VIRTUAL REALITY: DROOM OF
WERKELIJKHEID?
EEN CASESTUDY NAAR EEN INNOVATIEVE INTERVENTIE TEGEN PREOPERATIEVE ANGST
Naam student:
Studentnummer:
Cursusnaam: Beroepsbekwaam
verpleegkundig handelen
Cursuscode: CU40014V1S1-2020
Naam docent:
0
Inleverdatum: 16-1-2021
,Inhoud
1. Inleiding.................................................................................................................................................................2
2. Casusbeschrijving..................................................................................................................................................4
2.1. Voorgeschiedenis...........................................................................................................................................5
2.2. Actueel gezondheidsprobleem......................................................................................................................5
2.3. Functioneren van de patiënt..........................................................................................................................6
2.4. Verpleegkundige diagnosen...........................................................................................................................7
2.5. Ethische en juridische aspecten.....................................................................................................................8
2.6. Huidige beleid................................................................................................................................................8
2.7. Multidisciplinaire taakverdeling....................................................................................................................8
3. Methode................................................................................................................................................................8
3.1. Literatuurstudie.............................................................................................................................................9
3.2. Kritische beoordeling.....................................................................................................................................9
3.3. Praktijkperspectief.......................................................................................................................................11
4. Resultaten............................................................................................................................................................12
4.1. Literatuurstudie...........................................................................................................................................12
4.2. Resultaten vanuit praktijkperspectief..........................................................................................................13
4.2.1 Haalbaarheid van de interventie............................................................................................................13
4.2.2 Aanvaardbaarheid van de interventie....................................................................................................14
4.2.3 Toepasbaarheid van de interventie.......................................................................................................14
5. Discussie..............................................................................................................................................................15
5.1. Kritische bespreking van de resultaten........................................................................................................15
5.2. Sterkte- en zwakteanalyse...........................................................................................................................16
Literatuurstudie...............................................................................................................................................16
Praktijkonderzoek...........................................................................................................................................17
5.3. Inbedding van de verpleegkundige zorg in de multidisciplinaire behandeling...........................................17
6. Conclusie en aanbevelingen................................................................................................................................18
6.1. Conclusie......................................................................................................................................................18
6.2. Aanbevelingen.............................................................................................................................................18
7. Bronnenlijst.........................................................................................................................................................19
8. Bijlage 1...............................................................................................................................................................22
9. Bijlage 2...............................................................................................................................................................22
10. Bijlage 3.............................................................................................................................................................23
11. Bijlage 4.............................................................................................................................................................41
12. Bijlage 5.............................................................................................................................................................41
12.1. Interviews verpleegkundigen.....................................................................................................................42
1
, 12.2. Interview operatieassistente.....................................................................................................................43
De afbeelding op de voorpagina is van VR-News (2016)
1. INLEIDING
Angst is één van onze emoties, zoals ook boosheid, afschuw, verdriet, verbazing en blijdschap Angst
is een emotie die je waarschuwt voor gevaarlijke situaties. Het is een vaag bezorgd en onveilig gevoel
als reactie op bedreiging van iemands waarden en veiligheid (Carpenito, 2017). Een kenmerk van
2
, emoties zijn specifieke gedachten en gevoelens, lichamelijke verschijnselen en gedragingen (Clijsen,
Garenfeld, Kuipers, van Loenen, & van Piere, 2016). Angst gaat gepaard met lichamelijke reacties
zoals: een versnelde hartslag, een snelle ademhaling, een verhoogde spierspanning en alertheid. Het
doormaken van een angstaanval is niet zeldzaam. Ongeveer tien procent van de hele bevolking
maakt dit minimaal één keer per jaar mee (Clijsen et al, 2016).
Er zijn een heleboel soorten angst, zo ook voor het ziekenhuis en de behandelingen die daar
plaatsvinden (De Visser, 2014). Een veelvoorkomende behandeling in het ziekenhuis is een operatie.
Angst voor de operatie ook wel preoperatieve angst genoemd. Zo kan men angst hebben voor de
pijn, voor de anesthesie of om niet helemaal de oude te worden na de operatie (Aarts, 2017). Dit
kent veel verschillende oorzaken zoals: chirurgische fouten, onbekende omgeving, slechte ervaringen
in het verleden en het verlies van controle (InfoNu, 2019).
In Nederland is er geen bestaand protocol tegen preoperatieve angst. Wel wordt in de ziekenhuizen
aandacht besteed aan preoperatieve angst. Vaak is er materiaal over de operatieve ingrepen om
patiënten te informeren. Deze blijken niet zo effectief tegen angst. Daarom krijgen angstige
patiënten soms anxiolytica voorgeschreven zoals midazolam en oxazepam. Maar volgens het
onderzoek van Aarts (2017) blijkt ook dat weinig effect te hebben op het verminderen van angst.
Wereldwijd wordt nu onderzoek gedaan naar niet-farmacologische, verpleegkundige interventies bij
preoperatieve angst. Een nieuwe technologie die mogelijkheden biedt om preoperatieve angst te
verminderen is virtual reality (VR). Bij deze technologie wordt de gebruiker door beeld en geluid in
een compleet andere wereld ondergedompeld (VNIG, 2020).
