2019-2020 Kwalitatieve en
gemengde
methoden
Bachelor Psychologie KUL
Michelle De Belser
,BELANG EN FUNCTIES KWALITATIEF OZ
INLEIDING
• Beoordelen van kennisclaims is belangrijk voor iedere psycholoog
o Baby’s en peuters zijn te jong om een trauma op te doen
o Constant bereikbaar zijn voor het werk veroorzaakt stress
o Meisjes hebben van nature minder aanleg voor STEM
▪ Al bij geboorte hebben jongens meer aandacht voor objecten en meisjes voor mensen
▪ Jongens scoren beter op wiskundige tests
▪ Jongens kiezen universeel meer vakken waar je wiskunde / wet. voor nodig hebt
• Wetenschappelijke kennisclaims
o Steunen op wetenschappelijk onderzoek
o Onderscheiden zich van:
▪ persoonlijke ervaringen of meningen (“zelf meegemaakt”)
▪ sociale normen (“gezond verstand”; “iedereen ziet toch dat…”)
▪ informatie van ‘experts’
* Wat maakt conclusies uit wetenschappelijk onderzoek anders dan andere kennisclaims?
• De methode voldoet aan wetenschappelijke kwaliteitscriteria:
o De methode is transparant en laat zien hoe het onderzoek gedaan is, waardoor anderen:
o precies weten hoe je aan die kennis komt
o mee kunnen beoordelen of de conclusies legitiem zijn
WAT IS KWALITATIEF ONDERZOEK ?
HB: H1 (blz. 5-14 + 17-19, box 1.1 + 1.2)
TYPISCHE KENMERKEN
1) ‘Rijke data’ = weinig pre-selectie
2) Perspectief van het individu = betekenis van de ervaring
3) Natuurlijke settings = belang van de context
Nog steeds wetenschappelijk! Steunt op transparante methoden, die anderen ook kunnen toepassen, en hopelijk op
zelfde conclusies komen!
• NIET: door god gegeven (= theologie)
• NIET: abstract beredeneerd (=metafysica)
• WEL: gebaseerd op empirie (= moderne wetenschap)
(Zie Howitt kader 1.1 over Auguste Comte)
WANNEER SPREKEN WE OVER KWALITATIEF ONDERZOEK?
• Kennistheoretische benadering (→ ander doel van OZ)
• Methoden van dataverzameling en -analyse (→ andere gereedschapskist)
• Onderzoeksproces (→ andere accenten in de empirische cyclus)
1
,KENNISTHEORETISCHE BENADERING
= EPISTEMOLOGIE
= WETENSCHAPSFILOSOFIE
• Kennistheorie (zie Howitt)
o Hoe wordt kennis vergaard?
o Wat is de waarde van wat we weten?
• Houdt een visie in op:
o De staat van de wereld
o Het doel van de wetenschap
o De rol van de onderzoeker
Oefening:
- Het is mogelijk om objectieve kennis te vergaren: de externe wereld bepaalt immers wat (niet) waar is
→ niet akkoord ?
