Hoorcolleges Politieke Filosofie (college 7 tot en met 13)
2020-2021
Universiteit Leiden – Bachelor geschiedenis– jaar 2 – semester 1
Deeltentamen 2
Hoorcollege 7 Politieke Filosofie 29102020
Politieke filosofie heeft het waar het aankomt op rechtvaardigheid vaak over rechtvaardigheid
binnen de landsgrenzen in het heden. Met name in de jaren 1990 ging men zich afvragen waarom
rechtvaardigheid stopt bij de landsgrenzen. Nog later ging men zich afvragen of we ook
verplichtingen van rechtvaardigheid hebben aan toekomstige mensen. Dingen die we nu doen,
hebben namelijk grote invloed op de manier waarop toekomstige mensen zullen leven.
Verplichtingen over landsgrenzen heen
Intuïtief stellen we dat schade berokkenen aan een ander land/mensen van een ander land verkeerd
is. Geen schade toebrengen is een negatieve verplichting. Intuïtief stellen we ook dat er iets mis mee
is dat veel mensen in absolute armoede leven. Hier iets aan doen, is een positieve verplichting. Dit
leidt tot de verdere vraag, of we wel verschil moeten maken tussen landgenoten en mensen die over
de grens leven. Is waar je geboren wordt niet ook moreel arbitrair.
Internationale rechtvaardigheid
We zijn niets verplicht aan mensen over de grens.
Schade beginsel: we mogen mensen over de grens geen schade berokkenen.
Minimal justice: minimale positieve verplichtingen.
Kosmopolitische opvatting: verplichtingen rechtvaardigheid voor niet-landgenoten hetzelfde
als voor landgenoten.
Vaak denken we over verplichtingen aan mensen over de grens in termen van liefdadigheid. Is dit
echter niet te zwak en moet er geen verplichting zijn dat bijvoorbeeld rijke landen aan arme landen
geven?
Traditioneel richten theorieën van rechtvaardigheid zich op ongelijkheid binnen de staat.
Ongelijkheden tussen staten zijn echter ook problematisch. Wat is er zo bijzonder aan landgenoten
dat we aan hen allerlei verplichtingen hebben die we aan niet-landgenoten niet hebben? Zeer veel
instituties zijn internationaal en het internet stelt ons in staat voortdurend contact te maken met
mensen overal op de wereld. Daarnaast zijn er veel wereldwijde uitdagingen zoals
klimaatverandering die noodzaken tot internationale samenwerking.
We hebben allemaal de intuïtie dat mensen moreel gelijk zijn en dat iedereen, waar dan ook
geboren, een goed leven verdient. Ook stelt bijna iedereen dat we speciale verplichtingen hebben
aan mensen die in je nabije omgeving staan. Dit spreekt elkaar tegen: mensen zijn moreel gelijk maar
ik geef meer om de mensen in mijn nabije omgeving.
, Van Parijs: rijke mensen zijn rechtvaardiging verschuldigd aan arme mensen over waarom zij
een veel slechtere kans hebben in het leven dan zij. We moeten nadenken over een wereldwijd
politiek bestel dat we aan elkaar kunnen rechtvaardigen.
Valt ongelijkheid op basis van moreel arbitraire zaken zoals geboorte eigenlijk wel uit te leggen?
Wat is de grond van rechtvaardigheid?
Speciale/bijzondere verplichtingen (interactionele theorieën): verplichtingen die je hebt aan anderen
omdat je tot een bepaalde relatie met hen staat. Denk hierbij aan de verplichting van vriendschap.
Algemene verplichting (non-interactionele theorieën): verplichtingen die je hebt aan mensen als
mensen, ongeacht een speciale relatie (mensen niet in elkaar slaan bijvoorbeeld).
Ben je rechtvaardigheid verplicht aan mensen over landsgrenzen omdat je in een bepaalde
bijzondere relatie tot hen staat, of gewoon omdat het ook mensen zijn?
Wat is de reikwijdte van rechtvaardigheid?
Speciale verplichtingen: wat is de reikwijdte hier? De staat, de wereld et cetera?
Algemene verplichtingen: komt sneller uit op dat de reikwijdte de hele wereld is.
Wat is de inhoud van rechtvaardigheid?