Op de Acute Opname Afdeling (AOA) in een algemeen ziekenhuis in het Zuidwesten van Nederland
worden patiënten opgenomen met een acute aandoening. Een opname op de AOA duurt gemiddeld
36 en maximaal 48 uur. Tijdens de opname staat alles in teken van het stellen van de diagnose.
Meestal starten er al direct allerlei onderzoeken. Ook zal de behandelend medisch specialist aan het
bed komen met een update over de diagnose en een eventueel behandelplan. Zo’n behandeling kan
bijvoorbeeld het krijgen van medicatie, zuurstof of zelfs een operatie zijn. Veel mensen hebben nog
nooit een operatie meegemaakt. Sommige patiënten zijn zenuwachtig of zelfs angstig voor de
ingreep. Om dit te verlichten vinden ze het in dit ziekenhuis belangrijk om patiënten de oorzaken
ervan te laten begrijpen. Verpleegkundigen en artsen staan open om vragen te beantwoorden en
uitleg te geven over de ingreep. Toch neemt dit niet altijd de angst weg bij patiënten. Zeker op
momenten dat er even niks te doen is gaan mensen liggen piekeren. Het ziekenhuis uit de casus
baseert dit op basis van een artikel van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (2020).
Een man van 65 jaar oud is opgenomen op de AOA met perifeer arterieel vaatlijden aan het
linkerbeen. Meneer heeft een uitgebreide voorgeschiedenis. Zo is hij gediagnostiseerd met diabetes
mellitus type twee, nierinsufficiëntie en atriumfibrilleren. Deze meneer had eigenlijk een afspraak op
de polikliniek om zijn wonden aan zijn diabetische voet te laten beoordelen, maar was niet komen
opdagen omdat hij er zo tegen op zag. Uiteindelijk is zijn diabetische voet geïnfecteerd geraakt en
moet hij nu opgenomen worden in het ziekenhuis. Na inspecties van verschillende specialisten werd
al duidelijk dat meneer geopereerd moest gaan worden. Hierbij zou in ieder geval zijn voorvoet
geamputeerd worden en indien nodig de gehele voet. Daarnaast is meneer voor vaatanalyse geweest
en waren er stenoses te zien in de vaten van het linkerbeen. Hiervoor moet meneer een percutane
transluminale angioplastiek (PTA), oftewel dotterbehandeling, ondergaan.
3
WERKELIJKHEID?
EEN CASESTUDY NAAR EEN INNOVATIEVE INTERVENTIE TEGEN PREOPERATIEVE ANGST
Naam student:
Studentnummer:
Cursusnaam: Beroepsbekwaam
verpleegkundig handelen
Cursuscode: CU40014V1S1-2020
Naam docent:
0
Inleverdatum: 16-1-2021
,Inhoud
1. Inleiding.................................................................................................................................................................2
2. Casusbeschrijving..................................................................................................................................................4
2.1. Voorgeschiedenis...........................................................................................................................................5
2.2. Actueel gezondheidsprobleem......................................................................................................................5
2.3. Functioneren van de patiënt..........................................................................................................................6
2.4. Verpleegkundige diagnosen...........................................................................................................................7
2.5. Ethische en juridische aspecten.....................................................................................................................8
2.6. Huidige beleid................................................................................................................................................8
2.7. Multidisciplinaire taakverdeling....................................................................................................................8
3. Methode................................................................................................................................................................8
3.1. Literatuurstudie.............................................................................................................................................9
3.2. Kritische beoordeling.....................................................................................................................................9
3.3. Praktijkperspectief.......................................................................................................................................11
4. Resultaten............................................................................................................................................................12
4.1. Literatuurstudie...........................................................................................................................................12
4.2. Resultaten vanuit praktijkperspectief..........................................................................................................13
4.2.1 Haalbaarheid van de interventie............................................................................................................13
4.2.2 Aanvaardbaarheid van de interventie....................................................................................................14
4.2.3 Toepasbaarheid van de interventie.......................................................................................................14
5. Discussie..............................................................................................................................................................15
5.1. Kritische bespreking van de resultaten........................................................................................................15
5.2. Sterkte- en zwakteanalyse...........................................................................................................................16
Literatuurstudie...............................................................................................................................................16
Praktijkonderzoek...........................................................................................................................................17
5.3. Inbedding van de verpleegkundige zorg in de multidisciplinaire behandeling...........................................17
6. Conclusie en aanbevelingen................................................................................................................................18
6.1. Conclusie......................................................................................................................................................18
6.2. Aanbevelingen.............................................................................................................................................18
7. Bronnenlijst.........................................................................................................................................................19
8. Bijlage 1...............................................................................................................................................................22
9. Bijlage 2...............................................................................................................................................................22
10. Bijlage 3.............................................................................................................................................................23
11. Bijlage 4.............................................................................................................................................................41
12. Bijlage 5.............................................................................................................................................................41
12.1. Interviews verpleegkundigen.....................................................................................................................42
1
, 12.2. Interview operatieassistente.....................................................................................................................43
De afbeelding op de voorpagina is van VR-News (2016)
1. INLEIDING
Angst is één van onze emoties, zoals ook boosheid, afschuw, verdriet, verbazing en blijdschap Angst
is een emotie die je waarschuwt voor gevaarlijke situaties. Het is een vaag bezorgd en onveilig gevoel
als reactie op bedreiging van iemands waarden en veiligheid (Carpenito, 2017). Een kenmerk van
2
, emoties zijn specifieke gedachten en gevoelens, lichamelijke verschijnselen en gedragingen (Clijsen,
Garenfeld, Kuipers, van Loenen, & van Piere, 2016). Angst gaat gepaard met lichamelijke reacties
zoals: een versnelde hartslag, een snelle ademhaling, een verhoogde spierspanning en alertheid. Het
doormaken van een angstaanval is niet zeldzaam. Ongeveer tien procent van de hele bevolking
maakt dit minimaal één keer per jaar mee (Clijsen et al, 2016).
