Limpach – De brandende Kampongs van Generaal Spoor
Op 14 september 2011 verloor de Nederlandse staat een rechtszaak die negen
Indonesische weduwen in 2008 hadden aangespannen. Dit middel was gebruikt
omdat Nederlandse militairen op 9 december 1947 in Rawagede (West-Java) een
massamoord op 120 (of volgens sommige bronnen 431) Indonesische mannen had
gepleegd. Er kwam voor het eerst een excuses voor een specifieke massaslachting
tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949).
- Er kwam een schadevergoeding van 20.000 euro per aanklaagster
In mei 2012 diende andere Indonesische weduwen aanklachten in wegens nog veel
grotere massaslachtingen in Zuid-Celebes.
- Op 10 september 2013 een minnelijke schadevergoeding.
Op donderdag 12 september 2013 bood de Nederlandse regering, onder druk van de
aanhoudende civiele procedures, voor het eerst officieel excuses aan voor alle
standrechtelijke executies tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.
- De ambassadeur kwalificeerde de gewelddaden als ‘excessen’
Veel wijst erop dat Nederland het pijnlijke nationale gebaar van excuses zo snel
mogelijk afgehandeld wilde hebben.
Er kwam veel kritiek vanaf Indonesische kant, onder andere omdat er geen excuses
was voor de gehele, in vele Indonesische ogen onrechtmatige dekolonisatieoorlog.
Een eerste teken van inzicht en berouw bij de Nederlandse staat met betrekking tot
het eigen extreme militaire geweld werd zichtbaar op 17 augustus 2005.
- De minister van Buitenlandse Zaken, Ben Bot, erkende dat Nederland van
1945 tot 1949 vanwege de hardnekkig gevoerde dekolonisatieoorlog ‘aan de
verkeerde kant van de geschiedenis’ had gestaan.
- De oorlog had langer geduurd dan nodig en met teveel militair geweld
Nederland kreeg na 1945 de twijfachtige eer als eerste koloniale mogendheid die
een grote dekolonisatieoorlog overzee uit vocht. Ze lieten zich niet tegenhouden door
het zelfbeschikkingsrecht van de volkoren noch door de eigen militaire en financiële
zwakte. De gevechten verbeten zich in een guerrillaoorlog, die aan beide kanten met
extreem veel geweld gepaard ging. Vanwege enorme diplomatieke en economische
druk moest Nederland de kolonie opgeven op 27 december 1949.
- Tot 1963 hielden ze wel vast aan Nederlands-Nieuw-Guinea
o Om 1969 werd West-Nieuw-Guinea pas toegevoegd aan de
Indonesische eenheidsstaat
Nederland houdt vast aan de datum van 27 december 1949. Maar voor Indonesië is
de onafhankelijkheid al gekomen vier jaar eerder. Nederlands zegt dat de uitroeping
van onafhankelijkheid op 17 augustus 1945 een illegale politiek-revolutionaire daad
tegen de legale Nederlandse overheid was.
60 jaar later laat zien dat de extreem gewelddadige kant van de
onafhankelijkheidsoorlog sociaal-politiek nog altijd niet goed is verwerkt en in brede
kring hoogstens oppervlakkig bekend is. Vanaf de 21 e eeuw kwam er verzet op de
nationale blinde vlek vooral buiten de politiek in kleine kring met historisch besef, en
wel in de eerste plaats vanuit groeperingen met persoonlijke betrokkenheid bij de
voormalige kolonie. Er is verontwaardiging over de gebrekkige Nederlandse kennis
van koloniale slachtpartijen en het gebrek aan maatschappelijke erkenning. Ook is er
, kritiek op de standbeelden, nationale bouwwerken en staatnamen van de ‘notoire
massamoordenaars’. Ook de media stelde vast dat het extreme militaire geweld van
Nederlandse zijde in 1945-1949 onvoldoende was verwerkt. Enkele toonaangevende
kranten roepen op tot meet wetenschappelijk onderzoek.
Het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) in leiden, het
Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) in Den Haag en het Nederlands
Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) in Amsterdam namen vervolgens de
handschoen op en ontwikkelden ambitieuze gezamenlijke onderzoeksplannen.
- Vanwege geen financiële toezegging van de overheid, moesten ze de plannen
aanzienlijk inperken.
Stand van het onderzoek en nationaal debat
De Nederlandse geschiedschrijving na WOII bleef lange tijd steken in morele criteria.
