€
-Biopsychological interactions-
INLEIDING
Centrale vragen in gezondheidspsychologie
* Hoe beïnvloeden de mind en het lichaam elkaar?
* Welke psychologische interventies kunnen bijdragen aan somatische gezondheid? Hoe?
Doelen
1) Kennis en inzicht in de basisprocessen van psychologische stress
2) Kennis van onderzoeksthema’s mbt gezondheidseffecten van stress, met speciale aandacht voor de (veronderstelde) verklarende mechanismen
3) Situering en kritische evaluatie van onderzoek naar de effecten van stress op gezondheid
4) Ontwikkelen van een houding om WE literatuur buiten het gebied van de psychologie te raadplegen + relateren aan psychologische literatuur en modellen
5) Inzicht in relevantie van onderzoeksresultaten voor de opzet of evaluatie van klinische gezondheidspsycgologische interventies
3 grote disciplines
* Psychologie: modellen over gedrag en mentale processen (leren, redeneren, perceptie)
* NeuroWE: Hoe functioneren de hersenen?
* Geneeskunde: Hoe functioneert het lichaam?
I
Homeostatic Regulation
HOMEOSTATIC REGULATION
Wat is homeostatische regulatie?
* Homeostatische regulatie: vermogen van het organisme om zijn interne omgeving stabiel te houden, ondanks de veranderingen in de externe omgeving
° Temperatuur
° Bloed pH
° Zuurstofdruk
° Bloedglucose
* Centraal zenuwstelsel is de interface voor interactie met de externe omgeving
* Stress als een bedreiging voor homeostase
° Stressor: fysische (vb. koude) of psychologisch (vb. anticipatie op pijn)
° Compensatory stress response: wat het organisme doet om het volledige systeem terug in balans te herstellen
,Physical psychological stress
Top down: vanuit de mind
Bottom up: vanuit het lichaam, fysiologische ervaring
Fysieke en psychologische stressoren kunnen gezien worden als een bedreiging voor homostase
* Meestal triggert de stressor hetzelfde stress-systeem in ons lichaam, maar er zijn verschillen
Homeostase
Er gebeurd iets in het lichaam —> het lichaam merkt die verandering op —> probeert het terug in balans te krijgen
Manieren om balans te bereiken:
Feedback control Feedforward control
= negatieve feedback mechanisme = positieve feedback mechanisme
* Temperatuur * Organisme verwacht veranderingen/ perturbaties
* Bloeddruk —> anticiperen en corrigeren voor ze zich voordoen
* Bloed pH level/ * Klassieke conditionering als levensvatbaar mechanisme
arterial carbon dioxide pressure lichaam heeft een reactie geleerd bij een bepaalde situatie
(Pa CO2 in het bloed)
HIERARCHIE VAN HOMEOSTATISCHE CONTROLE
Regulatie van homeostase door een hiërarchie van homeostatische controle mechanismen
→
* Op organisch niveau, endocriene, hypothalamus
* Autonome zenuwstelsel: hartslag, hartslagvariabiliteit t.es?!ge External environment
* Gelaagd met een steeds hogere mate van complexiteit
Higher Brain Centers
toename
min
.
→
tijde Hypothalamus
de ad
.
pp
Brainstem Controls
te n a n t
krijg Endocrine Controls
Ikeaeenaardegroenid
1
.
Ik
migrerende
regenstorm ]tm
Autonomic Messages
.
Endocrine Messages
raadogenonordeagenda
i. À
Vital Organs
t o s
Local Reflexes
&
_↳tk
Schema van de controles op de organische functie. Individuele organen hebben
een zelfregulerend vermogen. Deze zelfregulatie wordt bepaald door interne
reflexen en de acties van autonome ganglia die zich in of nabij het autonome
zenuwstelsel, de hersenstam, de hypothalamus en de hogere centra in het
centrale zenuwstelsel bevinden.
, Feedback control mechanismen
TEMPERATUUR BLOEDDRUK BLOED pH LEVEL
Het
Normale lichaamstemperatuur: 37°C Baroreceptoren detecteert veranderingen in de arteriële druk/ bloeddruk
Stijging Daling
Glossopharyngeal nerve
Zenuwstelsel Zenuwstelsel Impulsen
Signaal Signaal
Medulla oblongata (hersenstam)
Bloedvaten aan huidoppervlak verwijden Bloedvaten aan huidoppervlak vernauwen
+ zweetklieren produceren zweet + zweetklieren stoppen productie zweet Activatie vagus zenuwimpulsen
Lichaam geeft temperatuur af aan omgeving Lichaamswarmte wordt behouden Vagus zenuw past de hartslag aan
Lichaamstemperatuur daalt Lichaamstemperatuur stijgt
Feedfor ward control mechanismen
Voorbeeld: oefening hyperpneu
Hyperpneu: als je veel meer ademt
Aan begin van fysieke inspanning: voorbereiding lichaam om te reageren op verandering
Stijging in ventilatie
Stijging hartslag stijgt bij begin van fysieke inspanning, zelfs vóór PaCO2 toename
, HIERARCHIE: ORGAAN NIVEAU: INTRINSIEKE CONTROLE MECHANISMEN
* Laagste niveau: vitale organen & lokale reflexen
* Hart pompt bloed naar lichaam
* Langzame, lokale veranderingen —> Reactie: organen passen hun werking aan op zichzelf
Frank Starling Mechanisme
Hartreacties op stromingsbehoeften veroorzaakt door systemische circulatie.
