VOLLEDIGE SAMENVATTING SOCIALE PSYCHOLOGIE

SOCIALE PSYCHOLOGIE
Bachelor in de orthopedagogie – Hogeschool Gent




KAYLEY DEPOORTER

,Sociale Cognities




1

, Sociale psychologie les 1:
sociale cognities

Sociale cognities:
 Processen waarbij we informatie:
o Verwerven/opslaan
o Integreren/organiseren
o Interpreteren
 Over mensen
o Anderen (sociale perceptie)
o Zichzelf (zelfperceptie)
  gaan hiermee actief aan de slag!
 Wet op de Verwerking v Persoonsgegevens heeft betrekking op het verzamelen, invoeren,
verwerken en uitvoeren van informatie over personen



Schema’s:
 = Mentale structuren die aan de basis liggen van ons handelen; gestructureerde
functioneringspatronen
 Vroegste schema’s: de reflexen
 Sociale cognitie steunt ook op dergelijke (sociale) schema’s
 Cognitieve structuur
 Waarin eerder verworven kennis
 Over een stimulus of concept
o Over personen, opvattingen, fysieke daden, feiten,…
o Kenmerken
o Relaties tussen die kenmerken
 Is gerepresenteerd

Sociale schema’s:
 Wat we denken over onszelf
 Wat we denken dat anderen over ons denken
 Sociale cognitie heeft invloed op ons zelfbeeld en sociale context op ons handelen
  Voorbeelden:
o Prototype: soort gemiddelde/typische ve specifieke groep mensen (‘iemand’)
(bv. de gemiddelde student is rond de 20jaar)
(bv. de gemiddelde autobestuurder kent de verkeersregels)
(bv. de CEO’S van bedrijven zijn mannen in pak)

o Script: verloop van opeenvolgende acties (‘gebeurtenis’)
(bv. hoe gaat een online les verlopen)
(bv. specifieke taken uitvoeren tijdens uw job)

2

, (bv. het noodstappenplan tijdens een brand)

o  gedrag niet conform aan het script geeft meer info  gedrag dat niet past in het
stappenplan (script), geeft veel informatie


  kenmerken:
o Gestalt:
(totaalbeeld – geheel)

o Top-down of theory-driven:
(komt vanuit onze theorie; vanuit onze hersenen naar de realiteit dat we kennen)
(a-priori-kennis bepaalt onze perceptie en interpretatie mee)
(handig als we op zoek zijn naar patronen in onze omgeving)
(omgekeerd= bottom-up of data-driven  vertrekken vanuit de ruwe feiten)

o Sturen persoonsperceptie:
(vooral aandacht voor wat past binnen geactiveerd schema)

o Schema’s beïnvloeden de herinnering:
(experiment verhaal vrouw geschikt makelaar/bibliothecaris)

o Prescriptief (voorschrift):
(bieden een beeld van hoe iets moet/kan zijn en stuurt ons gedrag)
(attributies zoeken die schema in stand houden)
(need for cognition ‘nadenken’ <-> need for certainy ‘houvast/zekerheid’)

o Toegankelijker naarmate:
(hoe vaker opgeroepen)
(hoe recenter opgeroepen)

o Vlugger verwerking informatie:
(experiment Indonesië-persoon; 2 groepen (schema ‘+’ / geen schema ‘-‘)
(label geven  = niet altijd de werkelijkheid)

 Schema’s kunnen opgeroepen worden door een stimulus in de omgeving

 Attributies= verklaringen die we zoeken voor iemands gedrag (voortvloeien uit schema’s)

 Mensen construeren op basis van wat ze waarnemen en ervaren een eigen sociale
werkelijkheid; dit doet men vaak onbewust. We vullen de sociale werkelijkheid in en aan met
behulp van kennis uit ons geheugen

 Schema’s zijn cognitieve structuren die georganiseerde kennis representeren, ≠werkelijkheid