Dat het bij de periode van de Duitse bezetting om een geschieden van heroïsch
verzet ging is intussen echter wetenschappelijk weerlegd en als een mythe
ontmaskerd. Ook met betrekking tot de 350 jaar durende Nederlands kolonialisme
bleven de mythen lange tijd voortleven en ten dele doen ze dat nog steeds. Het ging
en haat gepaard met grote lacunes in de kennis van het koloniale verleden.
- Vooral in de schaduwkanten ervan
In de laatste decennia houden historici zich bezig met verschillende aspecten van de
dekolonisatieproces en belichten zij voornamelijk de context van de binnen- en
buitenlandse politiek, maar het onderzoek ging met een grote boog om vooral de
militaire dimensie van het conflict heen. De grootste blinde vlekken vormt met name
de polariserende en complexe kwestie van Nederlandse oorlogsmisdaden, ook wel
excessen, massageweld, ontsporingen, massaslachtingen, gruweldaden of extreem
militair geweld. Verder onderzoek zou kunnen leiden tot een verbetering van de
relaties tussen voormalig moederland en kolonie.
- Ook de Nederlandse kritiek op de dictacturen van Soekarno en Soeharto, de
Indonesische bezetting van Oost-Trimor en de mensenrechtenproblematiek
een hypotheek op de Nederlands-Indonesische betrekkingen
De Amerikaanse politicoloog Noam Chomsky wijst er op dat het onderzoeken van de
geschiedenis kan bijdragen tot normalisering van de onderlinge relaties van vroege
vijanden en ook land aanhoudende scheuren in de samenleving kan dichten. Het
nationale historische geheugen kan concrete sociaal-politieke gevolgen hebben.
Mijn studie wil een nieuwe, empirisch ondersteunde militair- en koloniaal-historische
onderzoek bijdrage leveren aan dit onderwerp en mogelijk ook een nieuwe basis
voor debat en interpretatie verschaffen.
De sensationele onthullingen van Joop Hueting
Het ‘grote zwijgen’ over het geweld werd in 1969 in een televisie-interview met
psycholoog en oud-soldaat Johan Engelbert Hueting verbroken. Hij ontving na de
uitzending doodsbedreigingen van boze veteranen en moest onderdrukken met
vrouw en kinderen.
Op 14 september 2011 verloor de Nederlandse staat een rechtszaak die negen
Indonesische weduwen in 2008 hadden aangespannen. Dit middel was gebruikt
omdat Nederlandse militairen op 9 december 1947 in Rawagede (West-Java) een
massamoord op 120 (of volgens sommige bronnen 431) Indonesische mannen had
gepleegd. Er kwam voor het eerst een excuses voor een specifieke massaslachting
tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949).
- Er kwam een schadevergoeding van 20.000 euro per aanklaagster
In mei 2012 diende andere Indonesische weduwen aanklachten in wegens nog veel
grotere massaslachtingen in Zuid-Celebes.
- Op 10 september 2013 een minnelijke schadevergoeding.
Op donderdag 12 september 2013 bood de Nederlandse regering, onder druk van de
aanhoudende civiele procedures, voor het eerst officieel excuses aan voor alle
standrechtelijke executies tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.
- De ambassadeur kwalificeerde de gewelddaden als ‘excessen’
Veel wijst erop dat Nederland het pijnlijke nationale gebaar van excuses zo snel
mogelijk afgehandeld wilde hebben.
Er kwam veel kritiek vanaf Indonesische kant, onder andere omdat er geen excuses
was voor de gehele, in vele Indonesische ogen onrechtmatige dekolonisatieoorlog.
Een eerste teken van inzicht en berouw bij de Nederlandse staat met betrekking tot
het eigen extreme militaire geweld werd zichtbaar op 17 augustus 2005.
- De minister van Buitenlandse Zaken, Ben Bot, erkende dat Nederland van
1945 tot 1949 vanwege de hardnekkig gevoerde dekolonisatieoorlog ‘aan de
verkeerde kant van de geschiedenis’ had gestaan.
- De oorlog had langer geduurd dan nodig en met teveel militair geweld
Nederland kreeg na 1945 de twijfachtige eer als eerste koloniale mogendheid die
een grote dekolonisatieoorlog overzee uit vocht. Ze lieten zich niet tegenhouden door
het zelfbeschikkingsrecht van de volkoren noch door de eigen militaire en financiële
zwakte. De gevechten verbeten zich in een guerrillaoorlog, die aan beide kanten met
extreem veel geweld gepaard ging. Vanwege enorme diplomatieke en economische
druk moest Nederland de kolonie opgeven op 27 december 1949.