No harm: geen oorlog en in stand houden van politiek-economisch systeem.
Two tier views: rechtvaardigheid voor landgenoten en minder sterke maar wel positieve
verplichtingen aan anderen.
Cosmopolitanisme/globalisme: volle verplichtingen van rechtvaardigheid aan mensen buiten de
staat.
Allerlei antwoorden op deze drie vragen zijn te combineren: interactioneel met reikwijdte
van de staat en two tier view bijvoorbeeld.
Rechtvaardigheid binnen of buiten de staat
Wereldwijd:
Op interactionele gronden: globalisten
Op niet-interactionele gronden: kosmopolieten
Binnen een staat:
Nationalisten
Staat-gerichte theorieën (statist)
Non-interactioneel: dit leidt tot theorieën dat we verplichtingen van rechtvaardigheid
hebben aan landgenoten omdat het witte mensen zijn bijvoorbeeld. Deze zijn racistisch en dus niet
aantrekkelijk.
Partijdigheid: je kent meer waarde toe aan het welzijn van het ene individu dan van het andere
individu. Dit leidt tot speciale verplichtingen van rechtvaardigheid.
, Is partijdigheid goed/slecht? Verschilt van de casus. Partijdigheid omdat je het welzijn van
witte mensen zwaarder weegt is verkeerd. Partijdigheid omdat je het welzijn van je vrienden
zwaarder weegt dan onbekenden is al logischer.
Is mede-burgerschap van een land het soort relatie waarbij partijdigheid geaccepteerd is?
We gaan ervan uit dat iedereen moreel gelijk is en daarom moeten we ongelijkheid uit kunnen
leggen (Rawls zei ook al zoiets). Hoe kunnen we het idee uitleggen dat we meer verregaande
verplichtingen hebben aan mensen binnen onze staat?
Eigendom van x is noodzakelijk voor verplichtingen van rechtvaardigheid om te gelden.
Landgenoten hebben eigendom x.
Niet-landgenoten hebben eigendom x niet.
Dus, landgenoten hebben verplichtingen van rechtvaardigheid aan elkaar maar niet-
landgenoten niet.
Staatsgerichte theorieën stellen dat in de staat er volle verplichtingen van rechtvaardigheid zijn. Aan
buitenstanders hebben we andere, minder sterke morele verplichtingen (two tier views). Hier zien
we een combinatie van interactionele en niet-interactionele theorieën. Rechtvaardigheid wordt
getriggerd door speciale relaties, maar we hebben nog steeds minimale verplichtingen aan
buitenstaanders omdat het ook mensen zijn.
Rawls gaat bijvoorbeeld uit van zo’n two tier view.
Andere gronden voor bijzondere verplichtingen:
Gemeenschap (gedeelde cultuur) is nodig voor principes van rechtvaardigheid.
Intrinsiek: leven in een gemeenschap is waardevol op zichzelf. In dit geval is er, wanneer je alle
speciale verplichtingen weghaalt, er geen sprake meer van een gemeenschap. Wat maakt de
relatie van jou tot gemeenschapsleden dan anders dan die van jou tot onbekenden?
Instrumenteel: zonder solidariteit kun je de verplichtingen van rechtvaardigheid niet realiseren.
Solidariteit is de noodzakelijke voorwaarde op deze principes te laten werken.
Gedeelde democratische instituties noodzakelijk voor rechtvaardigheid.
Gedeelde instituties die dwang over ons uitoefenen noodzakelijk voor rechtvaardigheid. Deze
instituties delen we op nationaal niveau.
Co-operatief schema is nodig voor rechtvaardigheid: alleen als we samen een project
hebben, kunnen we de lusten en lasten daarvan eerlijk delen. De staat kan gezien worden als zo’n
project (statische opvatting) maar ook de internationale economie (wereldwijde rechtvaardigheid).
Waarom wereldwijde rechtvaardigheid:
Interactional reply: condities die verplichtingen van rechtvaardigheid gronden zijn op
wereldwijd niveau aanwezig (focus speciale relaties).
Non-interactional reply: dit soort interacties zijn helemaal niet noodzakelijk om
verplichtingen van rechtvaardigheid te gronden (focus allemaal mens).
