Groepsdynamiek h12 (+13+11.3+8.1-8.8 )
Hoofdstuk 12 Leiderschap
Leiderschap: een persoon met bepaalde eigenschappen. groter belang: welke rol en functie heeft
hij/zij in de groep? (Leiderschap volgens auteur: het uitvoeren van al die gedragsvormen die een
concrete groep of organisatie helpen bij het bereiken van de gewenste resultaten en die bijdragen
aan de levensvatbaarheid van de groep of organisatie)
12.2 Kats en Kahn – 1966: leiderschap 3 hoofdbetekenissen:
1. Een persoonlijke kwaliteit: als een eigenschap of een reeks eigenschappen van een persoon
2. Eigenschap van een positie met macht en prestige binnen een sociaal systeem: Koning?
3. Gedragscategorie: als een bepaalde reeks gedragsvormen tegenover groepsleden
Het heeft ook te maken met wie de meeste invloed uitoefent en de speciale positie in de
groepsstructuur.
Eerst dachten ze dat leiderschap het meest ging om persoonlijke kwaliteit van de leider.
Functionele benadering: Later werd het duidelijk dat leiderschap voorziet in belangen en behoeften
van de groep (groepsfuncties vervullen).
2 gedragsvormen van de leider:
1. Gedrag dat bijdraagt aan de vervulling van de taken en bereiken van de groepsdoel.
2. Gedrag dat bijdraagt aan de instandhouding en versterking van de groep.
Leiderschapsstijlen: Later kwamen ze er ook achter dat bepaalde leiderschapsstijlen van invloed
waren op de productiviteit van de groep en de tevredenheid van de groepsleden.
Situationele leiderschapstheorie: Afhankelijk van de situatie is de ene stijl effectiever dan de andere
stijl.
Hiervoor (jaar 40 en 50) verstonden ze onder leiderschapsstijlen: autoritaire leiderschap,
democratische leiderschape en laissez-faire leiderschap. (van Lewin).
De autoritaire leiderschapsstijl 12.3
Kenmerken: De groepsleider houdt strikte controle door het geven van instructies, het bepalen van
het doel en door doelbewust het bewaken van de uitvoering hiervan. Leider bepaalt.
Effecten: Het lijkt een gunstige stijl, maar door toenemende afhankelijkheid komt er snel terugval in
de prestaties. (vooral bij leiderwisseling of leiderabsentie). Doordat ze sterk passief blijven komen er
lust- en wraakgevoelens tegenover de leider. Dit reageren ze af op zwakkeren in de groep of mensen
die ze kennen buiten de groep. Er komt toename in agressie, er is vijandelijkheid tegenover elkaar en
er zijn destructieve neigingen tegenover (nieuwe) zondebokken. Er is dus weinig cohesie. De groep is
erg breekbaar.
Varianten op de stijl:
Tirannie: Alleenheerschappij. ‘De groep ben ik’ (ook in kleine groepen)
Welwillend despotisme: het welzijn van de groep is belangrijk voor de leider. De leider denkt
wel dat hij weet wat het beste is voor de groep (= verlicht absolutisme).
Dictatuur: eigenlijk een tijdelijke toestand die bij groot gevaar ingesteld werd en waarbij de
dictatuur verantwoording moet afleggen. Een leider kan dit doen wegens bijvoorbeeld
gevaar. Hij moet wel verantwoording later afleggen.
Patriarchale leiderschapsstijl: de leider gaat voorstellen doen en laat ook reacties, vragen en
tegenvoorstellen toe. Maar de uiteindelijke beslissing ligt wel bij de leider.
Personalistische leidersvorm: er zijn nauwe persoonlijke relaties tussen de centrale persoon
en de afzonderlijke groepsleden. Het is niet gebaseerd op bevelen of overleg met de groep.
, De democratische leiderschapsstijl 12.4 /collegiale leiderschapsstijl
Kenmerken: Hij vermijdt de autoritaire leiding en probeert zijn invloed op de voortgang van het
denkproces van de groep minimaal te houden. Hij zal de discussie aansturen tot de groep in staat is
om de leiding te geven aan zichzelf. De leider let om de dynamische processen in de groep zoals
spanningen of terugtrekken van mensen. Hij stimuleert de groepsleden tot een actieve participatie
aan de groep.
Effecten: De opdracht op opgave staat centraal. Het is gemeenschappelijk. Er is cohesie in de groep.
De activiteit en bereidheid tot samenwerking neemt toe en zou ook blijven als de leider absent is. De
groep is duurzaam.
Kern:
Het aansturen op sociale gedragsvormen tussen de groepsleden onderling staat centraal. Het
democratische grondhouding respecteert iedereen als gelijkwaardig en het recht op zelfbestemming
en zelfontplooiing. Wat ze leren: Luisteren naar andere meningen, de verschillen in mensen tolereren
en accepteren, eigenbelang ten gunste van anderen op de achtergrond te zetten en te oefeningen in
gedragsvormen zoals discussies, stemmen en kiezen.