Enkel door een reactie op de lokale eisen van het hart omdat het bloedvolume binnenkomt, dan weet het
hart door het Frank Starling mechanisme dat het wat meer moet uitpompen
Enkel mogelijk en in werking als de omstandigheden relatief stabiel zijn!
Bloedvolume stijgt (door venous bloed vanuit lichaam) —> atrium kamers vullen meer voor elke hartslag
—> betere vulling van ventrikels —> uitrekken van wand van ventrikels —> hogere spanning van hartspieren
Dus: Hoe meer bloed —> hoe meer wanduitrekking —> hoe meer spanning —> de ventrikels kunnen meer
bloed pompen in de aorta en in het lichaam
HIERARCHIE: AUTONOME CONTROLE MECHANISME
Autonoom zenuwstelsel (ANS): autonome berichten + hersenstam controle
* Bij veranderingen in omstandigheden
* Bestaat uit zenuwcellen
° Nucleus
° Axonen (gemyeliniseerd of niet gemyeliniseerd)
° Synaps spleet: contact met volgende zenuw —> Signaal-/ neurotransmisie
* ANS enerveert onze viscera (= inwendige organen)
° Autonoom: Beperkt bewustzijn van dit proces + weinig vrijwillige controle over
° Hogere hersencentra’s zijn vrij
—> op die manier kunnen we andere, belangrijkere dingen doen
* Negatieve feedback: belangrijkste mechanisme in ANS voor homeostase
* Verschillende delen
° Sensory pathways (afferent/ ascending): omhoog
° Motor pathways (efferent/ descending): omlaag
° Divisions/ belangrijke onderdelen:
- Sympathetic (SNS)
- Parasympathetic (PNS)
- (Enteric)
° Reciprocal regulation of organic function:
SNS en PNS zorgen voor een wederkerige regulering van organische functie (houden elkaar in balans)
-Biopsychological interactions-
INLEIDING
Centrale vragen in gezondheidspsychologie
* Hoe beïnvloeden de mind en het lichaam elkaar?
* Welke psychologische interventies kunnen bijdragen aan somatische gezondheid? Hoe?
Doelen
1) Kennis en inzicht in de basisprocessen van psychologische stress
2) Kennis van onderzoeksthema’s mbt gezondheidseffecten van stress, met speciale aandacht voor de (veronderstelde) verklarende mechanismen
3) Situering en kritische evaluatie van onderzoek naar de effecten van stress op gezondheid
4) Ontwikkelen van een houding om WE literatuur buiten het gebied van de psychologie te raadplegen + relateren aan psychologische literatuur en modellen
5) Inzicht in relevantie van onderzoeksresultaten voor de opzet of evaluatie van klinische gezondheidspsycgologische interventies
3 grote disciplines
* Psychologie: modellen over gedrag en mentale processen (leren, redeneren, perceptie)
* NeuroWE: Hoe functioneren de hersenen?
* Geneeskunde: Hoe functioneert het lichaam?
I
Homeostatic Regulation
HOMEOSTATIC REGULATION
Wat is homeostatische regulatie?
* Homeostatische regulatie: vermogen van het organisme om zijn interne omgeving stabiel te houden, ondanks de veranderingen in de externe omgeving
° Temperatuur
° Bloed pH
° Zuurstofdruk
° Bloedglucose
* Centraal zenuwstelsel is de interface voor interactie met de externe omgeving
* Stress als een bedreiging voor homeostase
° Stressor: fysische (vb. koude) of psychologisch (vb. anticipatie op pijn)
° Compensatory stress response: wat het organisme doet om het volledige systeem terug in balans te herstellen
,Physical psychological stress
Top down: vanuit de mind
Bottom up: vanuit het lichaam, fysiologische ervaring
Fysieke en psychologische stressoren kunnen gezien worden als een bedreiging voor homostase
* Meestal triggert de stressor hetzelfde stress-systeem in ons lichaam, maar er zijn verschillen
Homeostase
Er gebeurd iets in het lichaam —> het lichaam merkt die verandering op —> probeert het terug in balans te krijgen
Manieren om balans te bereiken:
Feedback control Feedforward control
= negatieve feedback mechanisme = positieve feedback mechanisme
* Temperatuur * Organisme verwacht veranderingen/ perturbaties
* Bloeddruk —> anticiperen en corrigeren voor ze zich voordoen
* Bloed pH level/ * Klassieke conditionering als levensvatbaar mechanisme
arterial carbon dioxide pressure lichaam heeft een reactie geleerd bij een bepaalde situatie
(Pa CO2 in het bloed)
HIERARCHIE VAN HOMEOSTATISCHE CONTROLE
Regulatie van homeostase door een hiërarchie van homeostatische controle mechanismen
→
* Op organisch niveau, endocriene, hypothalamus
* Autonome zenuwstelsel: hartslag, hartslagvariabiliteit t.es?!ge External environment
* Gelaagd met een steeds hogere mate van complexiteit
Higher Brain Centers
toename
min
.
