Samenvatting orthopedagogische doelgroepen en werkvelden 1

Personen met een niet
aangeboren hersenletsel
Inleiding
Personen met niet-aangeboren hersenletsel of NAH hebben blijvende hersenbeschadiging ten
gevolge van neurologische (traumatische) gebeurtenis

Definitie
“Mensen die na een aanvankelijk, normale levensloop geconfronteerd worden met een
hersenletsel worden aangeduid als personen met een niet-aangeboren hersenletsel.”

Mensen met NAH worden geconfronteerd met:

 Plotse of geleidelijk en niet-omkeerbare breuk in levenslijn die zowel voor heb als voor hun
omgeving gepaard gaat met verlieservaring en daaruit voortvloeiende verwerkingsproblematiek
 Geïsoleerde of gecombineerde stoornissen die leiden tot beperkingen op diverse gebieden van
functioneren
 Beperkingen die het in stand houden van voldoende groot netwerk van sociale interacties en
participatie ernstig bemoeilijken
 Beperkingen die leiden tot langdurige en complexe ondersteuningsvraag

Leeftijdsgrenzen en breuk met de levenslijn
= ontstaat tussen 3 en 65 jaar

Verschil NAH en AH
= breuk met het leven voor en het leven na waarbij nog herinneringen en mogelijkheden intact zijn
= mogelijke verbetering en evolutie is nog altijd mogelijk mits juiste stimulatie
= verwerkingsproblematiek

Kinderen versus volwassenen
Vroege NAH  tot en met lagere schoolleeftijd
= plotse breuk in normale motorische, cognitieve en sociale ontwikkeling op weg naar volwassenheid
= ontwikkelingsstoornis

Na lagere schoolleeftijd = verlies van mogelijkheden en functie die reeds verworven waren
= geen ontwikkelingsstoornis

Oorzaken van een hersenletsel
Traumatisch hersenletsel
= ongevallen, waarbij kracht van buitenaf tegen hoofd wordt uitgeoefend
(verkeersongevallen, sportongevallen, werkongevallen, …)

Coup = plaats waar slag ontstaat, eerste
impact op hersenen
Contre coup = tegenovergestelde kant
waar slag opkomt

,Niet-traumatisch hersenletsel
= ten gevolge van foutief intern proces in lichaam  verstoort goede functioneren van hersencellen
met beschadiging als gevolg

 bloedvatstoornissen (CVA of beroerte), infecties, tumoren in hersenen, vergiftiging, zuurstoftekort

Degeneratieve neurologische aandoeningen
= aandoeningen die gekenmerkt worden door achteruitgang en aftakeling van cognitieve
vaardigheden en/of bewegingsstoornissen

 Parkinson, Hunington, Creutzfeld Jacob, Multiple Sclerose, Alzheimer

Gevolgen van een hersenletsel
= alles hangt af van grootte en plaats van letsel in hersenen

Verschillende zorgfasen en restverschijnselen:

Acute zorgfase
Na hersenletsel, eerst eerste hulp en daarna ziekenhuis

Bewustzijnsverlies
Via Glasgow Coma Scale  ernst van hersenbeschadiging
 scores toegekend aan al dan niet ogen en, maken van armbewegingen of geluiden bij pijnprikkels

Primaire en secundaire hersenbeschadiging
Eerste beschadiging  direct door letsel op zich
 soms zo groot dat dood volgt

Secundaire hersenbeschadiging  bloedingen en/of hersenoedeem

Opname en verblijf in het ziekenhuis
= voorkomen en behandelen van verwikkelingen
= neurologisch onderzoek (CT-scan, MRI, EEG, …)

Revalidatie
Inleiding
Grootste herstel van letsel = 1e 3 maanden tot half jaar na oplopen van hersenletsel

Wat is revalidatie?
= leerproces opgebouwd om zelfstandigheid en zelfwaardering opnieuw te herwinnen
 leerproces dat herstel van functies versnelt

Revalidatie team = multidisciplinair
 arts, neuropsycholoog, verpleegkundig team, kinesitherapeut, ergotherapeut, logopedist, klinisch
psycholoog, sociaal verpleegkundige