De laissez-faire leiderschapsstijl 12.5
Kenmerken: De leiderschapshouding is passief en laat alles gebeuren zonder in te grijpen. Hij staat
niet alleen grote bewegingsruimte toe aan de groep, maar hij heeft ook nog bedenkelijke
onverschilligheid.
Effecten: Er komt een vertwijfeling en onzekerheid in de groep. Dit komt door verwaarlozing van de
groeikrachtige groepsleden en terrorisering van de zwakkere groepsleden. verval van de groep.
Het vernietigt gegeven groepsrelaties en ook is het een gevaar voor het streven naar medemenselijke
solidariteit. Ook komt er een behoefte naar een autoritaire leiding.
Uitbereiding: Dit is een vorm die kan komen als er een nieuwe groepsleider is die eerst afwachtend
en observerend is. Ook tijdens het werken van de groep kan de leider een stapje terug doen om de
groep te laten oefenen om het op eigen kracht te doen, maar hij blijft wel beschikbaar voor advies en
informatie. dit komt voort uit doelbewustheid en zorg, niet uit onzekerheid en
ongeïnteresseerdheid.
Onderzoek Lewin, Lippitt en White
Zij observeerden 4 vergelijkbare jongensgroepen, die door een anders leiderschapstype werd
begeleidt. Ze kregen na enkele weken een ander soort leider (elke groep willekeurige volgorde)
kijken naar de verschillen in groepsklimaat
3 vragen werden er beantwoord na het onderzoek:
1. Welk concreet gedrag vertonen de verschillende types leiders?
2. Wat zijn de effecten van het leidersgedrag op het gedrag van de groepsleden?
3. Wat gebeurt er met de groep en de groepsleden als het leiderschapstype wisselt?
Klimaatwisseling: Lewin ect. Ontdekten dat de autoritair geleide groep er een hoog of laag niveau
van agressie onder de groepsleden is (agressief of onderdrukt). In de democratisch geleide groep
vertoont agressie meer op een midden niveau.
Wanneer een groep van een autoritaire leider naar een democratische of laissez-faire leider wisselt,
blijkt de groep als het ware over te koken van agressie.
(Leiderschap volgens auteur: het
2 kerngedragsvormen van leiders: de Groepstaak/goal uitvoeren van al die gedragsvormen die
achievement: het bereiken van een specifiek groepsdoel een concrete groep of organisatie helpen
en het in stand houden van de groep als een groep/group bij het bereiken van de gewenste
maintenance. resultaten en die bijdragen aan de
1. Groepstaak gerichtheid op de taak en het levensvatbaarheid van de groep of
realiseren van de doelstellingen: organisatie)
Hoofdstuk 12 Leiderschap
Leiderschap: een persoon met bepaalde eigenschappen. groter belang: welke rol en functie heeft
hij/zij in de groep? (Leiderschap volgens auteur: het uitvoeren van al die gedragsvormen die een
concrete groep of organisatie helpen bij het bereiken van de gewenste resultaten en die bijdragen
aan de levensvatbaarheid van de groep of organisatie)
12.2 Kats en Kahn – 1966: leiderschap 3 hoofdbetekenissen:
1. Een persoonlijke kwaliteit: als een eigenschap of een reeks eigenschappen van een persoon
2. Eigenschap van een positie met macht en prestige binnen een sociaal systeem: Koning?
3. Gedragscategorie: als een bepaalde reeks gedragsvormen tegenover groepsleden
Het heeft ook te maken met wie de meeste invloed uitoefent en de speciale positie in de
groepsstructuur.
Eerst dachten ze dat leiderschap het meest ging om persoonlijke kwaliteit van de leider.
Functionele benadering: Later werd het duidelijk dat leiderschap voorziet in belangen en behoeften
van de groep (groepsfuncties vervullen).
2 gedragsvormen van de leider:
1. Gedrag dat bijdraagt aan de vervulling van de taken en bereiken van de groepsdoel.
2. Gedrag dat bijdraagt aan de instandhouding en versterking van de groep.
Leiderschapsstijlen: Later kwamen ze er ook achter dat bepaalde leiderschapsstijlen van invloed
waren op de productiviteit van de groep en de tevredenheid van de groepsleden.
Situationele leiderschapstheorie: Afhankelijk van de situatie is de ene stijl effectiever dan de andere
stijl.
Hiervoor (jaar 40 en 50) verstonden ze onder leiderschapsstijlen: autoritaire leiderschap,
democratische leiderschape en laissez-faire leiderschap. (van Lewin).
De autoritaire leiderschapsstijl 12.3
Kenmerken: De groepsleider houdt strikte controle door het geven van instructies, het bepalen van
het doel en door doelbewust het bewaken van de uitvoering hiervan. Leider bepaalt.
Effecten: Het lijkt een gunstige stijl, maar door toenemende afhankelijkheid komt er snel terugval in
de prestaties. (vooral bij leiderwisseling of leiderabsentie). Doordat ze sterk passief blijven komen er
lust- en wraakgevoelens tegenover de leider. Dit reageren ze af op zwakkeren in de groep of mensen
die ze kennen buiten de groep. Er komt toename in agressie, er is vijandelijkheid tegenover elkaar en
er zijn destructieve neigingen tegenover (nieuwe) zondebokken. Er is dus weinig cohesie. De groep is
erg breekbaar.