→
tijde Hypothalamus
de ad
.
pp
Brainstem Controls
te n a n t
krijg Endocrine Controls
Ikeaeenaardegroenid
1
.
Ik
migrerende
regenstorm ]tm
Autonomic Messages
.
Endocrine Messages
raadogenonordeagenda
i. À
Vital Organs
t o s
Local Reflexes
&
_↳tk
Schema van de controles op de organische functie. Individuele organen hebben
een zelfregulerend vermogen. Deze zelfregulatie wordt bepaald door interne
reflexen en de acties van autonome ganglia die zich in of nabij het autonome
zenuwstelsel, de hersenstam, de hypothalamus en de hogere centra in het
centrale zenuwstelsel bevinden.
, Feedback control mechanismen
TEMPERATUUR BLOEDDRUK BLOED pH LEVEL
Het
Normale lichaamstemperatuur: 37°C Baroreceptoren detecteert veranderingen in de arteriële druk/ bloeddruk
Stijging Daling
Glossopharyngeal nerve
Zenuwstelsel Zenuwstelsel Impulsen
Signaal Signaal
Medulla oblongata (hersenstam)
Bloedvaten aan huidoppervlak verwijden Bloedvaten aan huidoppervlak vernauwen
+ zweetklieren produceren zweet + zweetklieren stoppen productie zweet Activatie vagus zenuwimpulsen
Lichaam geeft temperatuur af aan omgeving Lichaamswarmte wordt behouden Vagus zenuw past de hartslag aan
Lichaamstemperatuur daalt Lichaamstemperatuur stijgt
Feedfor ward control mechanismen
Voorbeeld: oefening hyperpneu
Hyperpneu: als je veel meer ademt
Aan begin van fysieke inspanning: voorbereiding lichaam om te reageren op verandering
Stijging in ventilatie
Stijging hartslag stijgt bij begin van fysieke inspanning, zelfs vóór PaCO2 toename
, HIERARCHIE: ORGAAN NIVEAU: INTRINSIEKE CONTROLE MECHANISMEN
* Laagste niveau: vitale organen & lokale reflexen
* Hart pompt bloed naar lichaam
* Langzame, lokale veranderingen —> Reactie: organen passen hun werking aan op zichzelf
Frank Starling Mechanisme
Hartreacties op stromingsbehoeften veroorzaakt door systemische circulatie.
Enkel door een reactie op de lokale eisen van het hart omdat het bloedvolume binnenkomt, dan weet het
hart door het Frank Starling mechanisme dat het wat meer moet uitpompen
Enkel mogelijk en in werking als de omstandigheden relatief stabiel zijn!
Bloedvolume stijgt (door venous bloed vanuit lichaam) —> atrium kamers vullen meer voor elke hartslag
—> betere vulling van ventrikels —> uitrekken van wand van ventrikels —> hogere spanning van hartspieren
Dus: Hoe meer bloed —> hoe meer wanduitrekking —> hoe meer spanning —> de ventrikels kunnen meer
bloed pompen in de aorta en in het lichaam
HIERARCHIE: AUTONOME CONTROLE MECHANISME
Autonoom zenuwstelsel (ANS): autonome berichten + hersenstam controle
* Bij veranderingen in omstandigheden
* Bestaat uit zenuwcellen
° Nucleus
° Axonen (gemyeliniseerd of niet gemyeliniseerd)
° Synaps spleet: contact met volgende zenuw —> Signaal-/ neurotransmisie
* ANS enerveert onze viscera (= inwendige organen)
° Autonoom: Beperkt bewustzijn van dit proces + weinig vrijwillige controle over
° Hogere hersencentra’s zijn vrij
—> op die manier kunnen we andere, belangrijkere dingen doen
* Negatieve feedback: belangrijkste mechanisme in ANS voor homeostase
* Verschillende delen
° Sensory pathways (afferent/ ascending): omhoog
° Motor pathways (efferent/ descending): omlaag
° Divisions/ belangrijke onderdelen:
- Sympathetic (SNS)
- Parasympathetic (PNS)
- (Enteric)
° Reciprocal regulation of organic function:
SNS en PNS zorgen voor een wederkerige regulering van organische functie (houden elkaar in balans)
