GERECHTELIJK RECHT
,INHOUDSOPGAVE
inhoud van het vak ........................................................................................................... 7
Inleiding ........................................................................................................................... 8
A. materieel voorwerp ........................................................................................................ 8
B. formeel voorwerp ........................................................................................................... 8
hoofdstuk 1: de jurisdictionele rechtshandeling ................................................................ 9
A. Materiële begripsomschrijving ........................................................................................ 9
1. De rechter neemt kennis van het geschil .............................................................................. 9
2. rechtsgeschil ........................................................................................................................ 10
3. de rechter “spreekt recht” .................................................................................................. 10
4. De rechter “beslecht” het geschil ....................................................................................... 10
B. organieke en formele begripsomschrijving? ................................................................... 13
C. onderscheid met andere publiekrechtelijke rechtshandelingen ...................................... 13
hoofdstuk 2: Behoorlijke rechtsbedeling ......................................................................... 14
A. begrip ........................................................................................................................... 14
B. bronnen........................................................................................................................ 14
1. Intern recht ......................................................................................................................... 14
2. internationaal recht ............................................................................................................ 16
3. Hiërarchie der normen ........................................................................................................ 17
C. Overzicht ...................................................................................................................... 18
1. algemene beginselen van behoorlijke rechtsbedeling........................................................ 18
2. Bijzondere beginselen van behoorlijke strafrechtsbedeling ............................................... 24
D. Werkingssfeer van het recht op behoorlijke rechtsbedeling ........................................... 25
1. probleemstelling ................................................................................................................. 25
2. de internrechtelijke beginselen van behoorlijke rechtsbedeling ........................................ 25
3. art 6 EVRM........................................................................................................................... 26
4. art 14 IVBPR......................................................................................................................... 27
hoofdstuk 3: bronnen van het gerechtelijk recht ............................................................. 28
A. wetgeving ..................................................................................................................... 28
1. overzicht interne wetgeving................................................................................................ 28
2. Internationale wetgeving .................................................................................................... 30
3. de interpretatie van de procedurewet................................................................................ 30
B. algemene rechtsbeginselen ........................................................................................... 30
C. Gewoonterecht ............................................................................................................. 30
D. soft law? ....................................................................................................................... 30
hoofdstuk 4: de gerechtelijke organisatie ........................................................................ 31
A. hoven en rechtbanken .................................................................................................. 31
1. inrichting ............................................................................................................................. 31
2. samenstelling: algemeenheden .......................................................................................... 33
3. samenstelling: bijzonderheden ........................................................................................... 33
4. afdelingen ............................................................................................................................ 34
5. secties .................................................................................................................................. 34
2
, 6. Kamers................................................................................................................................. 34
7. de alleenzetelende of alleenrechtsprekende rechter ......................................................... 34
8. Het statuut van de “zittende” magistratuur ....................................................................... 35
B. Openbaar ministerie ..................................................................................................... 36
1. Opdracht in burgerlijke zaken ............................................................................................. 36
2. inrichting ............................................................................................................................. 37
3. statuut ................................................................................................................................. 37
C. Refendarissen en parketjuristen .................................................................................... 37
D. griffie............................................................................................................................ 37
E. Balie ............................................................................................................................. 38
1. opdracht .............................................................................................................................. 38
2. inrichting ............................................................................................................................. 39
3. statuut ................................................................................................................................. 39
F. gerechtsdeurwaarders ...................................................................................................... 40
Hoofdstuk 5: de bevoegdheid van de hoven en rechtbanken ........................................... 41
A. begrip ........................................................................................................................... 41
B. materiële (volstrekte of attributieve) bevoegdheid (art 9) .............................................. 42
1. algemeen ............................................................................................................................. 42
2. VRederechter ...................................................................................................................... 43
3. Politierechtbank .................................................................................................................. 43
4. Rechtbank van 1e aanleg ..................................................................................................... 43
5. Ondernemingsrechtbank .................................................................................................... 44
6. Arbeidsrechtbank ................................................................................................................ 45