- OZ brengt ons steeds dichter bij ‘de waarheid’: wetenschap leidt tot ontdekking vd objectieve werkelijkheid
→ akkoord ? In contradictie met vorige vraag dan
- De OZ moet neutraal zijn: de productie van wetenschappelijke kennis is (zou moeten) onafhankelijk zijn van
de karakteristieken of overtuigingen van de onderzoeker
→ akkoord ? Maar contradictie met eerste vraag weer
K WANTITATIEVE KENNISTHEORIE (~ LOGISCH POSITIVISME)
Howitt p. 17-19
• Er bestaat objectieve kennis: de externe wereld bepaalt wat waar is
o er bestaat zoiets als ‘de waarheid’
• Onderzoek brengt ons steeds dichter bij de “waarheid”
o wetenschap is cumulatief en leidt tot het ontdekken van de objectieve realiteit
o onderzoek als ontdekkingsreis
• Neutrale onderzoeker
o kennisproductie is onafhankelijk van de onderzoeker
o onderzoeker moet ‘neutraal blijven
o OZ kijkt zonder bias (politiek, cultureel: levenservaring) naar objectieve wereld
KWALITATIEVE KENNISTHEORIE (~ SOCIAAL CONSTRUCTIVISME)
Howitt kader 1.2
• Er bestaat geen objectieve kennis
o hooguit bestaan er meerdere manieren om de wereld te kennen
o verschillende perspectieven op de wereld (doel = deze blootleggen)
• Onderzoek leidt tot een waardevolle interpretatie van de werkelijkheid
o meerdere interpretaties vullen elkaar aan
o onderzoek als bouwproject: bouwen aan manier om werkelijkheid te begrijpen
o hoe meer interpretaties verzamelen, hoe een duidelijker beeld op de werkelijkheid
• Perspectief van onderzoeker telt
o niet alleen het theoretisch perspectief maar ook sociale en culturele achtergrond onderzoeker is
van belang! Weten wat die heeft meegemaakt etc: de bril waardoor die naar werkelijkheid kijkt
o neutrale onderzoekers bestaan niet!!
2
, VERGELIJKING KWALITATIEVE / KWANTITATIEVE KENNISTHEORIEËN
DOELEN
POSITIVISME POST-MODERNISME
Doel: De waarheid kennen (‘realisme’) Doel: Een perspectief laten zien (‘relativisme’)
Doel: Meerdere perspectieven combineren in
dialoog (‘sociaal constructivisme’)
Post-modernisme → linkt met sociaal engagement! Vaak aandacht voor het perspectief van minder machtigen
belangrijk!! Niet per se objectieve waarheid kennen maar weten wat de wereld betekent voor hen in een
ondergeschikte positie + laten zien hoe mensen samen de werkelijkheid kunnen veranderen!!
OBJECTIEVE KENNIS
Prent met zwart-witte vlekken → krijgt hint (melk, gras, meuh) → stuurt interpretatie van de werkelijkheid, ziet daar
een koe in → kan nadien niet meer terug naar het zien van zwart-witte vlekken. Hebt altijd een interpretatie van de
werkelijkheid / data; vormgegeven van jouw kennis en ervaringen van de wereld. Eens je die hebt, kan je daar
onmogelijk vanaf komen!
NEUTRALE ONDERZOEKER
Kwalitatief perspectief: Onderzoeker kán nooit neutraal zijn want iedere persoon (= OZ) is áltijd vormgegeven door,
en functioneert in, een bepaald sociaal / cultureel / wetenschappelijk systeem dat richting geeft aan:
1) De interesse in en formulering van de onderzoeksvraag
2) Keuze van de methode van data-collectie
3) Interpretatie van de data
Wat we interessant vinden om te onderzoeken, wordt vormgegeven door de leefwereld. Bv weinig onderzoek over
effecten anticonceptie omdat er altijd meer mannelijke onderzoekers waren en die zijn daar niet in geïnteresseerd.
➔ Neutraliteit is onmogelijk; transparantie is cruciaal!
METHODEN VAN DATAVERZAMELING EN -ANALYSE
1) ‘Rijke’ data: gedetailleerde beschrijving van ervaring individu, weinig vaste structuur of selectie vooraf (niet
exact weten wat we willen weten; heel ruim en open; bv “wat motiveert jou?” ipv eigen opvatting opdringen)
2) Perspectief van het individu: betekenis van de ervaring (nomothetisch individosecratisch?)
3) Natuurlijke settings: kenmerken van het dagelijkse leven (context ook in beeld brengen)
Dit vak geeft je een nieuwe gereedschapskist!
