Samenvatting Inleiding Tot Het Recht (YB0837)

Samenvatting Recht
Inhoud
1 Het recht en zijn bronnen....................................................................................................................3
1.1 Het begrip recht............................................................................................................................3
1.2 Indeling van het recht...................................................................................................................4
1.2.1 Algemeen...............................................................................................................................4
1.2.2 Indeling volgens de inhoud: publiekrecht..............................................................................4
1.2.3 Indeling volgens de inhoud: privaatrecht..............................................................................5
1.2.4 Indeling volgens de inhoud: gemengde rechtstakken............................................................5
1.2.5 Indeling volgens territorium: internationaal en nationaal recht............................................6
1.2.6 Indeling volgens afdwingbaarheid.........................................................................................6
1.3 Bronnen van het recht..................................................................................................................6
1.3.1 Algemeen...............................................................................................................................6
1.3.2 De wet...................................................................................................................................7
1.3.3 De algemene rechtsbeginselen............................................................................................11
1.3.4 De rechtspraak.....................................................................................................................12
1.3.5 De gewoonte.......................................................................................................................13
1.3.6 De pseudowetgeving...........................................................................................................13
1.3.7 Paralegale normen...............................................................................................................13
1.3.8 De rechtsleer.......................................................................................................................13
1.3.9 De billijkheid........................................................................................................................13
2 De rechtstakken en hun basisbegrippen............................................................................................14
2.1 Het burgerlijk recht.....................................................................................................................14
2.1.1 Begrip...................................................................................................................................14
2.1.2 Disciplines van het burgerlijk recht......................................................................................14
2.1.3 Enkele basisbegrippen van het familierecht........................................................................14
2.1.4 Enkele basisbegrippen van het vermogensrecht.................................................................19
2.2 Het gerechtelijk recht.................................................................................................................28
2.2.1 Begrip...................................................................................................................................28
2.2.2 Fundamentele principes van de rechtspraak.......................................................................29
2.2.3 Beginselen van het burgerlijk procesrecht...........................................................................29
2.2.4 Organisatie van de rechterlijke macht.................................................................................29
2.2.5 Rechterlijke organisatie in burgerlijke en handelszaken......................................................29
2.2.6 Rechterlijke organisatie in strafzaken..................................................................................31


1

, 2.2.7 Verloop van een gerechtelijke/burgerlijke procedure.........................................................32
2.2.8 Bewijsregeling......................................................................................................................32
2.2.9 Bemiddeling.........................................................................................................................33
2.3 Het ondernemingsrecht..............................................................................................................33
2.3.1 Begrip...................................................................................................................................33
2.3.2 Basisbegrippen handelsrecht...............................................................................................33
2.3.3 Enkele basisbegrippen van het vennootschapsrecht...........................................................35
2.3.4 Enkele basisbegrippen van het economisch recht...............................................................36
2.4 Het sociaal recht.........................................................................................................................37
2.4.1 Begrip...................................................................................................................................37
2.4.2 Enkele basisbegrippen van het arbeidsrecht.......................................................................38
2.4.3 Enkele basisbegrippen van het socialezekerheidsrecht.......................................................41
2.4.4 Rechterlijke organisatie in arbeids-en sociale zaken............................................................44
2.5 Het staatsrecht...........................................................................................................................44
2.5.1 Begrip...................................................................................................................................44
2.5.2 De instellingen....................................................................................................................45
2.5.3 De grondwettelijke rechten en vrijheden............................................................................51
2.6 Het internationaal recht.............................................................................................................54
2.6.1 Begrippen............................................................................................................................54
2.1 Strafrecht en strafprocesrecht....................................................................................................54
2.1.1 Begrip...................................................................................................................................54
2.1.2 Grondwettelijke beginselen.................................................................................................54
2.1.3 Enkele basisbegrippen van het strafrecht............................................................................55
2.1.4 Basisbegrippen van het strafprocesrecht.............................................................................55
2.1.5 Enkele begrippen uit het strafprocesrecht..........................................................................57
2.2 Fiscaal recht................................................................................................................................57
2.2.1 Begrip...................................................................................................................................57
2.2.2 Grondwettelijke beginselen van fiscaal recht......................................................................58
2.2.3 Enkele basisbegrippen van het materieel fiscaal recht........................................................58
2.2.4 Enkele basisbegrippen van het formeel fiscaal recht...........................................................59
2.3 Internationaal recht....................................................................................................................60
2.3.1 Begrip...................................................................................................................................60
2.3.2 Enkele begrippen van het internationaal recht....................................................................60