Varianten op de stijl:
Tirannie: Alleenheerschappij. ‘De groep ben ik’ (ook in kleine groepen)
Welwillend despotisme: het welzijn van de groep is belangrijk voor de leider. De leider denkt
wel dat hij weet wat het beste is voor de groep (= verlicht absolutisme).
Dictatuur: eigenlijk een tijdelijke toestand die bij groot gevaar ingesteld werd en waarbij de
dictatuur verantwoording moet afleggen. Een leider kan dit doen wegens bijvoorbeeld
gevaar. Hij moet wel verantwoording later afleggen.
Patriarchale leiderschapsstijl: de leider gaat voorstellen doen en laat ook reacties, vragen en
tegenvoorstellen toe. Maar de uiteindelijke beslissing ligt wel bij de leider.
Personalistische leidersvorm: er zijn nauwe persoonlijke relaties tussen de centrale persoon
en de afzonderlijke groepsleden. Het is niet gebaseerd op bevelen of overleg met de groep.
, De democratische leiderschapsstijl 12.4 /collegiale leiderschapsstijl
Kenmerken: Hij vermijdt de autoritaire leiding en probeert zijn invloed op de voortgang van het
denkproces van de groep minimaal te houden. Hij zal de discussie aansturen tot de groep in staat is
om de leiding te geven aan zichzelf. De leider let om de dynamische processen in de groep zoals
spanningen of terugtrekken van mensen. Hij stimuleert de groepsleden tot een actieve participatie
aan de groep.
Effecten: De opdracht op opgave staat centraal. Het is gemeenschappelijk. Er is cohesie in de groep.
De activiteit en bereidheid tot samenwerking neemt toe en zou ook blijven als de leider absent is. De
groep is duurzaam.
Kern:
Het aansturen op sociale gedragsvormen tussen de groepsleden onderling staat centraal. Het
democratische grondhouding respecteert iedereen als gelijkwaardig en het recht op zelfbestemming
en zelfontplooiing. Wat ze leren: Luisteren naar andere meningen, de verschillen in mensen tolereren
en accepteren, eigenbelang ten gunste van anderen op de achtergrond te zetten en te oefeningen in
gedragsvormen zoals discussies, stemmen en kiezen.
De laissez-faire leiderschapsstijl 12.5
Kenmerken: De leiderschapshouding is passief en laat alles gebeuren zonder in te grijpen. Hij staat
niet alleen grote bewegingsruimte toe aan de groep, maar hij heeft ook nog bedenkelijke
onverschilligheid.
Effecten: Er komt een vertwijfeling en onzekerheid in de groep. Dit komt door verwaarlozing van de
groeikrachtige groepsleden en terrorisering van de zwakkere groepsleden. verval van de groep.
Het vernietigt gegeven groepsrelaties en ook is het een gevaar voor het streven naar medemenselijke
solidariteit. Ook komt er een behoefte naar een autoritaire leiding.
Uitbereiding: Dit is een vorm die kan komen als er een nieuwe groepsleider is die eerst afwachtend
en observerend is. Ook tijdens het werken van de groep kan de leider een stapje terug doen om de
groep te laten oefenen om het op eigen kracht te doen, maar hij blijft wel beschikbaar voor advies en
informatie. dit komt voort uit doelbewustheid en zorg, niet uit onzekerheid en
ongeïnteresseerdheid.
Onderzoek Lewin, Lippitt en White
Zij observeerden 4 vergelijkbare jongensgroepen, die door een anders leiderschapstype werd
begeleidt. Ze kregen na enkele weken een ander soort leider (elke groep willekeurige volgorde)
kijken naar de verschillen in groepsklimaat
3 vragen werden er beantwoord na het onderzoek:
1. Welk concreet gedrag vertonen de verschillende types leiders?
2. Wat zijn de effecten van het leidersgedrag op het gedrag van de groepsleden?
3. Wat gebeurt er met de groep en de groepsleden als het leiderschapstype wisselt?
Klimaatwisseling: Lewin ect. Ontdekten dat de autoritair geleide groep er een hoog of laag niveau
van agressie onder de groepsleden is (agressief of onderdrukt). In de democratisch geleide groep
vertoont agressie meer op een midden niveau.
Wanneer een groep van een autoritaire leider naar een democratische of laissez-faire leider wisselt,
blijkt de groep als het ware over te koken van agressie.
(Leiderschap volgens auteur: het
2 kerngedragsvormen van leiders: de Groepstaak/goal uitvoeren van al die gedragsvormen die
achievement: het bereiken van een specifiek groepsdoel een concrete groep of organisatie helpen
en het in stand houden van de groep als een groep/group bij het bereiken van de gewenste
maintenance. resultaten en die bijdragen aan de
1. Groepstaak gerichtheid op de taak en het levensvatbaarheid van de groep of
realiseren van de doelstellingen: organisatie)
