Oorzaak/Gevolg ->
Belangrijke Jaartallen/data
Verplichte voorbeelden
Interessant voor bronnen en
spotprenten
Geschiedenis examenkatern alle historische contexten
2 DUITSLAND (1871 – 1945)
2.1 het Duitse keizerrijk (1871 – 1919)
- Tot 1871: Duitse rijk bestaat uit losse staatjes. Veel nationalisten wilden
eenwording.
- Rijkskanselier Otto van Bismarck wilde ook één Duitse staat -> er moest oorlog
gevoerd worden om dit te behalen
-> er werden met veel landen (Denemarken, Oostenrijk etc.) oorlog gevoerd.
Hierdoor ontstond er een noord en een zuid kant van het Duitse rijk. Deze konden
verenigd worden door richting het westen te veroveren: Frankrijk
-> er werd een oorlog met Frankrijk uitgelokt, de Frans-Duitse oorlog, die de
Duitsers wonnen door een betere organisatie (zoals eerder aangelegde
spoorlijnen) en een sterker leger
18 januari 1871: Duitse vorsten riepen het Duitse keizerrijk uit na overwinning,
met als keizer Wilhelm I (dit gebeurde in de spiegelzaal van het Versailles)
-> Duitsland was nu een grootmacht in Europa
Toch waren Frankrijk, Oostenrijk-Hongarije en Rusland ook nog sterke
mogendheden in Europa na de oorlog. Samen waren hun sterker dan Duitsland -
> Bismarck voerde een buitenlands beleid om het bestaande machtsevenwicht
te behouden:
Alliantiepolitiek van Bismarck:
Doel: handhaving van het bestaande machtsevenwicht, zodat Duitsland niet
aangevallen wordt.
- Hij sloot allianties met OH en R. (allianties: bondgenootschappen waarbij ze
elkaar beloofde in de oorlog te helpen of neutraal te blijven)
Zelf had Bismarck geen oog voor gebiedsuitbreiding, maat Duitse nationalisten
hadden wel belangstelling voor kolonies -> in 1884 ging Bismarck toch akkoord
met de stichting van kolonies in Afrika
-> 1884: conferentie van Berlijn
- georganiseerd door Bismarck om afspraken te maken over de verdeling van
Afrika om het machtsevenwicht te handhaven
Afrika wordt in dit geval vaak gezien als een taart die verdeeld werd, waarin
Bismarck vooral de leiding neemt
Duitsland onder Wilhelm II:
- In 1888 overleed Wilhelm I en werd zijn kleinzoon keizer Wilhelm II
- Hij wilde meer politieke leiding hebben + meer macht en ontsloeg daarom
Bismarck in 1890
- Volgens Wilhelm moest Duitsland een belangrijke plaats in en op het
wereldtoneel hebben en gebruikte hiervoor de Weltpolitik
Weltpolitik: gericht op de vestiging van een wereldimperium met overzeese
koloniën.
,Gevolg: Duitsland kreeg Groot-Brittannië tegenover zich aangezien zij (samen
met FR) de koloniale grootmachten waren
Er was een goede vloot nodig om de koloniën te kunnen veroveren -> 1898:
eerste vlootwet aangenomen: het begin van een systematische opbouw van de
Duitse oorlogsvloot
Gevolg: Britten voelden zich bedreigd en gingen alleen maar grotere schepen
bouwen waardoor Duitsland maar weinig opschoot met de vloot en weinig
koloniaal bezit erbij kreeg.
