Inleiding onderzoeksmethoden voor mens- en maatschappijwetenschappen notities / samenvatting

Deel I: Algemene basisbegrippen

, | Samenvattingen Onderzoeksmethoden voor Mens- en Maatschappijwetenschappen |


Hoofdstuk 1: Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek?
1. Inleiding
a. Wat is en waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek?
Sociaal onderzoek
Wat?
- Academisch, wetenschappelijk onderzoek (sociologie, politicologie, geografie, …)
- Betrekking tot sociale fenomenen (verbeteren van bepaalde situaties)
Belangrijk verschil tussen onderzoeken en ingrijpen:

Het onderzoeken betekent niet dat je meteen iets verandert
aan de situatie, maar dat je analyseert wat de situatie is.
Waarom?

Sociale onderzoekers stellen voortdurend vragen onderzoeksvragen door:
- Nieuwsgierigheid
- Eigen ervaring
- Berichtgeving in de media, colleges, wetenschappelijke Vloeit steeds voort uit
literatuur, boeken, conferenties,… maatschappelijke aspecten
- Omgeving begrijpen en transformeren dat we niet begrijpen
- Een samenhangend beeld van de werkelijkheid verkrijgen

Doel sociaalwetenschappelijk onderzoek:
Inzicht verkrijgen in aspecten van de samenleving en
maatschappelijke vraagstukken
Dus waarom sociaal onderzoek?
1. Het beschrijven een fenomeen (wat is x? Of welke vormen veronderstelt x?)
2. Het verklaren van oorzaken en gevolgen van een fenomeen (is y beïnvloed door x, of
is y een
gevolg van x?)
3. Het voorspellen van een uitkomst (gebeurt y onder omstandigheden a en b?)
4. Het evalueren van een fenomeen (leidt x tot bv. De voordelen die het claimt te
hebben?)
5. Het ingrijpen en ontwikkelen van goede praktijken (hoe kan y verbeterd worden?)
6. Empowerment (hoe kunnen we de levens van degenen die we onderzoeken
verbeteren?
Voorbeelden:
Klimaatopwarming
- Twee tegengestelde visies
- Leidt wetenschap niet tot ware kennis over de wereld<
- Onpartijdigheid?
The rotting Big Apple
- 1990 hoge criminaliteitscijfers
- Gebrek aan sociaal weefsel, Broken Window theory
- Burgemeester Giuliani: daling criminaliteitscijfers
- Causaal verband?
Verkiezingspolls
- Vraagstelling?
- Representativiteit? Betrouwbaarheidsintervallen?
- Missings?


2

, | Samenvattingen Onderzoeksmethoden voor Mens- en Maatschappijwetenschappen |


2. De wetenschappelijke aanpak
a. Wat is wetenschap?
Wetenschap
- Systeem/methode om tot gefundeerde/geaccumuleerde kennis te komen
- Langzaam eeuwenlang (cumulatief) proces
 Kennis voortgebracht door wetenschap: georganiseerd in theorieën en gestoeld op
empirische gegevens
 Historisch geëvolueerd => aantal varianten

Verschil tussen het verwerven van alledaagse en wetenschappelijke kennis?
- Sociaal onderzoek → wetenschappelijke onderzoekers:
Strikte regels om de o Zijn gebonden aan strikte regels om de kwaliteit van hun onderzoek te
kwaliteit te waarborgen waarborgen: getoetste en falsifieerbare kennis produceren
en zo tot geldige en o Theoretische inzichten om hun feitelijke vaststellingen te interpreteren
betrouwbare kennis te  Systematischer en diepgaander
komen  Methodieken en beoordelingscriteria
- Methoden (en technieken) van sociaalwetenschappelijk onderzoek:
Het geheel van procedures of regels die de onderzoeker in
sociale wetenschappen moet volgen om te komen tot:
 Geldige kennis
 Betrouwbare kennis van de fenomenen die hij/zij bestudeert
 Hier zijn regels omdat het onderzoek moet kunnen nagebootst worden.
b. Welke aanpak?
Gefundeerde kennis?
1. Systematische procedures als leidraad
- Onderzoek = methodisch
- Steeds gebaseerd op gestructureerde, empirische observatie
- Systematiek laat toe dat onderzoek herhaalbaar is
 Methode moet opnieuw toegepast kunnen worden zodat het herhaalbaar is
- Voorkomt ‘lukrake’ pogingen om kennis te verzamelen
2. Objectiviteit
- Onbevooroordeeld en objectief observeren, analyseren en rapporteren
- Relatief: zekere mate van subjectiviteit is onvermijdelijk en zelfs noodzakelijk, zeker in
sociale wetenschappen waar onderzoeker deel uitmaakt van de samenleving die hij
onderzoekt
- Intersubjectiviteit
 Betekenis wordt door meerdere mensen gedeeld (zelfde conclusie)
 Niet puur subjectief (in de beleving van één mens) en niet puur objectief
(onafhankelijk van de beleving van mensen)
3. Toetsbare en verifieerbare/falsifieerbare kennis
- Onderzoek moet geverifieerd kunnen worden  confrontatie met feitenmateriaal
- Onderzoek moet gefalsifieerd of weerlegd kunnen worden
 Bewijsvoering moet altijd uitgedaagd en bevraagd kunnen worden
 Alle kennis is tijdelijk

Gevolg: Wetenschappelijke kennis moet gedeeld worden om eventuele onjuistheid aan
te kunnen tonen
- Verzamelde kennis moet openbaar zijn  controleerbaarheid methodes
- Peer review

3

, | Samenvattingen Onderzoeksmethoden voor Mens- en Maatschappijwetenschappen |


4. Volgens bepaalde cyclus: de empirische cyclus
- Onderzoek vertrek vanuit een probleemstelling Inductief-deductieve cyclus
 Vanuit een observatie (inductie) (theorie opstellen) of empirische cyclus
 Vanuit een theorie (deductie) (vanuit data de theorie gaan verifiëren) (onderzoekscyclus)




c. Alternatieve bronnen van kennis over de werkelijkheid?
- Eigen waarnemingen en ervaringen
- Pers en media
- Ideologieën (bv. Religie)

3. Situering mens -en meetschappijwetenschappen
a. Alfa, beta -en gammawetenschappen
Scheiding tussen natuur- en geesteswetenschappen
- Product van de 19de eeuw
- Charles P. Snow (1959) “The Two Cultures”
- Er gaat teveel geld in geesteswetenschappen, natuurwetenschappen
zal ons meer vooruit helpen.
Sociale wetenschappen komen vooral in de loop van de 20ste eeuw tot stand
- Wolf Lepinies (1985) “Die drei Kulturen”
- Jerome Kagan (2009) “The three cultures”
- Nederland: “de gammawetenschappen” & gammacanon
De organisatie in grote wetenschapsgebieden en disciplines beïnvloedt onze manier van
denken en wetenschap uitoefenen
- Methodologie is een wezenlijk onderdeel van elke discipline → vormt soms ook een criterium
van inclusie en exclusie
- De scheiding tussen alfa- en bètawetenschappen heeft historisch een grote invloed uitgeoefend
op de methodestrijd binnen de mens- en maatschappijwetenschappen




4