Biologie voor jou Hoofdstuk 2 Ecologie
Boek 4a vmbo-gt ISBN: 978 94 020 2973 4
Basisstof 1 Eten en gegeten worden
Voedselketen
Een reeks soorten waarbij elke soort wordt gegeten door de volgende soort, heet een voedselketen.
Elk voedselketen heeft organismen met bladgroenkorrels als eerste schakel. (afbeelding 1 handboek)
Voedselweb
In een sloot kom je bijvoorbeeld verschillende voedselketens tegen. Elk soort wordt opgegeten door
een ander soort. In het echt lopen verschillende voedselketens door elkaar heen. Die voedselrelaties
noem je een voedselweb of een voedselnet. Dit komt niet alleen in de sloot voor, maar ook in andere
gebieden zoals bossen, duingebieden, heidevelden , etc.
Anorganische stoffen en organische stoffen
Organische stoffen zijn stoffen waaruit levende en dode organismen zijn opgebouwd of die door
organismen zijn gevormd. (koolhydraten, eiwitten en vetten.) Organische stoffen die in de natuur
voorkomen zijn door organismen gevormd en zijn energierijk.
Anorganische stoffen komen in organismen en in de levenloze natuur voor. (mineralen en water) ze
bevatten weinig energie.
Producenten en consumenten
Planten halen anorganische stoffen uit hun omgeving. Door fotosynthese wordt koolstofdioxide en
water omgezet in glucose en zuurstof. Uit glucose worden ander organische stoffen gemaakt.
Dieren, schimmels en protisten en bacteriën hebben geen bladgroenkorrels. Ze krijgen organische
stoffen binnen via voedsel.
Organismen met bladgroen kunnen anorganische stoffen omzetten naar organische stoffen. Die
heten producenten. Producenten vormen de eerste schakel van het voedselketen.
Dieren heten consumenten. Dieren vormen de tweede en de volgende schakels in het voedselketen.
In de tweede schakel van een voedselweb.
In de tweede schakel van de voedselketen komen alleen planteneters voor. De planteneters zijn
consumenten van de eerste orde. De dieren in de volgende schakels van de voedselketens zijn
vleeseters. Als een vleeseter een planteneter opeet heet hij een consument van de tweede orde. Zij
worden opgegeten door consumenten van de derde orde en zo door. Dieren die planten en dieren
eten, heten alleseters.
Reducenten
Bacteriën en schimmels zijn reducenten. Reducenten breken organische stoffen uit dode planten af
tot anorganische stoffen. De planten nemen de anorganische stoffen weer op. (afbeelding 7)
, Basisstof 2 Piramiden
Piramide van aantallen
In elke schakel van een voedselketen komen meestal minder individuen voor dan in de vorige. In een
piramide van aantallen wordt er weergegeven hoeveel individuen er in elke schakel voorkomt.
(afbeelding 8) Het aantal producenten is groter dan het aantal planteneters. Het aantal planteneters
is groter dan het aantal dieren dat planteneters eet. In een voedselketen worden de individuen in de
volgende schakel meestal kleiner.
Piramide van biomassa
Een organisme bestaat uit organische stoffen en anorganische stoffen. Het gewicht van de organische
stoffen in een organische noem je de biomassa. In een voedselketen wordt aangegeven hoeveel
biomassa elke schakel heeft. In een voedselketen wordt de biomassa van elke volgende schakel
kleiner. In de piramide van biomassa wordt de biomassa van een voedselketen weergegeven. De
piramide van biomassa heeft altijd een piramide vorm. De piramide van aantallen daarentegen niet.
(afbeelding 9)
Energie in een voedselketen
Producenten leggen fotosynthese zonne-energie vast in energierijke organische stoffen. Dit wordt
gebruikt voor de groei (biomassa) van organismen en een deel wordt door het organisme gebruikt bij
verbranding. Hierdoor blijft het in leven. De energierijke stoffen worden doorgegeven aan
planteneters in de volgende schakel. De energie die in producenten wordt opgeslagen en niet wordt
opgegeten, verdwijnt uit het voedselketen. Als de producent sterft wordt de energie gebruikt voor
reducenten. (afbeelding 10) Planteneters kunnen niet alle organische stoffen uit planten verteren.
Onverteerbare stoffen verlaten het lichaam via ontlasting. De energierijke stoffen die planteneters
opnemen wordt gebruikt als bouwstoffen en brandstoffen. Brandstoffen geven energie. En
bouwstoffen worden gebruikt om te groeien.
Basisstof 3 Kringlopen
Kringloop
In de natuur worden ook stoffen opnieuw gebruikt. Reducenten nemen organische stoffen van dode
resten van planten en dieren op. Het grootste deel zetten de reducenten om in anorganische stoffen:
koolstofdioxide en water en voedingszouten. Planten nemen de stoffen weer op. Zo ontstaat een
kringloop waarbij de stoffen steeds opnieuw worden gebruikt. (afbeelding 12)
Koolstofkringloop
Planten nemen koolstofdioxide op. Bij fotosynthese word met de koolstof uit koolstofdioxide glucose
gevormd. Een deel wordt gebruikt om koolhydraten, eiwitten en vetten te maken. De koolstof komt
daardoor terecht in plantaardige organische stoffen. Een ander deel van de glucose wordt verbruikt
bij de verbranding. Het koolstofdioxide dat wordt gevormd met de glucose wordt afgegeven aan de
lucht.
Een deel van die plantaardige organische stoffen wordt als brandstof gebruikt. Hierbij word
koolstofdioxide afgegeven aan de lucht. Een ander deel wordt gebruikt om dierlijke organische
stoffen te maken. Koolstof komt dan terecht in organische stoffen.
