Samenvatting Bestuursrecht Begrepen, Bestuursrecht

Hoofdstuk 1 Algemene inleiding: wat is bestuursrecht?

1.1 Het verband tussen besturen en bestuursrecht
Bestuursrecht houdt verband met ‘besturen’. Een bestuur geeft leiding aan een vereniging,
een bedrijf ect. Ook Nederland wordt bestuurd, door het openbaar bestuur.

Het openbaar bestuur
 Een bijzonder type van bestuur die vaak in verband wordt gebracht met het begrip de
overheid
 Het deel van de overheid dat zich bezighoudt met besturen

Rechtelijke instanties zijn in het leven geroepen om recht te spreken (en
dus niet om te besturen)
 Voorbeelden zijn: de rechtbanken, gerechtshoven en de Hoge Openbaar
Raad bestuur

De overheid
Overheid
 Er is niet 1 overheid, maar deze bestaat uit verschillende delen
o Bijvoorbeeld gemeentelijke overheid, provinciale overheid
en de rijksoverheid


1.1.1 Verschillende bestuursniveaus
Nederland wordt bestuurd op verschillende niveaus (bijvoorbeeld gemeentelijk, provinciaal
en landelijkniveau). De openbare besturen kennen een bepaalde organisatiestructuur die op
alle niveaus terugkeert. In de meeste gevallen is er een dagelijks bestuur dat gecontroleerd
wordt door een democratisch gekozen orgaan dat deel uitmaakt van datzelfde openbare
bestuur

Op gemeentelijk niveau:
College van burgemeester en wethouders
(college van B&W)
 Is belast met het dagelijks bestuur
 Wordt gecontroleerd door de
gemeenteraad

De gemeenteraad
 Wordt eens in de 4 jaar gekozen door
inwoners van de desbetreffende
gemeente

Bestuursorganen
 Onderdelen van bestuursorganisaties
(Het begrip wordt uitgebreider uitgelegd
in hoofdstuk 2)


Figuur 1 Het openbaar bestuur op gemeentelijk niveau

,Op rijks/landelijk niveau:
De regering vormt het (dagelijks) bestuur
 Koning en ministers vormen de regering
o De ministers worden door de Eerste en Tweede kamer gecontroleerd

Het dagelijks bestuur van waterschappen
 Houdt zich bezig met het onderhouden van dijken en het beheren van beken en
rivieren
 Het bestuur heeft een algemeen bestuur, dagelijks bestuur en een voorzitter (art. 10
Waterschapwet)

Wat kenmerkend is voor alle openbare besturen is dat: de wet de geeft regels voor de
organisatie van het openbaar bestuur, het verschaft het bestuur bevoegdheden en stelt
regels aan het besturen, maar de wet geeft niet tot in detail aan wat het bestuur nu precies
doet en hoe het in een bepaalde situatie moet handelen

1.1.2 Het openbaar bestuur behartigt het algemeen belang
Het openbaar bestuur van Nederland mag geen eigenbelang behartigen
 Het college van B&W mag bijvoorbeeld niet een vergunning verlenen om iemand te
helpen die zij kent, terwijl die vergunning in strijdt is met de wet

Het openbaarbestuur moet het algemeen belang behartigen
 Het algemeen belang is niet altijd eenvoudig vast te stellen door het openbaar
bestuur
o De wetgever heeft daarom in vele honderden wetten taken opgedragen aan
het bestuur. Daarmee heeft de wetgever op hoofdlijnen aangegeven waarop
de behartiging van het algemeen belang gericht moet zijn

1.2 Wat doet het openbaar bestuur ter behartiging van het algemeen belang?
Nederlandse bestuursorganisaties
 Alle verschillende bestuurslagen bij elkaar

Gemeentebestuur behartigt verschillende soorten belangen
 Het milieu
 De ruimtelijke ordening
 De volkshuisvesting
 Welzijn en recreatie
 Cultuur
 Sociale zaken

1.2.1 Reguleren en sturen van activiteiten van burgers en het verrichten van publieke
zaken
Belangen behartigen kan op verschillende manieren
 Reguleren en sturen met het oog op een bepaald algemeen belang onder meer
activiteiten van burgers

, o Bijvoorbeeld het geven van een subsidie aan een sportvereniging. Het
beoefenen van een sport wordt bevorderd met oog op de volksgezondheid
 Verrichten van publieke taken die niet aan burger kunnen worden overgelaten
o Bijvoorbeeld het aanleggen en onderhouden van wegen

Feitelijke handelingen
 Een handeling die in opdracht van het bestuur wordt verricht en die een rechtsgevolg
heeft

1.2.2 Bestuursactiviteiten van het gemeentebestuur
De activiteiten van het gemeentebestuur (ook wel de besluiten) kan je vinden in lokale huis-
aan-huisbladen en op het internet.