Diagnostiek en metingen
= mogelijkheden en beperkingen in kaart brengen adhv verschillende tests

Plaats en grootte van letsel bepalen ernst en aard van stoornis

Vaardigheidstraining
= inspelen op functionele plasticiteit van hersenen door fysieke en cognitieve vaardigheden te
trainen

,Educatie voor de patiënt en zijn omgeving
= familieleden bij revalidatie betrekken
 partners en/of ouders hebben nood aan informatie over aandoening, gevolgen en omgaan met
die gevolgen en veranderingen

Ogenschijnlijk gunstige prognose voor kinderen
Neurorevalidatie zo snel mogelijk opstarten

Variabelen die outcome van revalidatie beïnvloeden
 Grootte en ernst van plaats van hersenletsel
 Comaduur: hoe langer, hoe groter schade
 Genetische factoren: persoonskenmerken voor hersenletsel
 Omgevingsfactoren: personen uit sociaal zwak milieu vertonen minder herstel

Belang van revalidatie voor de opvoeder
= geleerde vaardigheden meenemen en toepassen in leefwereld van persoon met NAH
= omgeving ondersteunen

Chronische fase
= 2 jaar na oplopen van hersenletsel
= niet meer gericht op herstel van functies, maar op ontplooiing van activiteiten en participatie in
maatschappij
= stabilisatie en restverschijnselen
= verwerking en aanvaarding van eigen mogelijkheden en beperkingen
 realistisch toekomstbeeld opbouwen

Restverschijnselen of gevolgen van hersenletsel
Neurologische of eerder zichtbare gevolgen
= primaire neurologische gevolgen
= hinderpaal voor kwaliteit van leven en activiteiten van dagelijks leven
Fysieke of lichamelijke letsels:

 Bewustzijnsstoornis en coma
 Verlamming
 Evenwichtsproblemen (ataxie, intentietremor)
 Gevoelsstoornis
 Problemen met zicht (dubbel zien, gezichtsveldbeperking)
 Spaakmoeilijkheden
 Slikproblemen
 Epilepsie




Neuropsychologische of eerder onzichtbare gevolgen
= groter negatief effect op dagdagelijkse leven dan fysieke gevolgen

Cognitieve gevolgen:

,  Vertraging in denken en handelen – mentale overbelasting
 meer tijd nodig om informatie te verwerken en er gepast op te reageren
 snellere mentale overbelasting
 Aandacht- en concentratiemoeilijkheden
 moeilijker langere tijd op taak concentreren
 problemen bij 2 of meerdere activiteiten tegelijkertijd
 Geheugen
 moeilijkheden bij opnemen van nieuwe informatie, spontane reproductie ervan en
herkenning
 vertraagd leerproces
 Communicatieproblemen
 taal niet altijd goed gebruiken
 niet duidelijk kunnen maken wat ze bedoelen
 moeite om zinnen te bouwen of om op woord te komen
 moeilijkheden bij uiten en begrijpen van intonatie, gelaatsuitdrukkingen of gebaren
 Visueel-ruimtelijke beperkingen
 moeilijk omgaan met ruimtelijke relaties (problemen bij inschatten van afstanden, richtingen
of perspectief)
 Executieve functies
 treden in werking tijdens andere cognitieve processen en hebben coördinerende en
controlerende functie
 Agnosie
 problemen met betekenisverlening en herkenning van voorwerpen, kleuren, gezichten, …
 Anosognosie/geen ziekte-inzicht
 niet bewust zijn van hun problemen en indruk dat ze hetzelfde functioneren als voor letsel

Primaire gedragsmatige of emotionele gevolgen:
 hangen direct samen met letsel (frontale letsels)

 Apathie = verminderd doelgericht gedrag en motivatiegebrek
 Impulsief gedrag
 Verhoogde prikkelbaarheid en agressie
 Chaotisch gedrag
 Emotionele vervlakking
 Emotionele labiliteit (dwanglachen/-huilen)
 Stemmingswisselingen
 Persoonlijkheidsveranderingen




Secundaire emotionele gevolgen:
 reactie op verlieservaring die persoon moet verwerken
 hangen niet direct samen met letsel

 Angst, bezorgdheid, catastrofale reactie