Klassenmanagement in de basisschool
Mariët Förrer en Elise Schouten
Samenvatting
,Hoofdstuk 1: Klassenmanagement: het wat en waarom
1.1: Wat is klassenmanagement?
Klassenmanagement is niet alleen de organisatievaardigheid van de leerkracht tijdens de les, maar ook
een goede voorbereiding en evaluatie van de les.
Robert Manzano (2003) stelt dat een effectieve leerkracht de volgende drie rollen vervult:
1. Instructeur: Leerkracht geeft gevarieerde en adequate instructie, afgestemd op het doel van de
les en de behoeften van de leerling;
2. Ontwerper van het curriculum: Leerkracht volgt niet blindelings de methodes, maar stemt de
leerinhoud af op het niveau van de leerlingen (als groep en individueel). De leerkracht gebruikt
verschillende manieren om de kennis op haar leerlingen over te brengen;
3. Klassenmanager: Leerkracht plant en organiseert het onderwijs efficiënt en doeltreffend.
Deze drie rollen zijn in elkaar verweven en beïnvloeden elkaar. Maar een effectief klassenmanagement
vormt het fundament voor de andere twee rollen. Klassenmanagement is de basis voor een effectieve
instructie en ontwerp van het curriculum en is daarmee een cruciaal onderdeel van effectief onderwijs.
Gilbert Redant (2005) maakt onderscheid in vier takenvelden van de leerkracht:
1. Een goed beheer van tijd en ruimte;
2. Een veilig pedagogisch klimaat creëren;
3. Leerlingen motiveren en activeren en hun aandacht richten;
4. De leerlingen kennis, vaardigheden en attitudes bijbrengen. Dit is de primaire taak van de
leerkracht.
Deze takenvelden staan in een voorwaardelijke relatie tot elkaar. De een is voorwaarde voor de ander.
Een goed beheer van tijd en ruimte – klassenmanagement – vormt de basis voor alle drie de andere
takenvelden.
Klassenmanagement omvat handelingen van de leerkracht die te maken hebben met het plannen,
voorbereiden, organiseren, begeleiden en evalueren van onderwijsleersituaties.
Het doel van klassenmanagement is een omgeving creëren waarin alle leerlingen actief en betrokken
leren, zich optimaal kunnen ontwikkelen en goede leerprestaties behalen.
1.2: Klassenmanagement en effectief onderwijs
Er is veel kennis beschikbaar over de wijze waarop scholen en leerkrachten de kwaliteit van het
onderwijs en de prestaties van de leerlingen kunnen verbeteren. Manzano bracht die kennis over ‘wat
werkt’ in kaart door uitgebreide meta-analyses te maken van onderwijsonderzoek dat de afgelopen 35
jaar is uitgevoerd (2003). Op basis daarvan stelde hij vast welke factoren het meeste invloed hebben op
de leerprestaties van leerlingen. Klassenmanagement is een van de elf factoren. Uit de analyses van
Manzano is gebleken dat effectief klassenmanagement is gericht op de volgende vier elementen:
1. Regels en routines;
Zonder regels en routines weten leerlingen niet waar ze aan toe zijn en ontstaat er wanorde in
de groep. Leerkracht kan niet lesgeven en dit heeft gevolgen voor de leerprestaties. Regels en
, routines zorgen voor structuur, veiligheid en bevorderd een goed pedagogisch klimaat (zie
verder in 3.2).
2. Maatregelen bij orde verstorend gedrag;
Storend en/of ongewenst gedrag wil de leerkracht zoveel mogelijk beperken. Dit kan worden
gedaan door te belonen, waarschuwen en/of straffen. Uit onderzoek is gebleken dat het vooral
effectief is wanneer leerkrachten verschillende manieren gebruiken om ongewenst gedrag aan
te pakken. Balans tussen belonen en straffen (zie verder in 3.5).
3. Een effectieve relatie tussen leerkracht en leerlingen;
Als een leerkracht een goede relatie heeft met de leerlingen, zullen zij de regels en opdrachten
gemakkelijk accepteren (zie verder in hoofdstuk 2).
4. De juiste mentale houding van de leerkracht;
Voor de effectiviteit van het klassenmanagement is het van belang dat de leerkracht zeer alert is
op wat er in de klas gebeurt. De ogen en oren van de leerkracht zijn overal. De leerkracht is in
staat zijn/haar aandacht te spreiden (zie verder in 3.1).