• Voor dataverzameling
o Zelf-rapportage:
▪ Vragenlijsten
▪ Dagboekstudies
▪ Interviews
▪ Narratieven
o Mensen in interactie:
▪ Focusgroepen
▪ Observaties
• Voor data-analyse:
o Thematische analyse
o Vertooganalyse
3
gemengde
methoden
Bachelor Psychologie KUL
Michelle De Belser
,BELANG EN FUNCTIES KWALITATIEF OZ
INLEIDING
• Beoordelen van kennisclaims is belangrijk voor iedere psycholoog
o Baby’s en peuters zijn te jong om een trauma op te doen
o Constant bereikbaar zijn voor het werk veroorzaakt stress
o Meisjes hebben van nature minder aanleg voor STEM
▪ Al bij geboorte hebben jongens meer aandacht voor objecten en meisjes voor mensen
▪ Jongens scoren beter op wiskundige tests
▪ Jongens kiezen universeel meer vakken waar je wiskunde / wet. voor nodig hebt
• Wetenschappelijke kennisclaims
o Steunen op wetenschappelijk onderzoek
o Onderscheiden zich van:
▪ persoonlijke ervaringen of meningen (“zelf meegemaakt”)
▪ sociale normen (“gezond verstand”; “iedereen ziet toch dat…”)
▪ informatie van ‘experts’
* Wat maakt conclusies uit wetenschappelijk onderzoek anders dan andere kennisclaims?
• De methode voldoet aan wetenschappelijke kwaliteitscriteria:
o De methode is transparant en laat zien hoe het onderzoek gedaan is, waardoor anderen:
o precies weten hoe je aan die kennis komt
o mee kunnen beoordelen of de conclusies legitiem zijn
WAT IS KWALITATIEF ONDERZOEK ?
HB: H1 (blz. 5-14 + 17-19, box 1.1 + 1.2)
TYPISCHE KENMERKEN
1) ‘Rijke data’ = weinig pre-selectie
2) Perspectief van het individu = betekenis van de ervaring
3) Natuurlijke settings = belang van de context
Nog steeds wetenschappelijk! Steunt op transparante methoden, die anderen ook kunnen toepassen, en hopelijk op
zelfde conclusies komen!
• NIET: door god gegeven (= theologie)
• NIET: abstract beredeneerd (=metafysica)
• WEL: gebaseerd op empirie (= moderne wetenschap)
(Zie Howitt kader 1.1 over Auguste Comte)
WANNEER SPREKEN WE OVER KWALITATIEF ONDERZOEK?
• Kennistheoretische benadering (→ ander doel van OZ)
• Methoden van dataverzameling en -analyse (→ andere gereedschapskist)
• Onderzoeksproces (→ andere accenten in de empirische cyclus)
1
,KENNISTHEORETISCHE BENADERING
= EPISTEMOLOGIE
= WETENSCHAPSFILOSOFIE
• Kennistheorie (zie Howitt)
o Hoe wordt kennis vergaard?
o Wat is de waarde van wat we weten?
• Houdt een visie in op:
o De staat van de wereld
o Het doel van de wetenschap
o De rol van de onderzoeker
Oefening:
- Het is mogelijk om objectieve kennis te vergaren: de externe wereld bepaalt immers wat (niet) waar is
→ niet akkoord ?
