Dierkunde
Algemene Introductie
Dit vak gaat vooral over het dierenrijk en alle soorten dieren die daarin te vinden zijn. In practica zullen
verschillende dieren ontleden worden door de studenten. Dit zijn de volgende dieren: Een platworm, de
kreeft, de vis en de rat. Hier moeten ook tekeningen van gemaakt worden, en deze zullen een beoordeling
krijgen. Het vak is voor de meesten vrij saai, maar het staat er om bekend dat het heel makkelijk te halen
is. Lessen vang je niet altijd veel van op, en zijn ook niet verplicht. De practica zijn echter wel verplicht. Bij
het begin van het practicum wordt er een introductieles gegeven alvorens het practicum begint. Ben je te
laat voor de introductieles, dan moet je een uurtje buiten het lokaal blijven wachten tot deze les voorbij is.
Kom dus zeker op tijd. Bij ieder practicum is iemand anders van je practicumgroepje teamleider en deze
zal aan het einde van het practicum ook een testje moeten afleggen. De docent is Herwig Leirs, een
vriendelijke man die enigszins monotoon les geeft. Het examen bestaat veelal uit multiple choice, en 1 of 2
open vragen. De open vragen staan niet op heel veel punten. Het examen staat er om bekend dat het
makkelijk te halen is en zonder al te veel leerwerk, ook al is het geen kleine cursus. Herwig herhaalt oude
examenvragen jaarlijks, maar laat je niet vangen door enkel oude examenvragen te leren. Let er wel goed
op dat je de vragen en antwoorden niet gewoon uit je hoofd leert, maar ook weet waarom de foute
antwoorden fout zijn. Dit komt omdat hij de vragen soms nog wel eens licht aanpast.
,Samenvatting Dierkunde
Sarah L. Verroen
Ook tekeningen en practicumnota’s moeten naast deze samenvatting bestudeerd worden. Op het
voorbeeldexamen stonden in elk geval plaatjes gevraagd. Fouten voorbehouden
Universiteit Antwerpen, DGK2009-2010
,Inhoud
Basis biologische kennis ..............................................................................................................................................................3
Wat is leven ............................................................................................................................................................................3
Indeling van het dierenrijk .....................................................................................................................................................3
De dierlijke cel ........................................................................................................................................................................4
Erfelijke informatie ............................................................................................................................................................4
Celdeling ............................................................................................................................................................................5
Voortplantingsvormen ...........................................................................................................................................................6
Bevruchting en ontwikkeling van zygote ................................................................................................................................7
Biologische diversiteit .................................................................................................................................................................8
Protozoa ....................................................................................................................................................................................10
Flagellata – Tryponasoma sp ................................................................................................................................................12
Rhizopoda ............................................................................................................................................................................12
Rhizopoda - Amoeba proteus ..........................................................................................................................................12
Rhizopodia - Entamoeba histolytica ................................................................................................................................12
Sporozoa ..............................................................................................................................................................................13
Sporozoa – Toxoplasma gondii........................................................................................................................................13
Sporozoa – Plasmodium vivax .........................................................................................................................................13
Ciliata – Paramecium caudatum ..........................................................................................................................................14
Porifera - sponzen .....................................................................................................................................................................14
Cnidaria - neteldieren ...............................................................................................................................................................16
Platyhelminthes - platwormen..................................................................................................................................................17
Platyhelminthes – Turbellaria ..............................................................................................................................................18
Platyhelminthes Trematoda .................................................................................................................................................18
Trematoda – Fasciola hepatica of grote leverbot............................................................................................................19
Trematoda – Schisostoma mansoni (mannetje om vrouwtje heen) ...............................................................................19
Platyhelminthes Cestoda – lintwormen ...............................................................................................................................19
Platyhelminthes Cestoda Taenia solium (menselijke lintworm)......................................................................................20
Nematoda - spoelwormen ........................................................................................................................................................20
Nematoda Ascaris lumbricoides (spoelworm) ....................................................................................................................22