Bestemmingsplan
 Plannen waarin de gemeenteraad bijvoorbeeld bepaalt waar in de gemeente
gebouwd mag worden en waarvoor gronden mogen worden gebruikt.

Lijst van mogelijke activiteiten
- Vergunningen verlenen
- Vaststellen van bestemmingsplannen
- Wijzigen van gemeentebelasting
- Subsidies verlenen
- Bijstandsuitkeringen toekennen

1.2.3 Bestuursactiviteiten van het provinciebestuur
College van gedeputeerde staten
 Het dagelijks bestuur van de provincie

De activiteiten van het provinciebestuur is minder goed zichtbaar, omdat het vooral
coördinerende en toezichthoudende functies vervult
 Het houdt bijvoorbeeld toezicht op de gemeentes

Lijst van mogelijke activiteiten
- Het coördineren
- Het toezichthouden
- Subsidies verlenen
- Een aanbestedingsbeleid voeren, waarmee ze het regionale openbaar vervoer instant
houden.


1.2.5 Bestuursactiviteiten op provinciaal en gemeentelijk niveau; autonomie en
medebewind
Er wordt op verschillende niveaus openbaar bestuur gevoerd
 Centraal (landelijk niveau)
 Decentraal (onder meer op provinciaal en gemeentelijk niveau)

, o Hier wordt vaak gezien dat de regering of de minister niet zelf de
bestuursbevoegdheid uitvoert, maar dat deze wordt overgelaten aan een
ander orgaan met specifieke bevoegdheden

Twee soorten bestuursbevoegdheden van provincies en gemeenten
 Autonome bestuursbevoegdheid
 Bestuursbevoegdheden die op grond van medebewind worden uitgeoefend
Art. 124 lid 1 Gw
Autonome bestuursbevoegdheden (art. 124 lid 1 Gw) ‘Voor provincies en gemeenten wordt de
Autonome bevoegdheden bevoegdheid tot regeling en bestuur inzake
 De provinciale staten en gemeenteraden kunnen hun huishouding aan hun besturen
verordeningen maken op het terrein van hun overgelaten’
‘eigen huishouding’
 De bevoegdheden zijn overgelaten aan het gemeentebestuur om daar zelf invulling
aan te geven
 Worden ook uitgewerkt in de Gemeentewet en de Provinciale wet (organieke
wetten)
o Art. 149 Gemw bepaald dat de gemeente verordeningen maakt in het belang
van de gemeente
o Art. 145 Provincie wet bepaald dat de provincie verordeningen maakt in het
belang van de provincie

Medebewind (art. 124 lid 2 Gw)
Art. 124 lid 2 Gw
Medebewind
‘Regeling en bestuur kunnen van de
 Er is sprake van een verplichte medewerking door de
besturen van provincies en
decentrale overheidsbesturen aan de uitvoering van
gemeenten worden gevorderd bij
wetten in formele zin die op rijksniveau door de
of krachtens de wet’
wetgever zijn gemaakt
 Aanwijzingen kunnen worden gegeven door een hoger bestuursorgaan om bijv. een
regeling te treffen of een besluit te nemen, deze mogelijkheid wordt geboden, bij of
krachtens de wet
 Een bestuursorgaan is aangewezen om een besluit te nemen, maar wel volgens de
regels van de centrale overheid

1.3 De ontwikkeling van het openbaarbestuur in de twintigste eeuw; van
nachtwakersstaat tot verzorgingsstaat
Verzorgingsstaat
 De overheid houdt zich met vrijwel alle aspecten van het maatschappelijk leven bezig

Nachtwakersstaat
 De staat houdt zich alleen met een aantal kerntaken bezig
o Defensie, orde en veiligheid en bepaalde infrastructuur


Tot het einde van de 19e eeuw had Nederland een nachtwakersstaat, daarna veranderde het
in een verzorgingsstaat. Na de Eerste Wereldoorlog, de economische crisis van de jaren