Communiceren met leerlingen en ouders
HOOFDSTUK 1: het raamkader klasmanagment
HOOFDSTUK 2: intermenselijke communicatie een
theoretisch kader (communicatieprincipes)
1. Communiceren, wat is het?
Communicatie: is gedrag, met of zonder woorden, rechtstreeks of gemedieerd -
van een ander mens, van wiens aanwezigheid men zich bewust is.
Communicatie is een erg complex en dynamisch gebeuren.
2. Het communicatiemodel
Het communicatiemodel of model van de communicatie:
2.1 Twee rollen
Zender: de persoon die een boodschap uitzendt.
Ontvanger: de persoon die de boodschap ontvangt.
1
,Meestal spelen de beide personen tegelijk de rol van de zender en de
ontvanger.
2.2 De boodschap
De boodschap bevat bewuste en zo bedoelde elementen maar ook
elementen die niet bedoeld en onbewust zijn. De boodschap is wat van de
zender uitgaat en door de ontvanger wordt opgenomen.
2.3 De aanleiding van de communicatie
Het zenden van een boodschap gebeurt steeds naar aanleiding van iets:
- uitwendige prikkels: gebeurtenissen uit de omgeving die de zender
opmerkt
- inwendige prikkels: een gevoel, een idee, een wens, een oordeel,… in
de zender zelf.
2.4 Coderen en decoderen
De zender zet die uitwendige en inwendige prikkels om in een code, in tekens
dus. Dit omzettingsproces wordt (en)coderen genoemd.
Decoderen: de ontvanger ontvangt de boodschap van de zender en zet die om
in een voor hem betekenisvolle inhoud, rekening houdend met de situatie.
2.5 De verschillende gedaanten van de informatie
- De eigenlijke boodschap;
- De geëncodeerde boodschap of de informatie zoals die concreet vorm
krijgt of in een code omgezet werd om overgedragen te worden;
- De gepercipieerde boodschap of de informatie zoals die door de ontvanger
wordt waargenomen.
2.6 Het mislukken van de informatieoverdracht
Twee knooppunten waar er informatie kan verloren gaan of kan vervormd
worden:
- Bij het encoderen
Het proces waarbij de zender de eigenlijke boodschap omzet in een
code, in een concrete vorm;
- Bij het decoderen
Het proces waarbij de ontvanger de gecodeerde boodschap
waarneemt en dus een betekenis en waardering geeft.
2
,2.7 Communicatie is een complex proces
2.7.1Circulair
Circulair: persoon A zendt een boodschap uit, met als gevolg dat B daarop
reageert en een andere boodschap uitzendt.
Het communicatieproces is een circulair proces: de rollen van zender en
ontvanger zijn verwisselbaar.
2.7.2 Simultaan
Simultaan: persoon A en persoon B tegelijkertijd zender en ontvanger.
Terwijl de ene persoon spreekt, gaat hij na of de andere wil luisteren, hem
begrijpt... Hij leest deze informatie af van zijn gezicht en zijn lichaamshouding.
2.7.3 Dynamisch
Communicatie is een dynamisch, niet stilstaand gebeuren.
Het is onmogelijk een volledig chronologische weergave te geven van wat er
gebeurt.
2.8 Communicatiemiddelen
1. Tekens
2. Uitingsvormen
3. Communicatiekanalen
Om begripsverwarring te voorkomen is het noodzakelijk deze drie betekenissen
van de term communicatiemiddel duidelijk uit elkaar te houden.
2.8.1 Tekens
Een teken is een onderdeel van een boodschap met een betekenis.
2.8.1.1 Soorten tekens naar relatie tussen teken en betekenisinhoud
1) Indexicaal teken of index
Als de betekenisinhoud de oorzaak is van het voorkomen van het
teken.
2) Iconisch teken of icoon
Als er een zekere gelijkenis tussen het teken en de
betekenisinhoud bestaat, m.a.w. als het teken een afbeelding is
van de bedoelde werkelijkheid.
3) Conventioneel teken
Als de relatie tussen teken en betekenisinhoud grotendeels op
afspraken berust.
