Module 7.2: Onderzoek doen naar brede
beroepsvraagstukken ten behoeve van
verpleegkundige innovatie
‘’De zorg voor de terminale patiënt met
een Turkse afkomst’’
Titel module Profilering van het beroep en bijdrage aan verpleegkundige
innovatie
Titel EVL Onderzoek doen naar brede beroepsvraagstukken ten
behoeve van verpleegkundige innovatie
Code EVL VPK72D20
Werkplek
Werkbegeleider
,Voorwoord
Ik ben Lisette Slijkhuis, laatstejaarsstudent Verpleegkunde aan hogeschool Windesheim in Zwolle en
werkzaam op de oncologieafdeling van het Gelre Ziekenhuis te Apeldoorn. In mijn dagelijkse praktijk
zie ik, samen met mijn collega’s, een toenemende etnische diversiteit binnen de patiëntpopulatie.
Deze diversiteit biedt kansen, maar brengt ook duidelijke uitdagingen met zich mee, met name op
het gebied van communicatie, cultuursensitiviteit en het verlenen van passende, persoonsgerichte
zorg.
Binnen onze afdeling valt het op dat er steeds vaker patiënten met een Turkse achtergrond worden
opgenomen, zeker ook in de palliatieve en terminale fase. Door de groei in deze specifieke populatie
en om het onderzoek specifiek te houden in verband met een tijdsgebondenheid is er gekozen voor
de Turkse patiënt in de terminale fase. De zorg voor deze groep patiënten vraagt om specifieke
kennis en vaardigheden van verpleegkundigen. In de praktijk ervaren wij regelmatig spanningen
tussen de normen en waarden van zorgprofessionals en die van de patiënt en diens familie. Dit leidt
soms tot zorg die minder effectief is of niet volledig aansluit bij de wensen en behoeften van de
patiënt.
Voor dit onderzoek heb ik, in samenwerking met mijn opdrachtgever, een actueel en complex
vraagstuk binnen het verpleegkundig domein onderzocht:
Welke specifieke kennis is nodig voor verpleegkundigen op de oncologieafdeling om effectieve en
cultuursensitieve terminale zorg te kunnen verlenen aan patiënten van Turkse afkomst?
Met dit onderzoek hoop ik bij te dragen aan meer bewustwording, kennisontwikkeling en
kwaliteitsverbetering in de terminale fase voor patiënten met een Turkse afkomst.
Cyclus voor praktijkonderzoek
Het onderzoekcylcus van Van der Donk & Van lanen (2019) is gebruikt. Dit is een waardevol
instrument omdat het verpleegkundigen een gestructureerde manier biedt om praktijkgericht
onderzoek te doen met directe relevantie voor de zorgpraktijk. Deze cyclus sluit goed aan bij het
hbo-verpleegkundig onderwijs en bij de ontwikkeling van professioneel en kritisch handelen.
Bedankwoord
Voor het samenstellen van dit onderzoeksverslag wil ik Gertie Tabor (Hogeschooldocent
verpleegkunde) bedanken, voor het ondersteunen en begeleiden in dit traject. Daarnaast wil ik mijn
werkbegleiders Anouk Mens en Sheila ten Voorde (verpleegkundigen), de opdrachtgever Jan Peelen
(teamleider afdeling oncologie) en Anja Bussink (Adviseur Evidence Based Practice en
verpleegkundig onderzoek en wetenschapper) van het Gelre ziekenhuis Apeldoorn bedanken voor
het begeleiden en geven van feedback!