De leerkracht gaat op een professionele, enigszins ‘zakelijke’ manier om met de leerlingen.
Leerkracht reageert niet gekwetst, geërgerd of op andere wijze geëmotioneerd wanneer de
leerlingen ongehoorzaam zijn of zich storend gedragen. Leerkracht spreekt hen hier objectief op
aan. Dit betekent niet dat de leerkracht zich afstandelijk opstelt of geen betrokkenheid toont
(zie verder in 3.5).
Effectief klassenmanagement is gericht op de volgende aspecten:
Regels en routines opstellen er erop toezien dat deze worden nageleefd;
Maatregelen nemen als leerlingen orde verstorend gedrag vertonen;
Een effectieve relatie tussen leerlingen en leerkracht;
De juiste mentale houding van de leerkracht.
1.3: Omgaan met verschillen
Marzano (2003) heeft aangetoond dat zwakke leerlingen meer instructie, tijd en oefening nodig hebben
omd e doelen te behalen dat goede leerlingen. En dat maakt klassenmanagement een gecompliceerde
aangelegenheid. De leerkracht moet er aan de ene kant voor zorgen dat de groep voldoende aandacht
krijgt en moet er aan de andere kant voor zorgen dat de zwakke leerlingen extra instructie en extra tijd
geven om te oefenen. Goed klassenmanagement kan de leerkracht helpen effectief om te gaan met
verschillen tussen leerlingen en kan eraan bijdragen dat alle leerlingen de doelen behalen.
Met goed klassenmanagement schept de leerkracht letterlijk en figuurlijk ruimte om tegemoet te komen
aan de verschillende behoeften van de leerlingen.
1.4: Klassenmanagement verder ontwikkelen
Leerkrachten zijn dagelijks bezig met klassenmanagement, maar zijn hier niet altijd even bewust van.
Het is echter belangrijk dat leerkrachten wel bewust bezig zijn met klassenmanagement. Waarom pak je
dit zo aan? Waarom doe je dat zo? Analyseert en evalueert zijn/haar werkwijze. Waarom is het
belangrijk in groepjes te werken? Waarom was het zo rumoerig? Waarom werd mijn hulp zo vaak
ingeroepen tijdens zelfstandig werken?
Mariët Förrer en Elise Schouten
Samenvatting
,Hoofdstuk 1: Klassenmanagement: het wat en waarom
1.1: Wat is klassenmanagement?
Klassenmanagement is niet alleen de organisatievaardigheid van de leerkracht tijdens de les, maar ook
een goede voorbereiding en evaluatie van de les.
Robert Manzano (2003) stelt dat een effectieve leerkracht de volgende drie rollen vervult:
1. Instructeur: Leerkracht geeft gevarieerde en adequate instructie, afgestemd op het doel van de
les en de behoeften van de leerling;
2. Ontwerper van het curriculum: Leerkracht volgt niet blindelings de methodes, maar stemt de
leerinhoud af op het niveau van de leerlingen (als groep en individueel). De leerkracht gebruikt
verschillende manieren om de kennis op haar leerlingen over te brengen;
3. Klassenmanager: Leerkracht plant en organiseert het onderwijs efficiënt en doeltreffend.
Deze drie rollen zijn in elkaar verweven en beïnvloeden elkaar. Maar een effectief klassenmanagement
vormt het fundament voor de andere twee rollen. Klassenmanagement is de basis voor een effectieve
instructie en ontwerp van het curriculum en is daarmee een cruciaal onderdeel van effectief onderwijs.
Gilbert Redant (2005) maakt onderscheid in vier takenvelden van de leerkracht:
1. Een goed beheer van tijd en ruimte;
2. Een veilig pedagogisch klimaat creëren;
3. Leerlingen motiveren en activeren en hun aandacht richten;
4. De leerlingen kennis, vaardigheden en attitudes bijbrengen. Dit is de primaire taak van de
leerkracht.
Deze takenvelden staan in een voorwaardelijke relatie tot elkaar. De een is voorwaarde voor de ander.
Een goed beheer van tijd en ruimte – klassenmanagement – vormt de basis voor alle drie de andere
takenvelden.
Klassenmanagement omvat handelingen van de leerkracht die te maken hebben met het plannen,
voorbereiden, organiseren, begeleiden en evalueren van onderwijsleersituaties.
Het doel van klassenmanagement is een omgeving creëren waarin alle leerlingen actief en betrokken
leren, zich optimaal kunnen ontwikkelen en goede leerprestaties behalen.