Omdat de Weltpolitik faalde ging Duitsland zich vanaf 1900 meer richten op
Europa
Militarisme en nationalisme groeide:
- Duitse nationalisten vonden dat Duitsland zich meer naar het oosten moest
uitbreidden omdat het Duitse volk meer voedsel, grondstoffen en Lebensraum
nodig had
- ook werd Duitsland militaristischer: militairen hadden grote invloed en het
leger was enorm
Gevolg: Dit leidde tot toenemende zorgen bij FR, R en GB -> ze werden
bondgenoten: de geallieerden
Gevolg: D, OH en Italië voelde zich bedreigd door bondgenootschap en werden
ook steeds nauwer verbonden: de centralen
Duitsland was vooral bedreigd door Rusland omdat die zich naar het westen
wilden uitbreiden, en Rusland zijn industrialisatie was net begonnen wat het
land snel sterker zou maken
> volgens Duitsland was een oorlog daarom onvermijdelijk en kon die maar beter
zo snel mogelijk beginnen
1914: start WOI
Aanleiding: moord op Oostenrijkse kroonprins Frans-Ferdinand
- Duitsland maakte gebruik van het Schlieffenplan (eerst de Fransen verslaan
via België en daarna de strijd met Rusland aangaan omdat die minder snel zou
mobiliseren), maar die mislukte doordat R sneller mobiliseerde dan verwacht en
de Belgen lieten Duitsland zomaar door -> er ontstond een tweefronten oorlog
- slag bij Marne (september 1914): eerste grote veldslag van de oorlog die
uiteindelijk uitliep in een loopgravenoorlog (enorm veel slachtoffers en past
daarom bij KA: verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door
massavernietigingswapens)
- WOI was de eerst oorlog waarbij de hele maatschappij meedeed: soldaten
moesten vechten, burgers moesten oorlogsmateriaal produceren
Gevolg: landbouwkrachten kwamen te kort voor de voedselproductie =
voedseltekort = onvrede onder het volk (daarnaast blokkeerde de Britse vloot
ook nog eens Duitse havens)
, 1918: oorlog verloopt niet goed voor Duitsland
- VS nam deel aan de geallieerden (verse sterke legers)
- geallieerde zeeblokkade zorgde voor voedselschaarste en onvrede
9 november 1918: Republiek uitgeroepen met sociaaldemocratische regering,
Wilhelm II vluchtte naar NL
11 november 1918: wapenstilstand gesloten
2.2 de republiek van Weimar (1919 – 1933)
- Na WOI werd Duitsland een parlementaire democratie met een
sociaaldemocratische regering
- Bij verkiezingen kregen de democraten de meerderheid van de stemmen,
maar van een stabiele democratie was zeker geen sprake
- Hoewel de keizer was gevlucht, was de oude conservatieve elite nog wel
overgebleven (rechters, ambtenaren etc.) en die moest niks hebben van een
democratie
- Ook communistische en extreemrechtse groepen probeerde de democratie
omver te werpen d.m.v. straatgeweld en protesten
-> 4 januari 1919: uitbreken communistische Spartakus-opstand:
gewapende troepen doen een staatsgreep in Berlijn die mislukt
Dit past bij het KA: het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën
communisme en nationaalsocialisme
In Berlijn was het te onrustig waardoor de grondwet werd vastgesteld in Weimar -
> daarom wordt Duitsland vanaf 1919 tot 1933 de republiek van Weimar
genoemd
Dolkstootlegende: de democraten kregen de schuld van het verlies WOI
Volgens de dolkstootlegende had Duitsland de oorlog verloren door verraad van
interne vijanden (vooral de sociaaldemocraten). Het leger had namelijk volgens
de aanhangers van de legende gewoon door kunnen vechten, alleen doordat
democratische leiders om een wapenstilstand vroegen en arbeiders/soldaten in
opstand kwamen, is Duitsland toch ten onder gegaan
- Door de dolkstootlegende verloren de democraten een groot deel van hun
aanhangers tijdens de verkiezingen
- voortaan waren er twee kanten in Duitsland: die voor en die tegen de
democratie
Verdrag van Versailles:
Duitsland werd als enige schuldig gesteld aan het ontstaan van WOI en moest
daarom de volledige schade betalen
Eisen in het verdrag: Duitsland …
- verloor 10% van het grondgebied
- moest alle koloniën afstaan
- mocht nog maar een klein (zwak) leger hebben
- kreeg hoge herstelbetalingen
Het Verdrag leidde tot een extreme crisis:
Belangrijke Jaartallen/data
Verplichte voorbeelden
Interessant voor bronnen en
spotprenten
Geschiedenis examenkatern alle historische contexten
2 DUITSLAND (1871 – 1945)
2.1 het Duitse keizerrijk (1871 – 1919)
- Tot 1871: Duitse rijk bestaat uit losse staatjes. Veel nationalisten wilden
eenwording.