 Mensen verschillen naarmate bepaalde schema’s voor hen relevant(er) zijn  samenspel
tussen externe en interne stimuli, de situatie en het karakter vd persoon bepalen welk soort
schema wordt opgeroepen

3

,Sociale schema’s configureren:
 ‘Wanneer welk schema? Hoe op bepaalde manier denken?’
 Schema’s worden door bepaalde stimuli geactiveerd en vertonen een coherente samenhang
 Verschillende effecten
 Effecten zorgen soms voor vertekening
 Opvallende kenmerken
o Wat opvalt, valt op  activatie schema
(naam-geslacht-huidskleur)
o Opvallendheid wordt bepaald door de context
(bv. andere huidskleur, andere haarkleur,…)

 Primacy effect
o Informatie die wij eerst krijgen over iemand, beïnvloedt het globale oordeel meer
dan later verworven informatie (experiment v Asch)
o Je kan maar 1x een 1e indruk maken  1e indruk vooral door lichaamstaal

o Verklaringen:
 Aan later verkregen informatie wordt minder aandacht besteed
 Latere informatie geïnterpreteerd in het licht van vroegere informatie
 Behoefte aan afsluiten; zodra men ongeveer een beeld heeft
(je kan je hiervoor wapenen)

o Bv. oefening Lara-Sara, kunstenaars, muziekgroepen hun 1 e CD



Configuratiemodel Ash
 Configureren verwijst naar het opbouwen ve product uit losse componenten; gereedmaken
voor gebruik

 Van een persoon vormt men zich een Gestalt:
o Een intern consistent beeld van die persoon als geheel
o Betekenis ve element wordt mee bepaald door de betekenis die men aan de andere
elementen geeft en omgekeerd
o Beeld kan dus bepaald worden door enkele dominante eigenschappen

 Experiment:
o Lijst van kenmerken persoon + ‘warm’ of ‘koud’ (dominante eigenschappen)
o  Andere beeldvorming bij identieke lijsten (door dominante eigenschappen)




4

,Impliciete persoonlijkheidstheorie
 Veronderstelling dat bepaalde persoonstrekken samen voorkomen en andere trekken niet
 Je schrijft nog andere eigenschappen toe zonder daar enige evidentie voor te hebben
 Intuïtieve veronderstellingen, die niet expliciet of bewust zijn
 Belangrijke rol bij indruksvorming
o ImPt vervolledigt ons beeld ve persoon
o ImPt beïnvloedt interpretatie en verwerking v informatie

 Bv. halo-effect of stralenkranseffect (alleen maar positieve eigenschappen)

 Bv. horn-effect (negativiteitseffect)

 Bv. negativiteitseffect
o =Negatieve elementen wegen zwaarder door en worden sneller opgemerkt
o Negatieve ervaringen blijven langer hangen
o Het negatieve is meer negatief dan het positieve positief is
o Strooptaak lukt sneller met positieve woorden  verhoogde infoverwerking en
waakzaamheid bij prikkels (kleuren en woorden van kleuren zeggen)
o Diachroon of synchroon
o Snel bepaald wat + of – is

 Bv. barnum/forer-effect

 Bv. astrologie (horoscopen)

 De invloed vd impliciete persoonlijkheidstheorie in het orthopedagogisch werkveld:
o We moeten ons focussen op de sterktes/competenties v personen idpv de gebreken
o De tijd nemen om mensen te leren kennen idpv op voorhand al een beeld te vormen
o Om zoveel mogelijk objectief te blijven
o Voorkomen dat we te snel conclusies trekken door één bepaalde situatie



Persoonsperceptie

 Uiterlijke kenmerken en gedragingen spelen rol bij indruksvorming
 Eerste ontmoetingen:
o Weinig info beschikbaar


5

, o Opvallende kenmerken
o Controle over kleding en haar
o Babyface= lief en vriendelijk
 Non-verbaal gedrag meer invloed dan verbaal
 Emoties lezen
 Ook context speelt rol
 Aanraking
 Emotie (genegenheid) en dominantie
 Gedrag