Rechtvaardigheid tussen generaties
2020-2021
Universiteit Leiden – Bachelor geschiedenis– jaar 2 – semester 1
Deeltentamen 2
Hoorcollege 7 Politieke Filosofie 29102020
Politieke filosofie heeft het waar het aankomt op rechtvaardigheid vaak over rechtvaardigheid
binnen de landsgrenzen in het heden. Met name in de jaren 1990 ging men zich afvragen waarom
rechtvaardigheid stopt bij de landsgrenzen. Nog later ging men zich afvragen of we ook
verplichtingen van rechtvaardigheid hebben aan toekomstige mensen. Dingen die we nu doen,
hebben namelijk grote invloed op de manier waarop toekomstige mensen zullen leven.
Verplichtingen over landsgrenzen heen
Intuïtief stellen we dat schade berokkenen aan een ander land/mensen van een ander land verkeerd
is. Geen schade toebrengen is een negatieve verplichting. Intuïtief stellen we ook dat er iets mis mee
is dat veel mensen in absolute armoede leven. Hier iets aan doen, is een positieve verplichting. Dit
leidt tot de verdere vraag, of we wel verschil moeten maken tussen landgenoten en mensen die over
de grens leven. Is waar je geboren wordt niet ook moreel arbitrair.
Internationale rechtvaardigheid
We zijn niets verplicht aan mensen over de grens.
Schade beginsel: we mogen mensen over de grens geen schade berokkenen.
Minimal justice: minimale positieve verplichtingen.
Kosmopolitische opvatting: verplichtingen rechtvaardigheid voor niet-landgenoten hetzelfde
als voor landgenoten.
Vaak denken we over verplichtingen aan mensen over de grens in termen van liefdadigheid. Is dit
echter niet te zwak en moet er geen verplichting zijn dat bijvoorbeeld rijke landen aan arme landen
geven?
Traditioneel richten theorieën van rechtvaardigheid zich op ongelijkheid binnen de staat.
Ongelijkheden tussen staten zijn echter ook problematisch. Wat is er zo bijzonder aan landgenoten
dat we aan hen allerlei verplichtingen hebben die we aan niet-landgenoten niet hebben? Zeer veel
instituties zijn internationaal en het internet stelt ons in staat voortdurend contact te maken met
mensen overal op de wereld. Daarnaast zijn er veel wereldwijde uitdagingen zoals
klimaatverandering die noodzaken tot internationale samenwerking.
We hebben allemaal de intuïtie dat mensen moreel gelijk zijn en dat iedereen, waar dan ook
geboren, een goed leven verdient. Ook stelt bijna iedereen dat we speciale verplichtingen hebben
aan mensen die in je nabije omgeving staan. Dit spreekt elkaar tegen: mensen zijn moreel gelijk maar
ik geef meer om de mensen in mijn nabije omgeving.
, Van Parijs: rijke mensen zijn rechtvaardiging verschuldigd aan arme mensen over waarom zij
een veel slechtere kans hebben in het leven dan zij. We moeten nadenken over een wereldwijd
politiek bestel dat we aan elkaar kunnen rechtvaardigen.
Valt ongelijkheid op basis van moreel arbitraire zaken zoals geboorte eigenlijk wel uit te leggen?
Wat is de grond van rechtvaardigheid?
Speciale/bijzondere verplichtingen (interactionele theorieën): verplichtingen die je hebt aan anderen
omdat je tot een bepaalde relatie met hen staat. Denk hierbij aan de verplichting van vriendschap.
Algemene verplichting (non-interactionele theorieën): verplichtingen die je hebt aan mensen als
mensen, ongeacht een speciale relatie (mensen niet in elkaar slaan bijvoorbeeld).
Ben je rechtvaardigheid verplicht aan mensen over landsgrenzen omdat je in een bepaalde
bijzondere relatie tot hen staat, of gewoon omdat het ook mensen zijn?
Wat is de reikwijdte van rechtvaardigheid?
Speciale verplichtingen: wat is de reikwijdte hier? De staat, de wereld et cetera?
Algemene verplichtingen: komt sneller uit op dat de reikwijdte de hele wereld is.
Wat is de inhoud van rechtvaardigheid?