Nematoda Ancylostoma duodenale (mijnworm) .................................................................................................................23
Nematoda Wucheria bancrofti (elefantiasis) .......................................................................................................................23
Nematoda Trichinella spiralis (trichinosis) ...........................................................................................................................23
Mollusca - weekdieren ..............................................................................................................................................................23
Gastropoda - slakken............................................................................................................................................................24
Bivalvia - tweekleppigen ......................................................................................................................................................25
Annelida – gesegmenteerde wormen .......................................................................................................................................26
Arthropoda algemeen ...............................................................................................................................................................27
Arthropoda - Arachnida .......................................................................................................................................................31
Arachnida Araneida .........................................................................................................................................................31
Arachnida Scorpionida ....................................................................................................................................................31
Arachnida Ascari ..............................................................................................................................................................32
Arthropoda Crustacea ..........................................................................................................................................................32
Arthropoda - Insecta ............................................................................................................................................................33
Blattodea – Kakkerlakken ................................................................................................................................................35
Mallophaga – Bijtende luizen ..........................................................................................................................................35
Anopleura – Zuigende luizen ...........................................................................................................................................35
Hemiptera – Wantsen en Cicaden ...................................................................................................................................35
Coleoptera – Kevers ........................................................................................................................................................35
Hymenoptera – Vliesvleugeligen .....................................................................................................................................36
Diptera – Vliegen, muggen, horzels .................................................................................................................................36
Siphonaptera – vlooien ...................................................................................................................................................36
Chordata algemeen ...................................................................................................................................................................36
Chordata – Urochordata ......................................................................................................................................................37
Chordata – Cephalochordata ...............................................................................................................................................37
Chordata – Vertebrata .........................................................................................................................................................38
Chordata Vertebrata Chondrichtyes – kraakbeenvissen .................................................................................................39
Chordata Vertebrata Osteichtyes – beenvissen ..............................................................................................................40
Sarah L. Verroen, DGK2009-2010 UA. Fouten voorbehouden
2
, Chordata Vertebrata Amphibia .......................................................................................................................................42
Chordata Vertebrata Reptilia ..........................................................................................................................................43
Chordata Vertebrata Aves ...............................................................................................................................................44
Chordata Vertebrata Mammalia .....................................................................................................................................46
Basis biologische kennis
In vroegere tijden was kennis van biologie een functionele noodzakelijkheid in verband met jacht en
voedingswaarden, giftige planten etc. Later veranderde de nood aan parate kennis en werd
biologische kennis meer fundamenteel.
Wat is leven
Het begrip “leven” is te karakteriseren a.d.h.v. de volgende eigenschappen (o.a.):
1. Unieke chemische samenstelling en bijbehorende macromoleculen
2. Onderverdeling in hiërarchische organisatieniveaus
• Subcellulaire-moleculaire niveau
• Cellulair niveau
• Weefsels
• Organen
• Individuen
• Populatie
• Gemeenschap
• Ecosysteem
3. Voortplanting, erfelijkheid en variatie
4. Het bezitten van een genetische code en DNA
5. Metabolische processen zoals vertering, respiratie en synthese van nieuwe moleculen
6. Typische levenscyclus en individuele ontwikkeling
Indeling van het dierenrijk
Het dierenrijk bevat twee grote groepen, de eukaryoten (volledige celbouw) en prokaryoten
(bacteriën en archeae – geen celkern). De indeling van het dierenrijk volgt BAFPAP:
1. Bacteriën
2. Archeae
3. Fungi
4. Protista
5. Animalia
6. Plantae
Bacteriën omvatten o.a. de cyanobacteria (blauwwieren), Proteobacteria (purperwieren) en
spirocheten, waaronder belangrijke ziekteverwekkers zoals het Leptospira genus. Er wordt vermoed
dat bacteriën in primitieve endosymbiose verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van organellen.