- Rijkskanselier Otto van Bismarck wilde ook één Duitse staat -> er moest oorlog
gevoerd worden om dit te behalen
-> er werden met veel landen (Denemarken, Oostenrijk etc.) oorlog gevoerd.
Hierdoor ontstond er een noord en een zuid kant van het Duitse rijk. Deze konden
verenigd worden door richting het westen te veroveren: Frankrijk
-> er werd een oorlog met Frankrijk uitgelokt, de Frans-Duitse oorlog, die de
Duitsers wonnen door een betere organisatie (zoals eerder aangelegde
spoorlijnen) en een sterker leger
18 januari 1871: Duitse vorsten riepen het Duitse keizerrijk uit na overwinning,
met als keizer Wilhelm I (dit gebeurde in de spiegelzaal van het Versailles)
-> Duitsland was nu een grootmacht in Europa
Toch waren Frankrijk, Oostenrijk-Hongarije en Rusland ook nog sterke
mogendheden in Europa na de oorlog. Samen waren hun sterker dan Duitsland -
> Bismarck voerde een buitenlands beleid om het bestaande machtsevenwicht
te behouden:
Alliantiepolitiek van Bismarck:
Doel: handhaving van het bestaande machtsevenwicht, zodat Duitsland niet
aangevallen wordt.
- Hij sloot allianties met OH en R. (allianties: bondgenootschappen waarbij ze
elkaar beloofde in de oorlog te helpen of neutraal te blijven)
Zelf had Bismarck geen oog voor gebiedsuitbreiding, maat Duitse nationalisten
hadden wel belangstelling voor kolonies -> in 1884 ging Bismarck toch akkoord
met de stichting van kolonies in Afrika
-> 1884: conferentie van Berlijn
- georganiseerd door Bismarck om afspraken te maken over de verdeling van
Afrika om het machtsevenwicht te handhaven
Afrika wordt in dit geval vaak gezien als een taart die verdeeld werd, waarin
Bismarck vooral de leiding neemt
Duitsland onder Wilhelm II:
- In 1888 overleed Wilhelm I en werd zijn kleinzoon keizer Wilhelm II
- Hij wilde meer politieke leiding hebben + meer macht en ontsloeg daarom
Bismarck in 1890
- Volgens Wilhelm moest Duitsland een belangrijke plaats in en op het
wereldtoneel hebben en gebruikte hiervoor de Weltpolitik
Weltpolitik: gericht op de vestiging van een wereldimperium met overzeese
koloniën.
,Gevolg: Duitsland kreeg Groot-Brittannië tegenover zich aangezien zij (samen
met FR) de koloniale grootmachten waren
Er was een goede vloot nodig om de koloniën te kunnen veroveren -> 1898:
eerste vlootwet aangenomen: het begin van een systematische opbouw van de
Duitse oorlogsvloot
Gevolg: Britten voelden zich bedreigd en gingen alleen maar grotere schepen
bouwen waardoor Duitsland maar weinig opschoot met de vloot en weinig
koloniaal bezit erbij kreeg.
