KLOP H12 : stoornissen in aandacht en impulsregulatie ( VOLLEDIGE SAMENVATTING)

Hoofdstuk 12 : Stoornissen in aandacht en impulsregulatie
College 5 = afwijkingen en cognitief en sociaal functioneren ( H12 + H16  dit niet te kennen in HB)



1. Inleiding

Situering van dit thema :
Stoornissen in het cognitief functioneren
 Leerproblemen
 Verstandelijke beperkingen
 ADHD (  dit hoofdstuk nu )



Normaal bij kindertijd ( uitingen normale ontwikkeling )
 overbeweeglijkheid
 concentratieproblemen
 impulsiviteit

ADHD ( aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit )
 indien deze gedragingen hardnekkig
 niet leeftijdsadequaat
 verstoren het dagelijkse leven

Kenmerken
 druk en impulsief
 moeite aandacht lang te houden
 schoolwerk moeilijk plannen/organiseren
 chaotisch, slordig, vergeetachtig
 verliezen vaak spullen
 bemoeilijkt leren en presteren op school
 moeilijk instructies volgen ( ouders, leerkrachten )
 gevolg :sociale contacten in/buiten gezin verstoord
 gevolg : negatieve invloed op zelfbeeld/zelfvertrouwen

Kinderen met ADHD : probleem met zelfregulatie
 zelfregulatie omvat uiteenlopende gedragingen
- kunnen stoppen met gedrag indien nodig
- weerstand tegen afleiding
- reguleren van denken en emoties

 Gebrek aan zelfregulatie = gevoelig voor invloeden van omgeving  verschilt per situatie
 Omgevingskenmerken bepalen mee of ADHD-gedrag zich laat zien

- ADHD kenmerken opvallender indien :
 Weinig structuur
 Activiteiten saai
 Activiteiten vereisen mentale inspanning
1

, - ADHD kenmerken vallen minder op indien :
 Gestructureerde situaties
 Interessante activiteiten
 Frequente beloning voor gedrag

Hét ADHD-kind bestaat niet
 Sommigen vooral thuis of op school ADHD kenmerken
 Sommige kinderen uiteenlopende bijkomende problemen
 Maar : is er bij al deze kinderen wel 1 algemeen tekort in zelfregulatie?
 Misschien betere opvatting :ADHD als gedragsbeeld met verschillende onderliggende processen

Definitie van Caspi, 2013
Poor childhood self-control, reflecting executing deficits and emotional dysregulation cut across all disorder (
internalizing, externalizing and thought disorder) liabilities and is a salient early developmental feature of the general
psychopathology factor ( p factor)

Slechte jeugd zelfbeheersing (zelfregulatie) , als gevolg van tekorten in het executief functioneren en emotionele
ontregeling dwars doorheen hele stoornis ( internaliserende, externaliserende en aandachtsstoornis) verplichtingen
en is een opvallende vroege ontwikkelingsstoornissen kenmerk van de algemene psychopathologie factor (p-factor)


2. Aandacht-en impulsgeneratie : normale en afwijkende vormen

KLOP perspectief :
Nadruk op continuïteit tussen aandachts-en impulsregulatieproblemen (hyperactiviteitsproblemen )
In kleutertijd en later in de ontwikkeling
 Geen dichotomie ( wel/geen stoornis)
 Continuüm tussen normale/afwijkende vormen
 Gevolg: gedifferentieerde verzameling van betekenisvolle vormen van hyperactiviteitsproblemen

2.1 Normale ontwikkeling zelfregulatie

 Veel gedragingen ( die bij ADHD) horen eigenlijk normaal bij kleuters
 = vervelend maar niet abnormaal bij kleuters  normaal gedrag niet pathologiseren
- niet kunnen stilzitten
- aandacht niet houden
- moeite met “beurt afwachten”
 Kleuters tonen wel veranderingen in vermogen tot zelfregulatie
 Bv. leren gedrag, aandacht, impulsen en emoties te reguleren
 = belangrijk voor diagnostiek ADHD  onderscheid maken tussen :
- Normatief leeftijdsadequate uitingen
- Normatief leeftijdsinadequate uitingen van hyperactief/impulsief/onoplettend gedrag

2.1.1 Normale ontwikkeling zelfregulatie

 begint reeds vroeg in kindertijd (voor men naar school gaat )
 hangt samen met rijping hersenen
 hangt samen met ontwikkeling hogere orde cognitieve processen ( = executieve functies)
 rol ouders en verzorgers : kunnen faciliterend/remmend werken op deze ontwikkeling
2

, Vroege ontwikkelingsantecedenten van zelfregulatie ( Kopp, 1982)

Leeftijd Fase Kind Omgeving

0- 3 maand Neurofysiologische Modulatie eigen arousal Mate waarin omgeving sensitief
rijping reageert op arousal kind

3 – 12 maand Sensomotorische Motorisch gedrag aanpassen aan Mate waarin omgeving
modulatie omgeving stimulering biedt
bv. reiken naar een speeltje

12 – 18 maand Controle Bewustwording van sociale Mat van sensitiviteit en
verwachtingen en adequate responsiviteit waarmee
aanpassing hieraan : bv. beeld omgeving zich aanpast aan
opvolgen van een eenvoudig gedragsstijl kind
verzoek (bv. geef mama een kus )

2 jaar + Zelfcontrole Kind kan in toenemende mate Mate waarin conflicten rond
directe beloning uitstellen : kan autonomie goed worden
eigen gedrag monitoren in het licht opgelost. Mate waarin uitstel van
van een bepaald doel beloning en frustratietolerantie
worden versterkt !



Ontwikkeling zelfregulatie = belangrijke ontwikkelingstaak
 Leren sturen eigen gedrag en emoties
 Leren om langer te concentreren
 Vooruit leren denken
 Doelgericht bezig blijven
 Afleidingen weerstaan
 Directe beloning uitstellen voor later tijdstip

= uitingen van zelfregulatie
= voorspellers van gunstige ontwikkeling

 nodig om
 school te doorlopen
 sociaal competent te worden
 werk te vinden

Vaardigheden tot zelfregulatie : aansturing door executieve functies
 executieve functies nodig voor zelfregulatie
 want : nodig voor uitvoeren van doelgericht en aangepast gedrag
- werkgeheugen
- inhibitie
- cognitieve flexibiliteit




3