Cyanobacteria Aanleiding tot chloroplasten
Proteobacteria Aanleiding tot mitochondria
Spirocheten Aanleiding tot Flagella
Sarah L. Verroen, DGK2009-2010 UA. Fouten voorbehouden
3
Algemene Introductie
Dit vak gaat vooral over het dierenrijk en alle soorten dieren die daarin te vinden zijn. In practica zullen
verschillende dieren ontleden worden door de studenten. Dit zijn de volgende dieren: Een platworm, de
kreeft, de vis en de rat. Hier moeten ook tekeningen van gemaakt worden, en deze zullen een beoordeling
krijgen. Het vak is voor de meesten vrij saai, maar het staat er om bekend dat het heel makkelijk te halen
is. Lessen vang je niet altijd veel van op, en zijn ook niet verplicht. De practica zijn echter wel verplicht. Bij
het begin van het practicum wordt er een introductieles gegeven alvorens het practicum begint. Ben je te
laat voor de introductieles, dan moet je een uurtje buiten het lokaal blijven wachten tot deze les voorbij is.
Kom dus zeker op tijd. Bij ieder practicum is iemand anders van je practicumgroepje teamleider en deze
zal aan het einde van het practicum ook een testje moeten afleggen. De docent is Herwig Leirs, een
vriendelijke man die enigszins monotoon les geeft. Het examen bestaat veelal uit multiple choice, en 1 of 2
open vragen. De open vragen staan niet op heel veel punten. Het examen staat er om bekend dat het
makkelijk te halen is en zonder al te veel leerwerk, ook al is het geen kleine cursus. Herwig herhaalt oude
examenvragen jaarlijks, maar laat je niet vangen door enkel oude examenvragen te leren. Let er wel goed
op dat je de vragen en antwoorden niet gewoon uit je hoofd leert, maar ook weet waarom de foute
antwoorden fout zijn. Dit komt omdat hij de vragen soms nog wel eens licht aanpast.
,Samenvatting Dierkunde
Sarah L. Verroen
Ook tekeningen en practicumnota’s moeten naast deze samenvatting bestudeerd worden. Op het
voorbeeldexamen stonden in elk geval plaatjes gevraagd. Fouten voorbehouden
Universiteit Antwerpen, DGK2009-2010
,Inhoud
Basis biologische kennis ..............................................................................................................................................................3
Wat is leven ............................................................................................................................................................................3
Indeling van het dierenrijk .....................................................................................................................................................3
De dierlijke cel ........................................................................................................................................................................4
Erfelijke informatie ............................................................................................................................................................4
Celdeling ............................................................................................................................................................................5
Voortplantingsvormen ...........................................................................................................................................................6
Bevruchting en ontwikkeling van zygote ................................................................................................................................7
Biologische diversiteit .................................................................................................................................................................8
Protozoa ....................................................................................................................................................................................10
Flagellata – Tryponasoma sp ................................................................................................................................................12
Rhizopoda ............................................................................................................................................................................12
Rhizopoda - Amoeba proteus ..........................................................................................................................................12
Rhizopodia - Entamoeba histolytica ................................................................................................................................12
Sporozoa ..............................................................................................................................................................................13
Sporozoa – Toxoplasma gondii........................................................................................................................................13
Sporozoa – Plasmodium vivax .........................................................................................................................................13
Ciliata – Paramecium caudatum ..........................................................................................................................................14
Porifera - sponzen .....................................................................................................................................................................14
Cnidaria - neteldieren ...............................................................................................................................................................16
Platyhelminthes - platwormen..................................................................................................................................................17
Platyhelminthes – Turbellaria ..............................................................................................................................................18
Platyhelminthes Trematoda .................................................................................................................................................18
Trematoda – Fasciola hepatica of grote leverbot............................................................................................................19
Trematoda – Schisostoma mansoni (mannetje om vrouwtje heen) ...............................................................................19
Platyhelminthes Cestoda – lintwormen ...............................................................................................................................19
Platyhelminthes Cestoda Taenia solium (menselijke lintworm)......................................................................................20
Nematoda - spoelwormen ........................................................................................................................................................20
Nematoda Ascaris lumbricoides (spoelworm) ....................................................................................................................22