2
,Inhoudsopgave
Voorwoord.............................................................................................................................................2
1 Inleiding..............................................................................................................................................4
1.1 Aanleiding....................................................................................................................................4
1.1.1 Begrippenlijst........................................................................................................................6
1.1.2 Afbakening............................................................................................................................6
1.1.3 Stakeholders.........................................................................................................................7
1.1.4 Relevantie.............................................................................................................................8
1.2 Probleemanalyse.........................................................................................................................9
1.3 Doelstelling................................................................................................................................10
1.3.1 Beroepscode- en context....................................................................................................10
1.4 Onderzoeksvraag.......................................................................................................................11
2 Methodologie...................................................................................................................................11
2.1 Data-verzameling.......................................................................................................................12
2.1.1 Literatuuronderzoek...........................................................................................................12
2.1.2 Benchmarking.....................................................................................................................14
2.1.3 Survey en diepte interview.................................................................................................14
2.2 Data- analyse.............................................................................................................................15
2.2.1 Literatuuronderzoek...........................................................................................................15
2.2.2 Benchmarketing..................................................................................................................16
2.2.3 Enquête en diepte interview...............................................................................................16
3 Resultaten.........................................................................................................................................16
3.1 Literatuuronderzoek..................................................................................................................16
3.2 Bench marketing........................................................................................................................20
3.3 Survey en diepte interview........................................................................................................21
3.3.1 Survey.................................................................................................................................21
3.3.2 Diepte- interview................................................................................................................22
4 Conclusie...........................................................................................................................................23
5 Discussie...........................................................................................................................................26
6 Aanbevelingen..................................................................................................................................27
6.1 Zelfmanagement........................................................................................................................28
7 Reflectie/Nawoord............................................................................................................................29
Literatuurlijst.......................................................................................................................................29
Bijlage A:..............................................................................................................................................32
Bijlage B:..............................................................................................................................................32
3
, Bijlage C:..............................................................................................................................................34
Bijlage D...............................................................................................................................................37
Bijlage E..............................................................................................................................................38
Bijlage G:..............................................................................................................................................46
Bijlage H:..............................................................................................................................................47
Bijlage I:...............................................................................................................................................48
1 Inleiding
In dit onderzoek is ChatGPT ingezet als hulpmiddel voor het genereren van ideeën en het verbeteren
van spelling en grammatica. Voor verdere details, zie Bijlage A.
1.1 Aanleiding
In Nederland voelt ongeveer een derde van de verpleegkundigen zich onvoldoende bekwaam in het
verlenen van zorg aan mensen met een andere culturele achtergrond, terwijl bijna negentig procent
erkent dat kennis van culturele diversiteit essentieel is voor het leveren van kwalitatief goede zorg
(Koks & van den Muijsenbergh, 2020). Deze cijfers geven op macroniveau aan dat er landelijk sprake
is van een kennistekort onder verpleegkundigen in het omgaan met culturele diversiteit in de zorg.
Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN, 2024) benadrukt dan ook dat er nog veel
ruimte is voor verbetering op het gebied van diversiteitssensitieve zorg.
Ook geestelijk verzorger Aoulad Baktit (2023) signaleert een toenemende behoefte onder
zorgverleners aan praktische kennis over het bieden van passende zorg aan mensen met een
migratieachtergrond. Deze ontwikkeling sluit aan bij het toenemende besef dat zorg effectiever
wordt wanneer deze aansluit bij de culturele en spirituele waarden van patiënten (ZonMw, z.d.).
In lijn met het concept van positieve gezondheid van Machteld Huber wordt gezondheid niet langer
alleen gedefinieerd als de aanwezigheid van ziekte, maar als het vermogen van mensen om met
fysieke, emotionele en sociale uitdagingen om te gaan (Huber et al., 2021; Pharos, 2024). Binnen
deze visie is er nadrukkelijk aandacht voor zelfmanagement en gezondheidsbevordering (V&VN,
2024). Zorg die is afgestemd op de culturele achtergrond van de patiënt draagt bij aan dit vermogen
tot eigen regie en aanpassingskracht. Voor Turkse patiënten in de terminale fase, waarbij religieuze
en sociaal-culturele waarden sterk verweven zijn met ziektebeleving, is het essentieel dat
zorgverleners deze factoren herkennen en integreren in hun zorgverlening (Koks & van den
Muijsenbergh, 2020).
Zo blijkt onder andere dat Turkse families de zorg vaak binnen het gezin houden, dat vrouwen
disproportioneel worden belast, en dat er regelmatig sprake is van miscommunicatie over diagnose,
besluitvorming en de rol van thuiszorg (De Graaff, 2021). Tegelijkertijd stelt De Graaff (2021) dat
ervaren verpleegkundigen barrières, zoals taalproblemen en onbekendheid met sociaal-religieuze
gebruiken, waardoor persoonsgerichte en passende zorg niet altijd gerealiseerd wordt. Dit staat
volgens V&VN (2024) haaks op het doel van gezondheidsbevordering en belemmert het
zelfmanagement van de patiënt en diens netwerk.