- OZ brengt ons steeds dichter bij ‘de waarheid’: wetenschap leidt tot ontdekking vd objectieve werkelijkheid
→ akkoord ? In contradictie met vorige vraag dan
- De OZ moet neutraal zijn: de productie van wetenschappelijke kennis is (zou moeten) onafhankelijk zijn van
de karakteristieken of overtuigingen van de onderzoeker
→ akkoord ? Maar contradictie met eerste vraag weer
K WANTITATIEVE KENNISTHEORIE (~ LOGISCH POSITIVISME)
Howitt p. 17-19
• Er bestaat objectieve kennis: de externe wereld bepaalt wat waar is
o er bestaat zoiets als ‘de waarheid’
• Onderzoek brengt ons steeds dichter bij de “waarheid”
o wetenschap is cumulatief en leidt tot het ontdekken van de objectieve realiteit
o onderzoek als ontdekkingsreis
• Neutrale onderzoeker
o kennisproductie is onafhankelijk van de onderzoeker
o onderzoeker moet ‘neutraal blijven
o OZ kijkt zonder bias (politiek, cultureel: levenservaring) naar objectieve wereld
KWALITATIEVE KENNISTHEORIE (~ SOCIAAL CONSTRUCTIVISME)
Howitt kader 1.2
• Er bestaat geen objectieve kennis
o hooguit bestaan er meerdere manieren om de wereld te kennen
o verschillende perspectieven op de wereld (doel = deze blootleggen)
• Onderzoek leidt tot een waardevolle interpretatie van de werkelijkheid
o meerdere interpretaties vullen elkaar aan
o onderzoek als bouwproject: bouwen aan manier om werkelijkheid te begrijpen
o hoe meer interpretaties verzamelen, hoe een duidelijker beeld op de werkelijkheid
• Perspectief van onderzoeker telt
o niet alleen het theoretisch perspectief maar ook sociale en culturele achtergrond onderzoeker is
van belang! Weten wat die heeft meegemaakt etc: de bril waardoor die naar werkelijkheid kijkt
o neutrale onderzoekers bestaan niet!!
2
, VERGELIJKING KWALITATIEVE / KWANTITATIEVE KENNISTHEORIEËN
DOELEN
POSITIVISME POST-MODERNISME
Doel: De waarheid kennen (‘realisme’) Doel: Een perspectief laten zien (‘relativisme’)
Doel: Meerdere perspectieven combineren in
dialoog (‘sociaal constructivisme’)
Post-modernisme → linkt met sociaal engagement! Vaak aandacht voor het perspectief van minder machtigen
belangrijk!! Niet per se objectieve waarheid kennen maar weten wat de wereld betekent voor hen in een
ondergeschikte positie + laten zien hoe mensen samen de werkelijkheid kunnen veranderen!!
OBJECTIEVE KENNIS
Prent met zwart-witte vlekken → krijgt hint (melk, gras, meuh) → stuurt interpretatie van de werkelijkheid, ziet daar
een koe in → kan nadien niet meer terug naar het zien van zwart-witte vlekken. Hebt altijd een interpretatie van de
werkelijkheid / data; vormgegeven van jouw kennis en ervaringen van de wereld. Eens je die hebt, kan je daar
onmogelijk vanaf komen!
NEUTRALE ONDERZOEKER
Kwalitatief perspectief: Onderzoeker kán nooit neutraal zijn want iedere persoon (= OZ) is áltijd vormgegeven door,
en functioneert in, een bepaald sociaal / cultureel / wetenschappelijk systeem dat richting geeft aan:
1) De interesse in en formulering van de onderzoeksvraag
2) Keuze van de methode van data-collectie
3) Interpretatie van de data
Wat we interessant vinden om te onderzoeken, wordt vormgegeven door de leefwereld. Bv weinig onderzoek over
effecten anticonceptie omdat er altijd meer mannelijke onderzoekers waren en die zijn daar niet in geïnteresseerd.
➔ Neutraliteit is onmogelijk; transparantie is cruciaal!
METHODEN VAN DATAVERZAMELING EN -ANALYSE
1) ‘Rijke’ data: gedetailleerde beschrijving van ervaring individu, weinig vaste structuur of selectie vooraf (niet
exact weten wat we willen weten; heel ruim en open; bv “wat motiveert jou?” ipv eigen opvatting opdringen)
2) Perspectief van het individu: betekenis van de ervaring (nomothetisch individosecratisch?)
3) Natuurlijke settings: kenmerken van het dagelijkse leven (context ook in beeld brengen)
Dit vak geeft je een nieuwe gereedschapskist!
• Voor dataverzameling
o Zelf-rapportage:
▪ Vragenlijsten
▪ Dagboekstudies
▪ Interviews
▪ Narratieven
o Mensen in interactie:
▪ Focusgroepen
▪ Observaties
• Voor data-analyse:
o Thematische analyse
o Vertooganalyse
3
