Hoorcollege 6 geschiedfilsofie

Hoorcollege 6: Global History


Inleiding
- Waar komt global history vandaan?
o Global history komt op in jaren 1990. Soort logische reactie op globalisering.
o Vanaf jaren 1960 toename aandacht voor mondiale verhoudingen -> perspectief van
plaats in de wereld heeft al een langere traditie.
o Wereldgeschiedenis is eigenlijk één van de oudste vormen van geschiedschrijving.
- Traditie van global history is een samensmelting van verschillende stromingen.
- Modellen:
o Cyclisch.
o Ontwikkeling in stadia.
o Typologiserende vergelijking.
o Relaties tussen delen van de wereld.
 Ontwikkelen zich grotendeels buiten de universitaire geschiedschrijving om (sociaal
wetenschappers, amateur historici).
- Centrale vraag lange rijd hoe het westen superieur is geworden en deze positie heeft
behouden.
o Problematisch -> direct presumptie dat westen superieur is.


Universele geschiedenis
- Global History gaat terug op oude vorm van geschiedschrijving -> universele geschiedenis.
- Scheppingsverhalen, hoe heeft de mensheid zich ontwikkeld?
- In Chinese geschiedschrijving ambitie om ‘Alles onder de hemel’ (de hele bekende wereld) in
kaart te brengen.
- Spiegelen van eigen plaats van eigen groep in de wereld.
- Gemarginaliseerd door professionalisering van de geschiedschrijving in de negentiende
eeuw.
o Professionalisering staat op gespannen voet met wereldgeschiedenis. Bijna
onmogelijk geschiedenis van de hele wereld te schrijven met eigen bronnenkennis.
o Wereldgeschiedenis gaat eigenlijk hand in hand met het schrijven op basis van
secundaire literatuur.


Cyclische geschiedschrijving
- Simpel schema van opkomst, bloei en verval van een beschaving.
- Analogie van de natuurlijke geschiedenis -> sluit aan bij iets wat wij verwachten van de
ontwikkeling van de wereld.
- “Untergang des Abendlandes” Oswald Spengler.
o Opkomst, bloei en uiteindelijke verval van het westen.
o Geschreven in interbellum -> vraag of het westen wel zo superieur is als lang gedacht
werd. Wat is de plek van het westen in de wereld?
o Spengler: het westen heeft gebloeid maar is over hoogtepunt heen en dreigt ten
onder te gaan.
 Gevolg van partijvorming, democratie, internationale kapitalisme,
verdeeldheid.

,  Natuurlijk proces, maar het kan wel beïnvloed worden. Ondergang zal
komen, maar kan uitgesteld worden en de bloei periode kan verlengd
worden.
 Kans op redding westerse beschaving ligt in conservatieve revolutie.
- “The World and the West” Arnold Toynbee.
o Verval van de beschaving is gevolg van religieus verval.
o Ondergang kan voorkomen worden door religieuze vernieuwing en herleving.
o Opkomst en bloei en ondergang verklaard vanuit patroon van uitdaging en reactie
(challenge and response). Samenspel van menselijke geest en omgeving leidde tot
hetzelfde patroon van probleem -> uitdaging -> oplossing door creatieve omgang ->
vooruitgang. Elite van creatieve denkers verliest veerkracht of invloed en leidt tot
verval.
- Cyclische geschiedschrijving omstreden en zeer conservatief. Bijna altijd naar eigen these
toegeschreven, selectief werken naar verval en bloei these. Moralisme en idee van verval
staat kritische analyse in de weg.
- Pieter Geyl: Cyclische geschiedschrijving leidt tot simplistische geschiedschrijving. Schema
van bloei en verval wordt een lege huls.
o Deze kritiek komt terug in benadering van global history.


Ontwikkeling in stadia
- Karl Marx:
o Vaste ontwikkeling in menselijke geschiedenis zichtbaar: feodalisme -> kapitalisme ->
communisme. Lineaire én noodzakelijke ontwikkeling. Dynamiek in elk stadium dat
leidt tot het volgende stadium.
o Geschiedvisie waarin bepaalde volken en landen voorliepen in historische
ontwikkeling op anderen (ook zichtbaar bij Hegel).
 Elk deel van de wereld maakt dezelfde ontwikkeling door maar bepaalde
landen lopen voor op andere.
 Industrieel ontwikkelder land laat andere landen alvast zien wat hun
toekomst is. Verder ontwikkelde land is het voorland.
o Positieve ontwikkeling naar glorierijke toekomst. Maar idee wordt ook gebruikt in
these dat bepaalde landen beter zijn dan andere landen (koloniseringsthese).
- Moderniseringstheorie:
o Notie van specifieke westerse ontwikkeling.
o Kan door gerichte ingrepen in economie en cultuur worden bevorderd.
 Wordt gebruikt door landen die willen meelopen in de vaart der volkeren
(Turkije onder Atatürk).
o Rostow “Stages of growth” (1960).
 Beruchtste uitwerking van moderniseringstheorie in ontwikkelingsdenken.
 Iedere samenleving loopt aantal fases in ontwikkeling door. Economische en
culturele factoren zijn noodzakelijk om doel te bereiken. Via gericht
ontwikkelingswerk instigeren.
o Van ‘koloniale ideologie’ naar postkoloniaal ‘claim-making concept’.
 Ontwikkelingslanden gebruiken moderniseringsthese om ontwikkelingssteun
te claimen.
 Westen geldt impliciet als model hoe samenlevingen ontwikkeld moeten
worden.