Omdat de Weltpolitik faalde ging Duitsland zich vanaf 1900 meer richten op
Europa
Militarisme en nationalisme groeide:
- Duitse nationalisten vonden dat Duitsland zich meer naar het oosten moest
uitbreidden omdat het Duitse volk meer voedsel, grondstoffen en Lebensraum
nodig had
- ook werd Duitsland militaristischer: militairen hadden grote invloed en het
leger was enorm
Gevolg: Dit leidde tot toenemende zorgen bij FR, R en GB -> ze werden
bondgenoten: de geallieerden
Gevolg: D, OH en Italië voelde zich bedreigd door bondgenootschap en werden
ook steeds nauwer verbonden: de centralen
Duitsland was vooral bedreigd door Rusland omdat die zich naar het westen
wilden uitbreiden, en Rusland zijn industrialisatie was net begonnen wat het
land snel sterker zou maken
> volgens Duitsland was een oorlog daarom onvermijdelijk en kon die maar beter
zo snel mogelijk beginnen
1914: start WOI
Aanleiding: moord op Oostenrijkse kroonprins Frans-Ferdinand
- Duitsland maakte gebruik van het Schlieffenplan (eerst de Fransen verslaan
via België en daarna de strijd met Rusland aangaan omdat die minder snel zou
mobiliseren), maar die mislukte doordat R sneller mobiliseerde dan verwacht en
de Belgen lieten Duitsland zomaar door -> er ontstond een tweefronten oorlog
- slag bij Marne (september 1914): eerste grote veldslag van de oorlog die
uiteindelijk uitliep in een loopgravenoorlog (enorm veel slachtoffers en past
daarom bij KA: verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door
massavernietigingswapens)
- WOI was de eerst oorlog waarbij de hele maatschappij meedeed: soldaten
moesten vechten, burgers moesten oorlogsmateriaal produceren
Gevolg: landbouwkrachten kwamen te kort voor de voedselproductie =
voedseltekort = onvrede onder het volk (daarnaast blokkeerde de Britse vloot
ook nog eens Duitse havens)
, 1918: oorlog verloopt niet goed voor Duitsland
- VS nam deel aan de geallieerden (verse sterke legers)
- geallieerde zeeblokkade zorgde voor voedselschaarste en onvrede
9 november 1918: Republiek uitgeroepen met sociaaldemocratische regering,
Wilhelm II vluchtte naar NL
11 november 1918: wapenstilstand gesloten
2.2 de republiek van Weimar (1919 – 1933)
- Na WOI werd Duitsland een parlementaire democratie met een
sociaaldemocratische regering
- Bij verkiezingen kregen de democraten de meerderheid van de stemmen,
maar van een stabiele democratie was zeker geen sprake
- Hoewel de keizer was gevlucht, was de oude conservatieve elite nog wel
overgebleven (rechters, ambtenaren etc.) en die moest niks hebben van een
democratie
- Ook communistische en extreemrechtse groepen probeerde de democratie
omver te werpen d.m.v. straatgeweld en protesten
-> 4 januari 1919: uitbreken communistische Spartakus-opstand:
gewapende troepen doen een staatsgreep in Berlijn die mislukt
Dit past bij het KA: het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën
communisme en nationaalsocialisme
In Berlijn was het te onrustig waardoor de grondwet werd vastgesteld in Weimar -
> daarom wordt Duitsland vanaf 1919 tot 1933 de republiek van Weimar
genoemd
Dolkstootlegende: de democraten kregen de schuld van het verlies WOI
Volgens de dolkstootlegende had Duitsland de oorlog verloren door verraad van
interne vijanden (vooral de sociaaldemocraten). Het leger had namelijk volgens
de aanhangers van de legende gewoon door kunnen vechten, alleen doordat
democratische leiders om een wapenstilstand vroegen en arbeiders/soldaten in
opstand kwamen, is Duitsland toch ten onder gegaan
- Door de dolkstootlegende verloren de democraten een groot deel van hun
aanhangers tijdens de verkiezingen
- voortaan waren er twee kanten in Duitsland: die voor en die tegen de
democratie
Verdrag van Versailles:
Duitsland werd als enige schuldig gesteld aan het ontstaan van WOI en moest
daarom de volledige schade betalen
Eisen in het verdrag: Duitsland …
- verloor 10% van het grondgebied
- moest alle koloniën afstaan
- mocht nog maar een klein (zwak) leger hebben
- kreeg hoge herstelbetalingen
Het Verdrag leidde tot een extreme crisis:
