychologie
Hierbij is de wetenschappelijke werkwijze (↑) belangrijk!
3 doelstellingen:
o Beschrijven: fenomeen beschrijven
o Verklaren: Oorzaak opzoeken
o Voorspellen: waterdichte voorspelling zijn uitgesloten (mens = uniek)
- Toegepaste psychologie
Hierbij wil men het gedrag beïnvloeden!
2
, 2. Een definitie van gedrag
Gedrag = een zinvolle reactie op een zinvolle stimulus
s: stimulus r: fysiologische reactie
S: zinvolle stimulus R: zinvolle reactie
Onderscheid betekenisloze en zinvolle stimulus en reactie
De persoon geeft betekenis aan de stimulus.
BV: -Er is veel wind. (betekenisloos/ zinloos)
-Ik vind veel wind onaangenaam (betekenisvol/ zinvol)
Een reactie die de persoon bewust of onbewust gekozen heeft.
BV: -Ik krijg kippenvel van de wind op mijn huid (fysiologische reactie)
-Ik blijf niet stilstaan in de wind, dat is te koud (zinvolle reactie)
Onderscheid objectief waarneembaar en interpretatie
Stimulus en fysiologische reacties zijn objectief waarneembaar
Niet altijd met blote oog (BV: snellere hartslag is meetbaar)
2.1. Wat zijn interne processen?
Interne processen = zorgen ervoor dat een stimulus wordt omgezet in een zinvolle
situatie, die wordt omgezet in een zinvolle reactie
Moeilijk meetbaar:
BV: Is een begrip als “depressie” meetbaar? Is het voldoende dat iemand zegt dat hij
depressief is of is er een diagnose nodig van een dokter dmv fysiologische reacties in het
lichaam?
Validiteit is de reden dat een onderzoek zo vaak herhaalt moet worden! Om zeker te zijn
dat er gemeten wordt wat men wilt meten.
2.2. Wanneer nemen we dan iets voor “waar” aan?
Convergerende evidentie = hoe meer verschillende onderzoeksresultaten in dezelfde
richting wijzen, hoe dichter we bij de waarheid denken te komen.
3
, 3. Korte geschiedenis van de psychologie
3.1. De vroege psychologie
- Structuralisme
WUNDT stichtte het eerste Psychologisch Laboratorium in Duitsland.
Structuralisten = wetenschappelijke psychologen dat opzoek gingen naar de
bouwstenen en structuur van de menselijke psyche
- Functionalisme
JOHN DEWEY : “Hoe het bewustzijn ons zou kunnen helpen om de problemen van
alledag beter te hanteren”
Vandaag de dagen vinden we nog sporen terug van deze stroming, maar niemand
noemt zich nog functionalist.
3.2. Verschillende invalshoeken
- De biologische invalshoek
Psychologen zoeken naar de rol van de erfelijkheid, het zenuwstelsel en het
endocriene stelsel in ons gedrag.
- De evolutionaire invalshoek
Als volgelingen van DARWIN zoeken psychologen de verklaring van ons gedrag in
wat we overerven van onze grootouders.
Het functionele (nuttigheid) van ons gedrag leidt tot natuurlijke selectie!
Natuurlijke selectie = individuen die psychische en lichamelijke kenmerken
hebben die op dat moment het best zijn voor de omgeving, kunnen overleven en
hebben meer kans om zich voort te planten.
- De cognitieve invalshoek
Psychologen gaan opzoek naar de mentale processen die ons gedrag
beïnvloeden.
Hoe we onze ervaringen interpreteren is een belangrijke schakel in de
verklaring van ons gedrag.
- De psychodynamische invalshoek
FREUD ging er vanuit dat de menselijke geest gestuurd wordt door onze energie
die zich doorheen onze psyche begeeft.
Verdrongen herinneringen, traumata, verborgen agressie en onderdrukte
seksuele verlangens veroorzaken sterke impulsen die vanuit ons onbewuste
reageren.
- De humanistische invalshoek
Zij leggen de nadruk op het belang v/d vrije wil
Zij hechten veel belang aan de vrije wil!
4
Hoofdstuk 1: Psychologie als wetenschap
De wetenschappelijke studie van het gedrag en de onderliggende mentale processen.
4 belangrijke
elementen
De
De studie Het gedrag De mentale processen
wetenschappelijkheid
Groot verschil tussen psychologie en mensenkennis
verschil: ‘wetenschappelijkheid’
gelijkenis: interesse in het menselijk gedrag en hoe ontstaan
1. Wat maakt psychologie tot een wetenschap?
1.1. Criteria
2. Objectief waarneembaar
- Onafhankelijk van onderzoeker
- Wat we zien is niet wat we denken
Bv: Gewicht (getal op weegschaal blijft hetzelfde, ongeacht aflezer)
3. Systematische observatie
- Niet toevallig resultaten bekomen herhalend
- Methode vastleggen en beschrijven (op voorhand)
- Iedereen bekomt zelfde resultaten
4. Éénduidigheid
- Geen andere verklaringen voor nodig
- Alle andere factoren uitsluiten
1.2. Wetenschappelijke methode
5 stappen volgens ZIMBARDO:
1. Hypothese ontwikkelen
Een veronderstelling over hoe 1 of meerdere factoren zich tegenover elkaar
verhouden.