Er zijn een heleboel soorten angst, zo ook voor het ziekenhuis en de behandelingen die daar
plaatsvinden (De Visser, 2014). Een veelvoorkomende behandeling in het ziekenhuis is een operatie.
Angst voor de operatie ook wel preoperatieve angst genoemd. Zo kan men angst hebben voor de
pijn, voor de anesthesie of om niet helemaal de oude te worden na de operatie (Aarts, 2017). Dit
kent veel verschillende oorzaken zoals: chirurgische fouten, onbekende omgeving, slechte ervaringen
in het verleden en het verlies van controle (InfoNu, 2019).
In Nederland is er geen bestaand protocol tegen preoperatieve angst. Wel wordt in de ziekenhuizen
aandacht besteed aan preoperatieve angst. Vaak is er materiaal over de operatieve ingrepen om
patiënten te informeren. Deze blijken niet zo effectief tegen angst. Daarom krijgen angstige
patiënten soms anxiolytica voorgeschreven zoals midazolam en oxazepam. Maar volgens het
onderzoek van Aarts (2017) blijkt ook dat weinig effect te hebben op het verminderen van angst.
Wereldwijd wordt nu onderzoek gedaan naar niet-farmacologische, verpleegkundige interventies bij
preoperatieve angst. Een nieuwe technologie die mogelijkheden biedt om preoperatieve angst te
verminderen is virtual reality (VR). Bij deze technologie wordt de gebruiker door beeld en geluid in
een compleet andere wereld ondergedompeld (VNIG, 2020).
Op de Acute Opname Afdeling (AOA) in een algemeen ziekenhuis in het Zuidwesten van Nederland
worden patiënten opgenomen met een acute aandoening. Een opname op de AOA duurt gemiddeld
36 en maximaal 48 uur. Tijdens de opname staat alles in teken van het stellen van de diagnose.
Meestal starten er al direct allerlei onderzoeken. Ook zal de behandelend medisch specialist aan het
bed komen met een update over de diagnose en een eventueel behandelplan. Zo’n behandeling kan
bijvoorbeeld het krijgen van medicatie, zuurstof of zelfs een operatie zijn. Veel mensen hebben nog
nooit een operatie meegemaakt. Sommige patiënten zijn zenuwachtig of zelfs angstig voor de
ingreep. Om dit te verlichten vinden ze het in dit ziekenhuis belangrijk om patiënten de oorzaken
ervan te laten begrijpen. Verpleegkundigen en artsen staan open om vragen te beantwoorden en
uitleg te geven over de ingreep. Toch neemt dit niet altijd de angst weg bij patiënten. Zeker op
momenten dat er even niks te doen is gaan mensen liggen piekeren. Het ziekenhuis uit de casus
baseert dit op basis van een artikel van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (2020).
Een man van 65 jaar oud is opgenomen op de AOA met perifeer arterieel vaatlijden aan het
linkerbeen. Meneer heeft een uitgebreide voorgeschiedenis. Zo is hij gediagnostiseerd met diabetes
mellitus type twee, nierinsufficiëntie en atriumfibrilleren. Deze meneer had eigenlijk een afspraak op
de polikliniek om zijn wonden aan zijn diabetische voet te laten beoordelen, maar was niet komen
opdagen omdat hij er zo tegen op zag. Uiteindelijk is zijn diabetische voet geïnfecteerd geraakt en
moet hij nu opgenomen worden in het ziekenhuis. Na inspecties van verschillende specialisten werd
al duidelijk dat meneer geopereerd moest gaan worden. Hierbij zou in ieder geval zijn voorvoet
geamputeerd worden en indien nodig de gehele voet. Daarnaast is meneer voor vaatanalyse geweest
en waren er stenoses te zien in de vaten van het linkerbeen. Hiervoor moet meneer een percutane
transluminale angioplastiek (PTA), oftewel dotterbehandeling, ondergaan.
3