2.8.1.2 Soorten tekens naar een aan-/afwezigheid van woorden
Verbale communicatie:
- Gesproken
- Geschreven
- Gezongen…
Non-verbale communicatie:
- Lichaamstaal
- Paraverbale taal
3
, - De taal van de ruimte
- De taal van de tijd
2.8.1.3 Soorten tekens naar het aangesproken zintuig
1. Visuele tekens
2. Auditieve tekens
3. Tactiele tekens
4. Olfactorische tekens
2.8.2 Uitingsvormen
In verbale taal: kan de vorm hebben van een bericht, een toespraak, een mail,
een sms-berichtje...
In beelden: kan de vorm hebben van een schilderij, een stripverhaal, een
televisieprogramma...
2.8.3 Communicatiekanalen
Communicatiekanalen: datgene wat de boodschap draagt.
2.9 De situatie
De situatie omvat verschillende elementen:
1) Plaats
De ruimtelijke en materiële omgeving kan de communicatie
bevorderen of afremmen.
2) Culturele spelregels
Elke samenleving, elke groep, elk paar heeft eigen
communicatieregels, eigen uitdrukkingsvormen, eigen woordgebruik
en lichaamstaal.
3) Tijd
Verschillende tijdsfactoren beïnvloeden de communicatie zoals:
o De duur van een gesprek
o Het moment van de dag
o Iemand laten wachten…
4) De sociale relatie tussen A en B
De relatie tussen de zender en de ontvanger bestaat, beïnvloedt de
communicatie.
5) Sociale omgeving
Ook de aanwezigheid van derden is erg belangrijk. Het aantal
medeluisteraars en de relatie met de minst bekende persoon
bepaalt hoe persoonlijk men in de rest van het gesprek is.
2.10 Feedback
1. Nadat de boodschap door de ontvanger werd gedecodeerd, zal de
ontvanger daarop antwoorden of reageren:
Hij zendt op zijn beurt een boodschap uit, die meestal ook bestaat ui
verbale en non-verbale tekens.
2. Dit antwoord bevat voor de zender steeds feedback:
De zender krijgt informatie over hoe zijn boodschap bij de ontvanger
is aangekomen en is opgevat.
4
HOOFDSTUK 1: het raamkader klasmanagment
HOOFDSTUK 2: intermenselijke communicatie een
theoretisch kader (communicatieprincipes)
1. Communiceren, wat is het?
Communicatie: is gedrag, met of zonder woorden, rechtstreeks of gemedieerd -
van een ander mens, van wiens aanwezigheid men zich bewust is.
Communicatie is een erg complex en dynamisch gebeuren.
2. Het communicatiemodel
Het communicatiemodel of model van de communicatie:
2.1 Twee rollen
Zender: de persoon die een boodschap uitzendt.
Ontvanger: de persoon die de boodschap ontvangt.
1
,Meestal spelen de beide personen tegelijk de rol van de zender en de
ontvanger.
2.2 De boodschap
De boodschap bevat bewuste en zo bedoelde elementen maar ook
elementen die niet bedoeld en onbewust zijn. De boodschap is wat van de
zender uitgaat en door de ontvanger wordt opgenomen.
2.3 De aanleiding van de communicatie
Het zenden van een boodschap gebeurt steeds naar aanleiding van iets:
- uitwendige prikkels: gebeurtenissen uit de omgeving die de zender
opmerkt
- inwendige prikkels: een gevoel, een idee, een wens, een oordeel,… in
de zender zelf.
2.4 Coderen en decoderen
De zender zet die uitwendige en inwendige prikkels om in een code, in tekens
dus. Dit omzettingsproces wordt (en)coderen genoemd.
Decoderen: de ontvanger ontvangt de boodschap van de zender en zet die om
in een voor hem betekenisvolle inhoud, rekening houdend met de situatie.
2.5 De verschillende gedaanten van de informatie
- De eigenlijke boodschap;
- De geëncodeerde boodschap of de informatie zoals die concreet vorm
krijgt of in een code omgezet werd om overgedragen te worden;
- De gepercipieerde boodschap of de informatie zoals die door de ontvanger
wordt waargenomen.