No harm: geen oorlog en in stand houden van politiek-economisch systeem.
Two tier views: rechtvaardigheid voor landgenoten en minder sterke maar wel positieve
verplichtingen aan anderen.
Cosmopolitanisme/globalisme: volle verplichtingen van rechtvaardigheid aan mensen buiten de
staat.
Allerlei antwoorden op deze drie vragen zijn te combineren: interactioneel met reikwijdte
van de staat en two tier view bijvoorbeeld.
Rechtvaardigheid binnen of buiten de staat
Wereldwijd:
Op interactionele gronden: globalisten
Op niet-interactionele gronden: kosmopolieten
Binnen een staat:
Nationalisten
Staat-gerichte theorieën (statist)
Non-interactioneel: dit leidt tot theorieën dat we verplichtingen van rechtvaardigheid
hebben aan landgenoten omdat het witte mensen zijn bijvoorbeeld. Deze zijn racistisch en dus niet
aantrekkelijk.
Partijdigheid: je kent meer waarde toe aan het welzijn van het ene individu dan van het andere
individu. Dit leidt tot speciale verplichtingen van rechtvaardigheid.
, Is partijdigheid goed/slecht? Verschilt van de casus. Partijdigheid omdat je het welzijn van
witte mensen zwaarder weegt is verkeerd. Partijdigheid omdat je het welzijn van je vrienden
zwaarder weegt dan onbekenden is al logischer.
Is mede-burgerschap van een land het soort relatie waarbij partijdigheid geaccepteerd is?
We gaan ervan uit dat iedereen moreel gelijk is en daarom moeten we ongelijkheid uit kunnen
leggen (Rawls zei ook al zoiets). Hoe kunnen we het idee uitleggen dat we meer verregaande
verplichtingen hebben aan mensen binnen onze staat?
Eigendom van x is noodzakelijk voor verplichtingen van rechtvaardigheid om te gelden.
Landgenoten hebben eigendom x.
Niet-landgenoten hebben eigendom x niet.
Dus, landgenoten hebben verplichtingen van rechtvaardigheid aan elkaar maar niet-
landgenoten niet.
Staatsgerichte theorieën stellen dat in de staat er volle verplichtingen van rechtvaardigheid zijn. Aan
buitenstanders hebben we andere, minder sterke morele verplichtingen (two tier views). Hier zien
we een combinatie van interactionele en niet-interactionele theorieën. Rechtvaardigheid wordt
getriggerd door speciale relaties, maar we hebben nog steeds minimale verplichtingen aan
buitenstaanders omdat het ook mensen zijn.
Rawls gaat bijvoorbeeld uit van zo’n two tier view.
Andere gronden voor bijzondere verplichtingen:
Gemeenschap (gedeelde cultuur) is nodig voor principes van rechtvaardigheid.
Intrinsiek: leven in een gemeenschap is waardevol op zichzelf. In dit geval is er, wanneer je alle
speciale verplichtingen weghaalt, er geen sprake meer van een gemeenschap. Wat maakt de
relatie van jou tot gemeenschapsleden dan anders dan die van jou tot onbekenden?
Instrumenteel: zonder solidariteit kun je de verplichtingen van rechtvaardigheid niet realiseren.
Solidariteit is de noodzakelijke voorwaarde op deze principes te laten werken.
Gedeelde democratische instituties noodzakelijk voor rechtvaardigheid.
Gedeelde instituties die dwang over ons uitoefenen noodzakelijk voor rechtvaardigheid. Deze
instituties delen we op nationaal niveau.
Co-operatief schema is nodig voor rechtvaardigheid: alleen als we samen een project
hebben, kunnen we de lusten en lasten daarvan eerlijk delen. De staat kan gezien worden als zo’n
project (statische opvatting) maar ook de internationale economie (wereldwijde rechtvaardigheid).
Waarom wereldwijde rechtvaardigheid:
Interactional reply: condities die verplichtingen van rechtvaardigheid gronden zijn op
wereldwijd niveau aanwezig (focus speciale relaties).
Non-interactional reply: dit soort interacties zijn helemaal niet noodzakelijk om
verplichtingen van rechtvaardigheid te gronden (focus allemaal mens).
Rechtvaardigheid tussen generaties