7. Hof van Beroep.................................................................................................................... 45
8. arbeidshof ........................................................................................................................... 45
9. Hof van Cassatie .................................................................................................................. 45
C. Territoriale bevoegdheid (relatieve/distributieve) bevoegdheid (art 10) ......................... 45
1. Begrip .................................................................................................................................. 45
2. territoriale bevoegdheid van aanvullend recht .................................................................. 46
3. territoriale bevoegdheid van dwingend recht .................................................................... 46
D. prorogatie van bevoegdheid.......................................................................................... 47
1. Begrip .................................................................................................................................. 47
2. tussenvorderingen .............................................................................................................. 47
3. Aanhangigheid en samenhang ............................................................................................ 48
E. Beslechting van bevoegdheidsincidenten....................................................................... 49
1. exceptie van onbevoegdheid .............................................................................................. 49
2. rechtsmiddelen tegen ‘beslissingen inzake de bevoegdheid’ ............................................. 51
3. Verwijzing naar de bevoegde rechter ................................................................................. 53
4. regeling van rechtsgebied ................................................................................................... 53
F. bevoegdheid in internationale zaken ................................................................................ 53
hoofdstuk 6: de rechtspleging in burgerlijke zaken. Algemeenheden ............................... 54
A. De rechtsvordering ....................................................................................................... 54
1. Begrip .................................................................................................................................. 54
2. Ontvankelijkheid ratione materiae ..................................................................................... 56
3
, 3. Ontvankelijkheid ratione Personae ..................................................................................... 56
4. Ontvankelijkheid ratione temporis ..................................................................................... 58
5. de eis of vordering (in rechte) ............................................................................................. 58
6. Het verweer......................................................................................................................... 59
B. Algemene kenmerken van de burgerlijke rechtspleging .................................................. 60
1. Goeddeels schriftelijke procedure ...................................................................................... 60
2. accusatoire (geen inquisitoire) procedure .......................................................................... 60
3. ambtshalve substitutie van motieven ................................................................................. 60
C. De sancties in het burgerlijk procesrecht ....................................................................... 61
1. vooraf .................................................................................................................................. 61
2. Miskenning van de bestaans-, geldigheids of uitoefeningsvoorwaarden van de
rechtsvordering: de middelen van niet-ontvankelijkheid .............................................................. 62
3. miskenning van vormvoorschriften sensu stricto: nietigheid ............................................. 63
4. miskenning van termijnen: nietigheid of verval.................................................................. 64
D. Taalgebruik in gerechtszaken ........................................................................................ 68
Hoofdstuk 7: het geding .................................................................................................. 69
A. Voor de procedure ........................................................................................................ 69
1. Consultatie van de advocaat ............................................................................................... 69
2. Ingebrekestelling ................................................................................................................. 69
3. (poging tot) minnelijke schikking ........................................................................................ 70
B. instelling van de vordering ............................................................................................ 71
1. Dagvaarding......................................................................................................................... 71
2. contradictoir verzoekschrift ................................................................................................ 73
3. Eenzijdig verzoekschrift....................................................................................................... 73
4. Vrijwillge verschijning.......................................................................................................... 74
5. Andere ................................................................................................................................. 74
6. keuze tussen dagvaarding ss en contradictoir verzoekschrift?........................................... 74
7. Gevolgen van (geldige) instelling van de vordering ............................................................ 74
C. organisatie van de procedure ........................................................................................ 74
1. Inschrijving van de zaak op de rol (art 711-719) ................................................................. 74
2. dossier van de rechtpleging (art 720-725bis)...................................................................... 75
3. Inleidingszitting en verschijning van de partijen ................................................................. 75
D. Ingereedheidbrenging van de zaak ................................................................................ 78
1. stukken ................................................................................................................................ 78
2. conclusie .............................................................................................................................. 80
3. conclusiekalender................................................................................................................ 81
E. Terechtzitting................................................................................................................ 83
1. Bepaling van de rechtsdag .................................................................................................. 83
2. Algemeenheden .................................................................................................................. 83
3. mogelijke scenario’s van de terechtzitting.......................................................................... 83
4. neerlegging van de dossiers ................................................................................................ 85
5. sluiting van de debatten...................................................................................................... 85
F. advies van het openbaar ministerie .................................................................................. 86
G. Beraad .......................................................................................................................... 86
H. Uitspraak ...................................................................................................................... 87