- Tot 1963 hielden ze wel vast aan Nederlands-Nieuw-Guinea
o Om 1969 werd West-Nieuw-Guinea pas toegevoegd aan de
Indonesische eenheidsstaat
Nederland houdt vast aan de datum van 27 december 1949. Maar voor Indonesië is
de onafhankelijkheid al gekomen vier jaar eerder. Nederlands zegt dat de uitroeping
van onafhankelijkheid op 17 augustus 1945 een illegale politiek-revolutionaire daad
tegen de legale Nederlandse overheid was.
60 jaar later laat zien dat de extreem gewelddadige kant van de
onafhankelijkheidsoorlog sociaal-politiek nog altijd niet goed is verwerkt en in brede
kring hoogstens oppervlakkig bekend is. Vanaf de 21 e eeuw kwam er verzet op de
nationale blinde vlek vooral buiten de politiek in kleine kring met historisch besef, en
wel in de eerste plaats vanuit groeperingen met persoonlijke betrokkenheid bij de
voormalige kolonie. Er is verontwaardiging over de gebrekkige Nederlandse kennis
van koloniale slachtpartijen en het gebrek aan maatschappelijke erkenning. Ook is er
, kritiek op de standbeelden, nationale bouwwerken en staatnamen van de ‘notoire
massamoordenaars’. Ook de media stelde vast dat het extreme militaire geweld van
Nederlandse zijde in 1945-1949 onvoldoende was verwerkt. Enkele toonaangevende
kranten roepen op tot meet wetenschappelijk onderzoek.
Het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) in leiden, het
Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) in Den Haag en het Nederlands
Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) in Amsterdam namen vervolgens de
handschoen op en ontwikkelden ambitieuze gezamenlijke onderzoeksplannen.
- Vanwege geen financiële toezegging van de overheid, moesten ze de plannen
aanzienlijk inperken.
Stand van het onderzoek en nationaal debat
De Nederlandse geschiedschrijving na WOII bleef lange tijd steken in morele criteria.
Dat het bij de periode van de Duitse bezetting om een geschieden van heroïsch
verzet ging is intussen echter wetenschappelijk weerlegd en als een mythe
ontmaskerd. Ook met betrekking tot de 350 jaar durende Nederlands kolonialisme
bleven de mythen lange tijd voortleven en ten dele doen ze dat nog steeds. Het ging
en haat gepaard met grote lacunes in de kennis van het koloniale verleden.
- Vooral in de schaduwkanten ervan
In de laatste decennia houden historici zich bezig met verschillende aspecten van de
dekolonisatieproces en belichten zij voornamelijk de context van de binnen- en
buitenlandse politiek, maar het onderzoek ging met een grote boog om vooral de
militaire dimensie van het conflict heen. De grootste blinde vlekken vormt met name
de polariserende en complexe kwestie van Nederlandse oorlogsmisdaden, ook wel
excessen, massageweld, ontsporingen, massaslachtingen, gruweldaden of extreem
militair geweld. Verder onderzoek zou kunnen leiden tot een verbetering van de
relaties tussen voormalig moederland en kolonie.
- Ook de Nederlandse kritiek op de dictacturen van Soekarno en Soeharto, de
Indonesische bezetting van Oost-Trimor en de mensenrechtenproblematiek
een hypotheek op de Nederlands-Indonesische betrekkingen
De Amerikaanse politicoloog Noam Chomsky wijst er op dat het onderzoeken van de
geschiedenis kan bijdragen tot normalisering van de onderlinge relaties van vroege
vijanden en ook land aanhoudende scheuren in de samenleving kan dichten. Het
nationale historische geheugen kan concrete sociaal-politieke gevolgen hebben.
Mijn studie wil een nieuwe, empirisch ondersteunde militair- en koloniaal-historische
onderzoek bijdrage leveren aan dit onderwerp en mogelijk ook een nieuwe basis
voor debat en interpretatie verschaffen.
De sensationele onthullingen van Joop Hueting
Het ‘grote zwijgen’ over het geweld werd in 1969 in een televisie-interview met
psycholoog en oud-soldaat Johan Engelbert Hueting verbroken. Hij ontving na de
uitzending doodsbedreigingen van boze veteranen en moest onderdrukken met
vrouw en kinderen.