2

,1 Het recht en zijn bronnen
1.1 Het begrip recht
 = verzameling van regels die gelden voor een bepaalde samenleving en op een bepaald
ogenblik
 = tijd- en plaatsgebonden
o Sommige dingen die wij nu normaal vinden waren vroeger not done
o In westerse samenlevingen gelden heel andere regels dan Aziatische samenlevingen
 Kern van het recht:
o Recht is een geheel van bindende regels.  het zijn geen suggesties of
aanbevelingen
 Kan worden onderverdeeld in verschillende soorten 
 Gebodsbepalingen: een bepaald gedrag opleggen
 Verbodsbepalingen: een bepaalde daad verbieden
 Verlofbepalingen: aan rechtssubjecten toelaten bepaalde
handelingen te stellen, zonder dat zij daar toe verplicht zijn
 Geen rigide systeem dat enkel voorschrijft wat mag of niet mag  ook soms
keuze (regels toepasbaar na keuze) of enkel indien partijen geen regeling
voorzien (wilsaanvullende regels)
 Ook rechtsregels zonder eigenlijke gedragsvoorschriften maar bieden
ondersteuning aan gedragsregels door bv instellingen te organiseren,…
 Ook technische regels met betrekking op termijnen, akten, procedures,…
o Recht moet de samenleving ordenen en in stand houden.  recht regelt de relatie
tussen burger en overheid + tussen burgers onderling
 Staat niet los van sociale, politieke en economische belangen
 Wil ook doelstellingen realiseren en nieuwe toestanden scheppen
 Doel: bepaalde morele regels te doen naleven, personen en goederen
beschermen, rechtszekerheid creëren, politiek en economisch systeem
uitwerken,…
o Het recht vereist gezag.
 Wordt door de overheid opgelegd en wordt door haar afgedwongen
 Binding verwijst naar uitvaardigen van het recht en doen naleven van de
rechtsregels
 Uitvaardigen van het recht:
 Uitgevaardigd door de regelgevende organen van de samenleving
 Regels moeten rechtsgeldig ontstaan zijn (rekening houden met de
hiërarchie van de normen en met de bevoegdheid verdelende regels
en de procedureregels
o Hiërarchie: niet alle rechtsregels hebben dezelfde waarde,
lagere normen mogen de hogere normen niet tegenspreken
o Bevoegdheid verdelende regels: bepalen welke overheid
regelgevend mag optreden
o Procedureregels: bepalen op welke wijze en volgens welke
pleegvormen de regel tot stand kan komen
 Naleven van het recht:
 Vaak uit bewustzijn spontaan nageleefd, indien nodig met geweld
afdwingen  dit maakt het verschil met andere gedragsregels

3

,  Afwijkend gedrag wordt bestraft (vrijheidsberoving, geldboeten,
verbeurdverklaringen, verlies van bepaalde rechten, werkstraffen,…)
 Sanctionering door rechterlijke macht
o Soms zonder tussenkomst van rechter (bv. GAS-boetes)
 Wetgevende macht: de Staat maakt nieuwe rechtsregels via wetgeving
 Uitvoerende macht: de toepassing van die regels is mogelijk door een
regering en administratief apparaat
 Rechterlijke macht: toegepast in rechtbanken voor beslechting van geschillen
o Besluit:
 Recht is geheel van regels die worden uitgevaardigd en afgedwongen door
de daartoe bevoegde organen op gezag van de gemeenschap voor dewelke
ze gelden, en die tot doel hebben de samenleving te ordenen en in stand te
houden.

1.2 Indeling van het recht
1.2.1 Algemeen
 Nationale recht = ingedeeld in publiekrecht en privaatrecht  onderscheid gaat uit van de
finaliteit van beide
 Publiekrecht:
o Regelt verhouding tussen burger en overheid
o Gekenmerkt door een ongelijkheid in verhouding (door voorrang van het algemeen
belang op het particulier belang)
o Dwingend recht
o Algemeen belang
 Privaatrecht:
o Regelt verhouding tussen burgers onderling
o Regelt private belangen van individuen of groepen individuen
o Aanvullend recht
o Particulier belang
 Tegenwoordig niet zoveel verschil meer tussen privaat en publiek  door verweving van
publieke en private belangen en door tussenkomst van overheid in samenleving

1.2.2 Indeling volgens de inhoud: publiekrecht
 Staatsrecht (= grondwettelijk recht)
o De GW
o Regels mbt de inrichting, de bevoegdheid, de werking van de staat en de
fundamentele rechten en vrijheden van de burger
o Basis van politieke en rechterlijke organisatie
 Bestuursrecht (= administratief recht)
o In aparte wetteksten, geen overkoepeld wetboek
o Regels mbt de concrete rechtsrelatie tussen administratie en de burger
o Bv. Bouwvergunning, beroep tegen deliberatie
 Strafrecht
o Strafwetboek
o Strafregels bevatten een omschrijving van strafbare gedragingen en sancties
 Strafprocesrecht
o Wetboek van strafvordering


4