Boek 4a vmbo-gt ISBN: 978 94 020 2973 4
Basisstof 1 Eten en gegeten worden
Voedselketen
Een reeks soorten waarbij elke soort wordt gegeten door de volgende soort, heet een voedselketen.
Elk voedselketen heeft organismen met bladgroenkorrels als eerste schakel. (afbeelding 1 handboek)
Voedselweb
In een sloot kom je bijvoorbeeld verschillende voedselketens tegen. Elk soort wordt opgegeten door
een ander soort. In het echt lopen verschillende voedselketens door elkaar heen. Die voedselrelaties
noem je een voedselweb of een voedselnet. Dit komt niet alleen in de sloot voor, maar ook in andere
gebieden zoals bossen, duingebieden, heidevelden , etc.
Anorganische stoffen en organische stoffen
Organische stoffen zijn stoffen waaruit levende en dode organismen zijn opgebouwd of die door
organismen zijn gevormd. (koolhydraten, eiwitten en vetten.) Organische stoffen die in de natuur
voorkomen zijn door organismen gevormd en zijn energierijk.
Anorganische stoffen komen in organismen en in de levenloze natuur voor. (mineralen en water) ze
bevatten weinig energie.
Producenten en consumenten
Planten halen anorganische stoffen uit hun omgeving. Door fotosynthese wordt koolstofdioxide en
water omgezet in glucose en zuurstof. Uit glucose worden ander organische stoffen gemaakt.
Dieren, schimmels en protisten en bacteriën hebben geen bladgroenkorrels. Ze krijgen organische
stoffen binnen via voedsel.
Organismen met bladgroen kunnen anorganische stoffen omzetten naar organische stoffen. Die
heten producenten. Producenten vormen de eerste schakel van het voedselketen.
Dieren heten consumenten. Dieren vormen de tweede en de volgende schakels in het voedselketen.
In de tweede schakel van een voedselweb.
In de tweede schakel van de voedselketen komen alleen planteneters voor. De planteneters zijn
consumenten van de eerste orde. De dieren in de volgende schakels van de voedselketens zijn
vleeseters. Als een vleeseter een planteneter opeet heet hij een consument van de tweede orde. Zij
worden opgegeten door consumenten van de derde orde en zo door. Dieren die planten en dieren
eten, heten alleseters.
Reducenten
Bacteriën en schimmels zijn reducenten. Reducenten breken organische stoffen uit dode planten af
tot anorganische stoffen. De planten nemen de anorganische stoffen weer op. (afbeelding 7)
, Basisstof 2 Piramiden
Piramide van aantallen
In elke schakel van een voedselketen komen meestal minder individuen voor dan in de vorige. In een
piramide van aantallen wordt er weergegeven hoeveel individuen er in elke schakel voorkomt.
(afbeelding 8) Het aantal producenten is groter dan het aantal planteneters. Het aantal planteneters
is groter dan het aantal dieren dat planteneters eet. In een voedselketen worden de individuen in de
volgende schakel meestal kleiner.
Piramide van biomassa
Een organisme bestaat uit organische stoffen en anorganische stoffen. Het gewicht van de organische
stoffen in een organische noem je de biomassa. In een voedselketen wordt aangegeven hoeveel
biomassa elke schakel heeft. In een voedselketen wordt de biomassa van elke volgende schakel
kleiner. In de piramide van biomassa wordt de biomassa van een voedselketen weergegeven. De
piramide van biomassa heeft altijd een piramide vorm. De piramide van aantallen daarentegen niet.
(afbeelding 9)
Energie in een voedselketen
Producenten leggen fotosynthese zonne-energie vast in energierijke organische stoffen. Dit wordt
gebruikt voor de groei (biomassa) van organismen en een deel wordt door het organisme gebruikt bij
verbranding. Hierdoor blijft het in leven. De energierijke stoffen worden doorgegeven aan
planteneters in de volgende schakel. De energie die in producenten wordt opgeslagen en niet wordt
opgegeten, verdwijnt uit het voedselketen. Als de producent sterft wordt de energie gebruikt voor
reducenten. (afbeelding 10) Planteneters kunnen niet alle organische stoffen uit planten verteren.
Onverteerbare stoffen verlaten het lichaam via ontlasting. De energierijke stoffen die planteneters
opnemen wordt gebruikt als bouwstoffen en brandstoffen. Brandstoffen geven energie. En
bouwstoffen worden gebruikt om te groeien.
Basisstof 3 Kringlopen
Kringloop
In de natuur worden ook stoffen opnieuw gebruikt. Reducenten nemen organische stoffen van dode
resten van planten en dieren op. Het grootste deel zetten de reducenten om in anorganische stoffen:
koolstofdioxide en water en voedingszouten. Planten nemen de stoffen weer op. Zo ontstaat een
kringloop waarbij de stoffen steeds opnieuw worden gebruikt. (afbeelding 12)
Koolstofkringloop
Planten nemen koolstofdioxide op. Bij fotosynthese word met de koolstof uit koolstofdioxide glucose
gevormd. Een deel wordt gebruikt om koolhydraten, eiwitten en vetten te maken. De koolstof komt
daardoor terecht in plantaardige organische stoffen. Een ander deel van de glucose wordt verbruikt
bij de verbranding. Het koolstofdioxide dat wordt gevormd met de glucose wordt afgegeven aan de
lucht.
Een deel van die plantaardige organische stoffen wordt als brandstof gebruikt. Hierbij word
koolstofdioxide afgegeven aan de lucht. Een ander deel wordt gebruikt om dierlijke organische
stoffen te maken. Koolstof komt dan terecht in organische stoffen.