Volgens het rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2024) hebben demografische
ontwikkelingen, zoals de toename van het aantal patiënten in de terminale zorg en de groeiende
behoefte aan cultuursensitieve zorg in de regio Gelderland, een aanzienlijke invloed op de manier
4
beroepsvraagstukken ten behoeve van
verpleegkundige innovatie
‘’De zorg voor de terminale patiënt met
een Turkse afkomst’’
Titel module Profilering van het beroep en bijdrage aan verpleegkundige
innovatie
Titel EVL Onderzoek doen naar brede beroepsvraagstukken ten
behoeve van verpleegkundige innovatie
Code EVL VPK72D20
Werkplek
Werkbegeleider
,Voorwoord
Ik ben Lisette Slijkhuis, laatstejaarsstudent Verpleegkunde aan hogeschool Windesheim in Zwolle en
werkzaam op de oncologieafdeling van het Gelre Ziekenhuis te Apeldoorn. In mijn dagelijkse praktijk
zie ik, samen met mijn collega’s, een toenemende etnische diversiteit binnen de patiëntpopulatie.
Deze diversiteit biedt kansen, maar brengt ook duidelijke uitdagingen met zich mee, met name op
het gebied van communicatie, cultuursensitiviteit en het verlenen van passende, persoonsgerichte
zorg.
Binnen onze afdeling valt het op dat er steeds vaker patiënten met een Turkse achtergrond worden
opgenomen, zeker ook in de palliatieve en terminale fase. Door de groei in deze specifieke populatie
en om het onderzoek specifiek te houden in verband met een tijdsgebondenheid is er gekozen voor
de Turkse patiënt in de terminale fase. De zorg voor deze groep patiënten vraagt om specifieke
kennis en vaardigheden van verpleegkundigen. In de praktijk ervaren wij regelmatig spanningen
tussen de normen en waarden van zorgprofessionals en die van de patiënt en diens familie. Dit leidt
soms tot zorg die minder effectief is of niet volledig aansluit bij de wensen en behoeften van de
patiënt.
Voor dit onderzoek heb ik, in samenwerking met mijn opdrachtgever, een actueel en complex
vraagstuk binnen het verpleegkundig domein onderzocht:
Welke specifieke kennis is nodig voor verpleegkundigen op de oncologieafdeling om effectieve en
cultuursensitieve terminale zorg te kunnen verlenen aan patiënten van Turkse afkomst?
Met dit onderzoek hoop ik bij te dragen aan meer bewustwording, kennisontwikkeling en
kwaliteitsverbetering in de terminale fase voor patiënten met een Turkse afkomst.
Cyclus voor praktijkonderzoek
Het onderzoekcylcus van Van der Donk & Van lanen (2019) is gebruikt. Dit is een waardevol
instrument omdat het verpleegkundigen een gestructureerde manier biedt om praktijkgericht
onderzoek te doen met directe relevantie voor de zorgpraktijk. Deze cyclus sluit goed aan bij het
hbo-verpleegkundig onderwijs en bij de ontwikkeling van professioneel en kritisch handelen.
Bedankwoord
Voor het samenstellen van dit onderzoeksverslag wil ik Gertie Tabor (Hogeschooldocent
verpleegkunde) bedanken, voor het ondersteunen en begeleiden in dit traject. Daarnaast wil ik mijn
werkbegleiders Anouk Mens en Sheila ten Voorde (verpleegkundigen), de opdrachtgever Jan Peelen
(teamleider afdeling oncologie) en Anja Bussink (Adviseur Evidence Based Practice en
verpleegkundig onderzoek en wetenschapper) van het Gelre ziekenhuis Apeldoorn bedanken voor
het begeleiden en geven van feedback!