Bv: Hoe vaker studenten naar de les gaan (1), hoe hoger de slaagkans (2)
2. Experiment
Er wordt onderscheid gemaakt tussen de afhankelijke en onafhankelijke
variabelen (= feiten die variëren afhankelijk van condities)
Bv: Studenten met een rode trui drinken meer alcohol
1
,3. Verzamelen van onderzoeksmaterialen
Er moet vermeden worden dat de observatie subjectief is, waardoor enkel hij de
hypothese zou kunnen bevestigen.
Bv: iemand uit CLB observeert een leerling, ipv leerling zelf te vragen
4. Analyse gegevens Hypothese bevestigd?
Aan de hand van statistische gegevens bepalen of de hypothese bevestigd of
tegengesproken wordt.
Bv: De statistische analyse van resultaten
5. Bekendmaken en bediscussiëren van de resultaten
- Representativiteit
Is de groep een goede vertegenwoordiger van de hele groep waar een
uitspraak over wordt gedaan?
Bv: Verschil tussen jongens en meisjes op school bestuderen in 1 enkele klas
- Significantie
Is de mate waarin de onafhankelijke variabele de afhankelijke beïnvloedt wel
voldoende? (geen toeval?/ bevindingen sterk genoeg?)
Bv: Klopt de bevinding voor de meerderheid van de groep?
- Betrouwbaar
Bekom je dezelfde resultaten als je het onderzoek herhaalt?
Bv: Zijn er andere invloeden aanwezig?
- Validiteit
Zijn de begrippen uit de theorie wel echt gemeten?
Bv: gaat het resultaat over hetzelfde dat je wou meten?
1.3. Doelstellingen van de psychologie
- Theoretische psychologie
Hierbij is de wetenschappelijke werkwijze (↑) belangrijk!
3 doelstellingen:
o Beschrijven: fenomeen beschrijven
o Verklaren: Oorzaak opzoeken
o Voorspellen: waterdichte voorspelling zijn uitgesloten (mens = uniek)
- Toegepaste psychologie
Hierbij wil men het gedrag beïnvloeden!
2
, 2. Een definitie van gedrag
Gedrag = een zinvolle reactie op een zinvolle stimulus
s: stimulus r: fysiologische reactie
S: zinvolle stimulus R: zinvolle reactie
Onderscheid betekenisloze en zinvolle stimulus en reactie
De persoon geeft betekenis aan de stimulus.
BV: -Er is veel wind. (betekenisloos/ zinloos)
-Ik vind veel wind onaangenaam (betekenisvol/ zinvol)
Een reactie die de persoon bewust of onbewust gekozen heeft.
BV: -Ik krijg kippenvel van de wind op mijn huid (fysiologische reactie)
-Ik blijf niet stilstaan in de wind, dat is te koud (zinvolle reactie)
Onderscheid objectief waarneembaar en interpretatie
Stimulus en fysiologische reacties zijn objectief waarneembaar
Niet altijd met blote oog (BV: snellere hartslag is meetbaar)
2.1. Wat zijn interne processen?
Interne processen = zorgen ervoor dat een stimulus wordt omgezet in een zinvolle
situatie, die wordt omgezet in een zinvolle reactie
Moeilijk meetbaar:
BV: Is een begrip als “depressie” meetbaar? Is het voldoende dat iemand zegt dat hij
depressief is of is er een diagnose nodig van een dokter dmv fysiologische reacties in het
lichaam?
Validiteit is de reden dat een onderzoek zo vaak herhaalt moet worden! Om zeker te zijn
dat er gemeten wordt wat men wilt meten.
2.2. Wanneer nemen we dan iets voor “waar” aan?
Convergerende evidentie = hoe meer verschillende onderzoeksresultaten in dezelfde
richting wijzen, hoe dichter we bij de waarheid denken te komen.
3
, 3. Korte geschiedenis van de psychologie
3.1. De vroege psychologie
- Structuralisme
WUNDT stichtte het eerste Psychologisch Laboratorium in Duitsland.
Structuralisten = wetenschappelijke psychologen dat opzoek gingen naar de
bouwstenen en structuur van de menselijke psyche
- Functionalisme
JOHN DEWEY : “Hoe het bewustzijn ons zou kunnen helpen om de problemen van
alledag beter te hanteren”
Vandaag de dagen vinden we nog sporen terug van deze stroming, maar niemand
noemt zich nog functionalist.
3.2. Verschillende invalshoeken
- De biologische invalshoek
Psychologen zoeken naar de rol van de erfelijkheid, het zenuwstelsel en het
endocriene stelsel in ons gedrag.
- De evolutionaire invalshoek
Als volgelingen van DARWIN zoeken psychologen de verklaring van ons gedrag in
wat we overerven van onze grootouders.
Het functionele (nuttigheid) van ons gedrag leidt tot natuurlijke selectie!
Natuurlijke selectie = individuen die psychische en lichamelijke kenmerken
hebben die op dat moment het best zijn voor de omgeving, kunnen overleven en
hebben meer kans om zich voort te planten.
- De cognitieve invalshoek
Psychologen gaan opzoek naar de mentale processen die ons gedrag
beïnvloeden.
Hoe we onze ervaringen interpreteren is een belangrijke schakel in de
verklaring van ons gedrag.
- De psychodynamische invalshoek
FREUD ging er vanuit dat de menselijke geest gestuurd wordt door onze energie
die zich doorheen onze psyche begeeft.
Verdrongen herinneringen, traumata, verborgen agressie en onderdrukte
seksuele verlangens veroorzaken sterke impulsen die vanuit ons onbewuste
reageren.
- De humanistische invalshoek
Zij leggen de nadruk op het belang v/d vrije wil
Zij hechten veel belang aan de vrije wil!
4