4
,INHOUDSOPGAVE
inhoud van het vak ........................................................................................................... 7
Inleiding ........................................................................................................................... 8
A. materieel voorwerp ........................................................................................................ 8
B. formeel voorwerp ........................................................................................................... 8
hoofdstuk 1: de jurisdictionele rechtshandeling ................................................................ 9
A. Materiële begripsomschrijving ........................................................................................ 9
1. De rechter neemt kennis van het geschil .............................................................................. 9
2. rechtsgeschil ........................................................................................................................ 10
3. de rechter “spreekt recht” .................................................................................................. 10
4. De rechter “beslecht” het geschil ....................................................................................... 10
B. organieke en formele begripsomschrijving? ................................................................... 13
C. onderscheid met andere publiekrechtelijke rechtshandelingen ...................................... 13
hoofdstuk 2: Behoorlijke rechtsbedeling ......................................................................... 14
A. begrip ........................................................................................................................... 14
B. bronnen........................................................................................................................ 14
1. Intern recht ......................................................................................................................... 14
2. internationaal recht ............................................................................................................ 16
3. Hiërarchie der normen ........................................................................................................ 17
C. Overzicht ...................................................................................................................... 18
1. algemene beginselen van behoorlijke rechtsbedeling........................................................ 18
2. Bijzondere beginselen van behoorlijke strafrechtsbedeling ............................................... 24
D. Werkingssfeer van het recht op behoorlijke rechtsbedeling ........................................... 25
1. probleemstelling ................................................................................................................. 25
2. de internrechtelijke beginselen van behoorlijke rechtsbedeling ........................................ 25
3. art 6 EVRM........................................................................................................................... 26
4. art 14 IVBPR......................................................................................................................... 27
hoofdstuk 3: bronnen van het gerechtelijk recht ............................................................. 28
A. wetgeving ..................................................................................................................... 28
1. overzicht interne wetgeving................................................................................................ 28
2. Internationale wetgeving .................................................................................................... 30
3. de interpretatie van de procedurewet................................................................................ 30
B. algemene rechtsbeginselen ........................................................................................... 30
C. Gewoonterecht ............................................................................................................. 30
D. soft law? ....................................................................................................................... 30
hoofdstuk 4: de gerechtelijke organisatie ........................................................................ 31
A. hoven en rechtbanken .................................................................................................. 31
1. inrichting ............................................................................................................................. 31
2. samenstelling: algemeenheden .......................................................................................... 33
3. samenstelling: bijzonderheden ........................................................................................... 33
4. afdelingen ............................................................................................................................ 34
5. secties .................................................................................................................................. 34
2
, 6. Kamers................................................................................................................................. 34
7. de alleenzetelende of alleenrechtsprekende rechter ......................................................... 34
8. Het statuut van de “zittende” magistratuur ....................................................................... 35
B. Openbaar ministerie ..................................................................................................... 36
1. Opdracht in burgerlijke zaken ............................................................................................. 36
2. inrichting ............................................................................................................................. 37
3. statuut ................................................................................................................................. 37
C. Refendarissen en parketjuristen .................................................................................... 37
D. griffie............................................................................................................................ 37
E. Balie ............................................................................................................................. 38
1. opdracht .............................................................................................................................. 38
2. inrichting ............................................................................................................................. 39
3. statuut ................................................................................................................................. 39
F. gerechtsdeurwaarders ...................................................................................................... 40
Hoofdstuk 5: de bevoegdheid van de hoven en rechtbanken ........................................... 41
A. begrip ........................................................................................................................... 41
B. materiële (volstrekte of attributieve) bevoegdheid (art 9) .............................................. 42
1. algemeen ............................................................................................................................. 42
2. VRederechter ...................................................................................................................... 43
3. Politierechtbank .................................................................................................................. 43
4. Rechtbank van 1e aanleg ..................................................................................................... 43
5. Ondernemingsrechtbank .................................................................................................... 44
6. Arbeidsrechtbank ................................................................................................................ 45