2
,Inhoudsopgave
Voorwoord.............................................................................................................................................2
1 Inleiding..............................................................................................................................................4
1.1 Aanleiding....................................................................................................................................4
1.1.1 Begrippenlijst........................................................................................................................6
1.1.2 Afbakening............................................................................................................................6
1.1.3 Stakeholders.........................................................................................................................7
1.1.4 Relevantie.............................................................................................................................8
1.2 Probleemanalyse.........................................................................................................................9
1.3 Doelstelling................................................................................................................................10
1.3.1 Beroepscode- en context....................................................................................................10
1.4 Onderzoeksvraag.......................................................................................................................11
2 Methodologie...................................................................................................................................11
2.1 Data-verzameling.......................................................................................................................12
2.1.1 Literatuuronderzoek...........................................................................................................12
2.1.2 Benchmarking.....................................................................................................................14
2.1.3 Survey en diepte interview.................................................................................................14
2.2 Data- analyse.............................................................................................................................15
2.2.1 Literatuuronderzoek...........................................................................................................15
2.2.2 Benchmarketing..................................................................................................................16
2.2.3 Enquête en diepte interview...............................................................................................16
3 Resultaten.........................................................................................................................................16
3.1 Literatuuronderzoek..................................................................................................................16
3.2 Bench marketing........................................................................................................................20
3.3 Survey en diepte interview........................................................................................................21
3.3.1 Survey.................................................................................................................................21
3.3.2 Diepte- interview................................................................................................................22
4 Conclusie...........................................................................................................................................23
5 Discussie...........................................................................................................................................26
6 Aanbevelingen..................................................................................................................................27
6.1 Zelfmanagement........................................................................................................................28
7 Reflectie/Nawoord............................................................................................................................29
Literatuurlijst.......................................................................................................................................29
Bijlage A:..............................................................................................................................................32
Bijlage B:..............................................................................................................................................32
3
, Bijlage C:..............................................................................................................................................34
Bijlage D...............................................................................................................................................37
Bijlage E..............................................................................................................................................38
Bijlage G:..............................................................................................................................................46
Bijlage H:..............................................................................................................................................47
Bijlage I:...............................................................................................................................................48
1 Inleiding
In dit onderzoek is ChatGPT ingezet als hulpmiddel voor het genereren van ideeën en het verbeteren
van spelling en grammatica. Voor verdere details, zie Bijlage A.
1.1 Aanleiding
In Nederland voelt ongeveer een derde van de verpleegkundigen zich onvoldoende bekwaam in het
verlenen van zorg aan mensen met een andere culturele achtergrond, terwijl bijna negentig procent
erkent dat kennis van culturele diversiteit essentieel is voor het leveren van kwalitatief goede zorg
(Koks & van den Muijsenbergh, 2020). Deze cijfers geven op macroniveau aan dat er landelijk sprake
is van een kennistekort onder verpleegkundigen in het omgaan met culturele diversiteit in de zorg.
Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN, 2024) benadrukt dan ook dat er nog veel
ruimte is voor verbetering op het gebied van diversiteitssensitieve zorg.
Ook geestelijk verzorger Aoulad Baktit (2023) signaleert een toenemende behoefte onder
zorgverleners aan praktische kennis over het bieden van passende zorg aan mensen met een
migratieachtergrond. Deze ontwikkeling sluit aan bij het toenemende besef dat zorg effectiever
wordt wanneer deze aansluit bij de culturele en spirituele waarden van patiënten (ZonMw, z.d.).
In lijn met het concept van positieve gezondheid van Machteld Huber wordt gezondheid niet langer
alleen gedefinieerd als de aanwezigheid van ziekte, maar als het vermogen van mensen om met
fysieke, emotionele en sociale uitdagingen om te gaan (Huber et al., 2021; Pharos, 2024). Binnen
deze visie is er nadrukkelijk aandacht voor zelfmanagement en gezondheidsbevordering (V&VN,
2024). Zorg die is afgestemd op de culturele achtergrond van de patiënt draagt bij aan dit vermogen
tot eigen regie en aanpassingskracht. Voor Turkse patiënten in de terminale fase, waarbij religieuze
en sociaal-culturele waarden sterk verweven zijn met ziektebeleving, is het essentieel dat
zorgverleners deze factoren herkennen en integreren in hun zorgverlening (Koks & van den
Muijsenbergh, 2020).
Zo blijkt onder andere dat Turkse families de zorg vaak binnen het gezin houden, dat vrouwen
disproportioneel worden belast, en dat er regelmatig sprake is van miscommunicatie over diagnose,
besluitvorming en de rol van thuiszorg (De Graaff, 2021). Tegelijkertijd stelt De Graaff (2021) dat
ervaren verpleegkundigen barrières, zoals taalproblemen en onbekendheid met sociaal-religieuze
gebruiken, waardoor persoonsgerichte en passende zorg niet altijd gerealiseerd wordt. Dit staat
volgens V&VN (2024) haaks op het doel van gezondheidsbevordering en belemmert het
zelfmanagement van de patiënt en diens netwerk.
Volgens het rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2024) hebben demografische
ontwikkelingen, zoals de toename van het aantal patiënten in de terminale zorg en de groeiende
behoefte aan cultuursensitieve zorg in de regio Gelderland, een aanzienlijke invloed op de manier
4