1.2: Klassenmanagement en effectief onderwijs
Er is veel kennis beschikbaar over de wijze waarop scholen en leerkrachten de kwaliteit van het
onderwijs en de prestaties van de leerlingen kunnen verbeteren. Manzano bracht die kennis over ‘wat
werkt’ in kaart door uitgebreide meta-analyses te maken van onderwijsonderzoek dat de afgelopen 35
jaar is uitgevoerd (2003). Op basis daarvan stelde hij vast welke factoren het meeste invloed hebben op
de leerprestaties van leerlingen. Klassenmanagement is een van de elf factoren. Uit de analyses van
Manzano is gebleken dat effectief klassenmanagement is gericht op de volgende vier elementen:
1. Regels en routines;
Zonder regels en routines weten leerlingen niet waar ze aan toe zijn en ontstaat er wanorde in
de groep. Leerkracht kan niet lesgeven en dit heeft gevolgen voor de leerprestaties. Regels en
, routines zorgen voor structuur, veiligheid en bevorderd een goed pedagogisch klimaat (zie
verder in 3.2).
2. Maatregelen bij orde verstorend gedrag;
Storend en/of ongewenst gedrag wil de leerkracht zoveel mogelijk beperken. Dit kan worden
gedaan door te belonen, waarschuwen en/of straffen. Uit onderzoek is gebleken dat het vooral
effectief is wanneer leerkrachten verschillende manieren gebruiken om ongewenst gedrag aan
te pakken. Balans tussen belonen en straffen (zie verder in 3.5).
3. Een effectieve relatie tussen leerkracht en leerlingen;
Als een leerkracht een goede relatie heeft met de leerlingen, zullen zij de regels en opdrachten
gemakkelijk accepteren (zie verder in hoofdstuk 2).
4. De juiste mentale houding van de leerkracht;
Voor de effectiviteit van het klassenmanagement is het van belang dat de leerkracht zeer alert is
op wat er in de klas gebeurt. De ogen en oren van de leerkracht zijn overal. De leerkracht is in
staat zijn/haar aandacht te spreiden (zie verder in 3.1).
De leerkracht gaat op een professionele, enigszins ‘zakelijke’ manier om met de leerlingen.
Leerkracht reageert niet gekwetst, geërgerd of op andere wijze geëmotioneerd wanneer de
leerlingen ongehoorzaam zijn of zich storend gedragen. Leerkracht spreekt hen hier objectief op
aan. Dit betekent niet dat de leerkracht zich afstandelijk opstelt of geen betrokkenheid toont
(zie verder in 3.5).
Effectief klassenmanagement is gericht op de volgende aspecten:
Regels en routines opstellen er erop toezien dat deze worden nageleefd;
Maatregelen nemen als leerlingen orde verstorend gedrag vertonen;
Een effectieve relatie tussen leerlingen en leerkracht;
De juiste mentale houding van de leerkracht.
1.3: Omgaan met verschillen
Marzano (2003) heeft aangetoond dat zwakke leerlingen meer instructie, tijd en oefening nodig hebben
omd e doelen te behalen dat goede leerlingen. En dat maakt klassenmanagement een gecompliceerde
aangelegenheid. De leerkracht moet er aan de ene kant voor zorgen dat de groep voldoende aandacht
krijgt en moet er aan de andere kant voor zorgen dat de zwakke leerlingen extra instructie en extra tijd
geven om te oefenen. Goed klassenmanagement kan de leerkracht helpen effectief om te gaan met
verschillen tussen leerlingen en kan eraan bijdragen dat alle leerlingen de doelen behalen.
Met goed klassenmanagement schept de leerkracht letterlijk en figuurlijk ruimte om tegemoet te komen
aan de verschillende behoeften van de leerlingen.
1.4: Klassenmanagement verder ontwikkelen
Leerkrachten zijn dagelijks bezig met klassenmanagement, maar zijn hier niet altijd even bewust van.
Het is echter belangrijk dat leerkrachten wel bewust bezig zijn met klassenmanagement. Waarom pak je
dit zo aan? Waarom doe je dat zo? Analyseert en evalueert zijn/haar werkwijze. Waarom is het
belangrijk in groepjes te werken? Waarom was het zo rumoerig? Waarom werd mijn hulp zo vaak
ingeroepen tijdens zelfstandig werken?