2.6 Het mislukken van de informatieoverdracht
Twee knooppunten waar er informatie kan verloren gaan of kan vervormd
worden:
- Bij het encoderen
Het proces waarbij de zender de eigenlijke boodschap omzet in een
code, in een concrete vorm;
- Bij het decoderen
Het proces waarbij de ontvanger de gecodeerde boodschap
waarneemt en dus een betekenis en waardering geeft.
2
,2.7 Communicatie is een complex proces
2.7.1Circulair
Circulair: persoon A zendt een boodschap uit, met als gevolg dat B daarop
reageert en een andere boodschap uitzendt.
Het communicatieproces is een circulair proces: de rollen van zender en
ontvanger zijn verwisselbaar.
2.7.2 Simultaan
Simultaan: persoon A en persoon B tegelijkertijd zender en ontvanger.
Terwijl de ene persoon spreekt, gaat hij na of de andere wil luisteren, hem
begrijpt... Hij leest deze informatie af van zijn gezicht en zijn lichaamshouding.
2.7.3 Dynamisch
Communicatie is een dynamisch, niet stilstaand gebeuren.
Het is onmogelijk een volledig chronologische weergave te geven van wat er
gebeurt.
2.8 Communicatiemiddelen
1. Tekens
2. Uitingsvormen
3. Communicatiekanalen
Om begripsverwarring te voorkomen is het noodzakelijk deze drie betekenissen
van de term communicatiemiddel duidelijk uit elkaar te houden.
2.8.1 Tekens
Een teken is een onderdeel van een boodschap met een betekenis.
2.8.1.1 Soorten tekens naar relatie tussen teken en betekenisinhoud
1) Indexicaal teken of index
Als de betekenisinhoud de oorzaak is van het voorkomen van het
teken.
2) Iconisch teken of icoon
Als er een zekere gelijkenis tussen het teken en de
betekenisinhoud bestaat, m.a.w. als het teken een afbeelding is
van de bedoelde werkelijkheid.
3) Conventioneel teken
Als de relatie tussen teken en betekenisinhoud grotendeels op
afspraken berust.
2.8.1.2 Soorten tekens naar een aan-/afwezigheid van woorden
Verbale communicatie:
- Gesproken
- Geschreven
- Gezongen…
Non-verbale communicatie:
- Lichaamstaal
- Paraverbale taal
3
, - De taal van de ruimte
- De taal van de tijd
2.8.1.3 Soorten tekens naar het aangesproken zintuig
1. Visuele tekens
2. Auditieve tekens
3. Tactiele tekens
4. Olfactorische tekens
2.8.2 Uitingsvormen
In verbale taal: kan de vorm hebben van een bericht, een toespraak, een mail,
een sms-berichtje...
In beelden: kan de vorm hebben van een schilderij, een stripverhaal, een
televisieprogramma...
2.8.3 Communicatiekanalen
Communicatiekanalen: datgene wat de boodschap draagt.
2.9 De situatie
De situatie omvat verschillende elementen:
1) Plaats
De ruimtelijke en materiële omgeving kan de communicatie
bevorderen of afremmen.
2) Culturele spelregels
Elke samenleving, elke groep, elk paar heeft eigen
communicatieregels, eigen uitdrukkingsvormen, eigen woordgebruik
en lichaamstaal.
3) Tijd
Verschillende tijdsfactoren beïnvloeden de communicatie zoals:
o De duur van een gesprek
o Het moment van de dag
o Iemand laten wachten…
4) De sociale relatie tussen A en B
De relatie tussen de zender en de ontvanger bestaat, beïnvloedt de
communicatie.
5) Sociale omgeving
Ook de aanwezigheid van derden is erg belangrijk. Het aantal
medeluisteraars en de relatie met de minst bekende persoon
bepaalt hoe persoonlijk men in de rest van het gesprek is.
2.10 Feedback
1. Nadat de boodschap door de ontvanger werd gedecodeerd, zal de
ontvanger daarop antwoorden of reageren:
Hij zendt op zijn beurt een boodschap uit, die meestal ook bestaat ui
verbale en non-verbale tekens.
2. Dit antwoord bevat voor de zender steeds feedback:
De zender krijgt informatie over hoe zijn boodschap bij de ontvanger
is aangekomen en is opgevat.
4