7. Hof van Beroep.................................................................................................................... 45
8. arbeidshof ........................................................................................................................... 45
9. Hof van Cassatie .................................................................................................................. 45
C. Territoriale bevoegdheid (relatieve/distributieve) bevoegdheid (art 10) ......................... 45
1. Begrip .................................................................................................................................. 45
2. territoriale bevoegdheid van aanvullend recht .................................................................. 46
3. territoriale bevoegdheid van dwingend recht .................................................................... 46
D. prorogatie van bevoegdheid.......................................................................................... 47
1. Begrip .................................................................................................................................. 47
2. tussenvorderingen .............................................................................................................. 47
3. Aanhangigheid en samenhang ............................................................................................ 48
E. Beslechting van bevoegdheidsincidenten....................................................................... 49
1. exceptie van onbevoegdheid .............................................................................................. 49
2. rechtsmiddelen tegen ‘beslissingen inzake de bevoegdheid’ ............................................. 51
3. Verwijzing naar de bevoegde rechter ................................................................................. 53
4. regeling van rechtsgebied ................................................................................................... 53
F. bevoegdheid in internationale zaken ................................................................................ 53
hoofdstuk 6: de rechtspleging in burgerlijke zaken. Algemeenheden ............................... 54
A. De rechtsvordering ....................................................................................................... 54
1. Begrip .................................................................................................................................. 54
2. Ontvankelijkheid ratione materiae ..................................................................................... 56
3
, 3. Ontvankelijkheid ratione Personae ..................................................................................... 56
4. Ontvankelijkheid ratione temporis ..................................................................................... 58
5. de eis of vordering (in rechte) ............................................................................................. 58
6. Het verweer......................................................................................................................... 59
B. Algemene kenmerken van de burgerlijke rechtspleging .................................................. 60
1. Goeddeels schriftelijke procedure ...................................................................................... 60
2. accusatoire (geen inquisitoire) procedure .......................................................................... 60
3. ambtshalve substitutie van motieven ................................................................................. 60
C. De sancties in het burgerlijk procesrecht ....................................................................... 61
1. vooraf .................................................................................................................................. 61
2. Miskenning van de bestaans-, geldigheids of uitoefeningsvoorwaarden van de
rechtsvordering: de middelen van niet-ontvankelijkheid .............................................................. 62
3. miskenning van vormvoorschriften sensu stricto: nietigheid ............................................. 63
4. miskenning van termijnen: nietigheid of verval.................................................................. 64
D. Taalgebruik in gerechtszaken ........................................................................................ 68
Hoofdstuk 7: het geding .................................................................................................. 69
A. Voor de procedure ........................................................................................................ 69
1. Consultatie van de advocaat ............................................................................................... 69
2. Ingebrekestelling ................................................................................................................. 69
3. (poging tot) minnelijke schikking ........................................................................................ 70
B. instelling van de vordering ............................................................................................ 71
1. Dagvaarding......................................................................................................................... 71
2. contradictoir verzoekschrift ................................................................................................ 73
3. Eenzijdig verzoekschrift....................................................................................................... 73
4. Vrijwillge verschijning.......................................................................................................... 74
5. Andere ................................................................................................................................. 74
6. keuze tussen dagvaarding ss en contradictoir verzoekschrift?........................................... 74
7. Gevolgen van (geldige) instelling van de vordering ............................................................ 74
C. organisatie van de procedure ........................................................................................ 74
1. Inschrijving van de zaak op de rol (art 711-719) ................................................................. 74
2. dossier van de rechtpleging (art 720-725bis)...................................................................... 75
3. Inleidingszitting en verschijning van de partijen ................................................................. 75
D. Ingereedheidbrenging van de zaak ................................................................................ 78
1. stukken ................................................................................................................................ 78
2. conclusie .............................................................................................................................. 80
3. conclusiekalender................................................................................................................ 81
E. Terechtzitting................................................................................................................ 83
1. Bepaling van de rechtsdag .................................................................................................. 83
2. Algemeenheden .................................................................................................................. 83
3. mogelijke scenario’s van de terechtzitting.......................................................................... 83
4. neerlegging van de dossiers ................................................................................................ 85
5. sluiting van de debatten...................................................................................................... 85
F. advies van het openbaar ministerie .................................................................................. 86
G. Beraad .......................................................................................................................... 86
H. Uitspraak ...................................................................................................................... 87
4