Priming

 = bepaalde schema’s bij iemand activeren waardoor ze nadien gemakkelijker kunnen worden
opgeroepen. Kan invloed hebben op onze neiging tot impliciete persoonlijkheidstheorieën

 Als een schema recent gebruikt is, wordt het gemakkelijker geactiveerd, zeker als:
o De nieuwe situatie ambigu is
o Enige gelijkenis vertoont met de vorige

 Manifestatie van impliciete/niet-declaratieve geheugen (= onbewust)

 Onderzoeken:
o Chinese vrouw
o Geel  banaan
o Trager lopen na woorden lezen zoals grijs, rimpelig, rollator

 Soorten:
o Semantische priming: recent schema heeft te maken met hetzelfde concept
 Bv. ‘peer’ doet rapper reageren op ‘appel’ dan op ‘stoel’

o Repetitiepriming: herhaling van het schema
 Bv. sneller letterreeksen herkennen die meermaals getoond werden



Referentie index

 Referentie of suggestie bepaalt verdere interpretatie en uitkomst
 Referentie-index: de verhouding tssn de 2 verschillen uitgedrukt in percentage
 Belangrijke ontdekking: referentieniveaus die willekeurig gekozen zijn, zijn even effectief als
daadwerkelijk informatieve niveaus
 Conclusie: referentieniveaus ontlenen hun werking niet aan het feit dat mensen menen dat
ze informatief zijn. Ze werken, dat is de conclusie.
 Bv. afbieden op de markt, praten over luizen - jeuk,…




6

, Cognitieve dissonantie (!!!)

 = tegengestelde cognities/attitudes/gedragingen wekken psychologische spanning op die
men wil reduceren (verminderen)

 We voelen ons slecht als ons werkelijke gedrag niet strookt met het positieve imago dat we
onszelf willen aanmeten. Dat onbehagen proberen we weg te werken

 Dissonantie: tegengesteld, botst, wringt, klopt niet,…
cognitief: gedachten, denken, attitudes, cognities,…

 Reduceren door:
o Aanpassen cognities!!
o Aanpassen gedrag
o Accepteren

 Voorbeelden:
o Roken (geweten dat roken dodelijk is – maar toch roken mensen)
 ‘ik rook niet zoveel dus het is niet erg’  ‘goedpraten’

o Alcohol (slecht voor de gezondheid – toch drinken)  aanpassen cognities
 ‘ik drink enkel bier, geen sterke drank dus het is niet erg’  cognities

o Op dieet maar vrienden gaan frietjes eten
 ‘ik ga een slaatje kopen maar toch met hun eten’  aanpassen gedrag
 ‘ik ga toch frieten eten zelfs al is het niet goed’  accepteren
 ‘1 keer frietjes eten gaat het verschil niet maken’  aanpassen cognities

 Hoe minder het gedrag te rechtvaardigen is door externe factoren, hoe meer men dit zal
rechtvaardigen door interne factoren  verandering in attitude of overtuiging
o Experiment Festinger: proefpersonen die een saaie/vervelende taak moesten doen,
de proefleider vraagt hun (groep B) om aan de volgenden te zeggen dat het ‘leuk’
was; groep A kreeg 1dollar voor het experiment, groep B kreeg 20dollar  op het
einde werd er aan groep A en B gevraagd wat ze ervan vonden  groep B vult in dat
het saai was  groep A vult in dat het nog leuk was (verandering in attitude)

o Analoog aan experiment Festinger: opstel schrijven over standpunt vd politie dat
positief is, ondanks zij het eigenlijk negatief vinden  10, 5, 1 of ½ dollar  ½
dollar= verandering in attitude



Endowment effect

 = voor een bezitter ve object verhoogt de waarde alleen al omdat hij er de bezitter van is
 Experiment Kahneman: koffiemokken verkopen, bezitters vroegen hogere prijs


7