Nematoda Ancylostoma duodenale (mijnworm) .................................................................................................................23
Nematoda Wucheria bancrofti (elefantiasis) .......................................................................................................................23
Nematoda Trichinella spiralis (trichinosis) ...........................................................................................................................23
Mollusca - weekdieren ..............................................................................................................................................................23
Gastropoda - slakken............................................................................................................................................................24
Bivalvia - tweekleppigen ......................................................................................................................................................25
Annelida – gesegmenteerde wormen .......................................................................................................................................26
Arthropoda algemeen ...............................................................................................................................................................27
Arthropoda - Arachnida .......................................................................................................................................................31
Arachnida Araneida .........................................................................................................................................................31
Arachnida Scorpionida ....................................................................................................................................................31
Arachnida Ascari ..............................................................................................................................................................32
Arthropoda Crustacea ..........................................................................................................................................................32
Arthropoda - Insecta ............................................................................................................................................................33
Blattodea – Kakkerlakken ................................................................................................................................................35
Mallophaga – Bijtende luizen ..........................................................................................................................................35
Anopleura – Zuigende luizen ...........................................................................................................................................35
Hemiptera – Wantsen en Cicaden ...................................................................................................................................35
Coleoptera – Kevers ........................................................................................................................................................35
Hymenoptera – Vliesvleugeligen .....................................................................................................................................36
Diptera – Vliegen, muggen, horzels .................................................................................................................................36
Siphonaptera – vlooien ...................................................................................................................................................36
Chordata algemeen ...................................................................................................................................................................36
Chordata – Urochordata ......................................................................................................................................................37
Chordata – Cephalochordata ...............................................................................................................................................37
Chordata – Vertebrata .........................................................................................................................................................38
Chordata Vertebrata Chondrichtyes – kraakbeenvissen .................................................................................................39
Chordata Vertebrata Osteichtyes – beenvissen ..............................................................................................................40
Sarah L. Verroen, DGK2009-2010 UA. Fouten voorbehouden
2
, Chordata Vertebrata Amphibia .......................................................................................................................................42
Chordata Vertebrata Reptilia ..........................................................................................................................................43
Chordata Vertebrata Aves ...............................................................................................................................................44
Chordata Vertebrata Mammalia .....................................................................................................................................46
Basis biologische kennis
In vroegere tijden was kennis van biologie een functionele noodzakelijkheid in verband met jacht en
voedingswaarden, giftige planten etc. Later veranderde de nood aan parate kennis en werd
biologische kennis meer fundamenteel.
Wat is leven
Het begrip “leven” is te karakteriseren a.d.h.v. de volgende eigenschappen (o.a.):
1. Unieke chemische samenstelling en bijbehorende macromoleculen
2. Onderverdeling in hiërarchische organisatieniveaus
• Subcellulaire-moleculaire niveau
• Cellulair niveau
• Weefsels
• Organen
• Individuen
• Populatie
• Gemeenschap
• Ecosysteem
3. Voortplanting, erfelijkheid en variatie
4. Het bezitten van een genetische code en DNA
5. Metabolische processen zoals vertering, respiratie en synthese van nieuwe moleculen
6. Typische levenscyclus en individuele ontwikkeling
Indeling van het dierenrijk
Het dierenrijk bevat twee grote groepen, de eukaryoten (volledige celbouw) en prokaryoten
(bacteriën en archeae – geen celkern). De indeling van het dierenrijk volgt BAFPAP:
1. Bacteriën
2. Archeae
3. Fungi
4. Protista
5. Animalia
6. Plantae
Bacteriën omvatten o.a. de cyanobacteria (blauwwieren), Proteobacteria (purperwieren) en
spirocheten, waaronder belangrijke ziekteverwekkers zoals het Leptospira genus. Er wordt vermoed
dat bacteriën in primitieve endosymbiose verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van organellen.
Cyanobacteria Aanleiding tot chloroplasten
Proteobacteria Aanleiding tot mitochondria
Spirocheten Aanleiding tot Flagella
Sarah L. Verroen, DGK2009-2010 UA. Fouten voorbehouden
3
