Samenvatting the psychology of attachment
Hoofdstuk 1:
Vier bronnen van de gehechtheidstheorie
1. Psychoanalyse
Bijdrage:
- Focus op familierelaties, emotionele stabiliteit en zelfbeeld.
- Begrip van hechting aan specifieke verzorgers, zelfs bij verwaarlozing of slechte zorg.
- Psychoanalytici, zoals Anna Freud, beschreven dat kinderen een sterke waarde hechten aan hun band
met verzorgers.
Bowlby’s kritiek:
- Psychoanalyse was weinig empirisch onderbouwd en moeilijk toetsbaar (theorieën vaak metaforisch).
- Te veel nadruk op fantasie en interne wensen van patiënten in plaats van echte ervaringen.
- Psychoanalytici negeerden de rol van werkelijke ervaringen van kinderen in ontwikkeling.
- Te veel nadruk op instincten en minder op frustraties of omstandigheden uit de vroege omgeving.
Belang voor hechtingstheorie:
- Vroege ervaringen van kinderen met verzorgers vormen ontwikkelingstrajecten (“developmental
pathways”), maar verandering is mogelijk.
Belangrijk detail: Het concept van een ontwikkelingspad: ervaringen in de vroege kindertijd beïnvloeden
toekomstige relaties en mentale gezondheid, maar zijn niet deterministisch.
2. Leertheorie = Bandura
Bijdrage:
- Gedrag wordt geleerd door modelleren van anderen en door feedback (beloning/straf).
- Ondersteunt Bowlby’s idee dat werkelijke ervaringen belangrijk zijn in ontwikkeling.
- Legt uit waarom volwassenen soms gedrag van hun ouders herhalen, ook onbewust.
Bowlby’s kritiek:
- Verwaarloost evolutionaire aanleg: mensen leren niet alles gelijk waarschijnlijk; sommige gedragingen
zijn aangeboren voor overleving.
- Behandelt hechting als secundair (bijvoorbeeld aan voeding), terwijl Bowlby het primair zag, net als
honger.
Belang voor hechtingstheorie:
- Helpt begrijpen hoe sociale ervaringen binnen relaties gedrag vormen.
Belangrijk detail:
- Het benadrukt de rol van herhaling en feedback, maar mist de biologische basis voor hechting
3. Cognitieve wetenschap
Bijdrage
- Mensen ontwikkelen mentale modellen op basis van ervaringen. Deze modellen beïnvloeden
verwachtingen over intimiteit en vertrouwen in relaties.
- Mentale modellen helpen voorspellen hoe anderen zich zullen gedragen en sturen eigen gedrag.
Bowlby’s kritiek:
- Cognitieve wetenschappers negeerden het effect van kindertijd op volwassen mentale modellen.
- Mentale modellen die emotioneel geladen zijn, verschillen van neutrale kennismodellen en zijn
moeilijk te veranderen.
Belang voor hechtingstheorie:
- Verklaart hoe vroege hechtingservaringen stabiele verwachtingen en gedragspatronen in latere
relaties creëren.
Belangrijk detail:
- Mentale modellen filteren nieuwe informatie, wat stabiliteit maar ook hardnekkigheid van hechtingspatronen
verklaart. Nieuwe modellen kunnen ontstaan als oude niet meer effectief zijn, maar oude aannames blijven
vaak op de achtergrond aanwezig.
1
,4. Evolutionaire biologie/etiologie
- Gedrag kan evolutionair aangelegd zijn, zoals gehechtheid voor overleving. Lorenz toonde kritieke
periodes, waarin vroege ervaringen sterke en langdurige effecten hebben.
- Hechtingsgedrag is primair, net als honger en angst, en essentieel voor overleving.
Kritiek van Bowbly: die was er niet. Dit was een goeie bron.
Belang voor hechtingstheorie = ondersteunt het idee dat hechting biologisch verankerd en adaptief is.
Belangrijk detail: Lorenz’ onderzoek met ganzen laat zien dat vroege ervaringen (zoals het volgen van een
bewegend object) een blijvend effect hebben op gedrag, vergelijkbaar met hoe vroege hechtingservaringen bij
mensen functioneren.
Bowlby combineerde deze vier bronnen om te stellen dat hechting:
1. Primair en biologisch aangelegd is (ethologie).
2. Wordt gevormd door ervaringen met verzorgers (psychoanalyse + leertheorie).
3. Leidt tot stabiele mentale modellen van relaties en vertrouwen (cognitieve wetenschap).
4. Beïnvloedt latere sociale relaties en emotionele ontwikkeling, maar verandering is mogelijk
(ontwikkelingspad).
Evolutie en etiologie
1. Volgmechanisme bij zuigelingen
o Ontwikkeld door evolutie om kinderen dicht bij verzorgers te houden voor bescherming.
o Wordt geactiveerd door alarm: scheiding, bedreiging, of potentieel gevaar (kou, donker,
harde geluiden).
o Bij primaten kan dit klampen omvatten om nabijheid te verzekeren.
2. Veilige haven
o Vertrouwde verzorgers verminderen alarm en motiveren nabijheid.
o Alarm stopt wanneer het kind de verzorger beschikbaar acht als “veilige haven”.
o Belangrijk: zowel toegankelijkheid als reactiviteit van de verzorger bepaalt de waargenomen
veiligheid.
3. Gedragssystemen (Hinde)
o Volgmechanisme is geen instinct, maar een evolutionair geprimed gedragssysteem:
aangeboren aanleg die door ervaring wordt gevormd.
o Andere gedragssystemen: exploratie, vluchten, affiliatie, agressie, zorg voor nakomelingen.
o Gedragssystemen worden geactiveerd of beëindigd door specifieke omstandigheden en
ervaringen.
4. Monotropie
o Zuigelingen tonen voorkeur voor bepaalde verzorgers of objecten die persoonlijk significant
zijn.
o Niet letterlijk “slechts één persoon”, maar belangrijk voor gevoel van veiligheid en nabijheid.
5. Conflictgedrag
o Wanneer meerdere gedragssystemen conflicteren, ontstaat tegenstrijdig gedrag.
o Analogie met menselijke psychologische symptomen bij stress, trauma of langdurige
scheiding.
o Basis voor later begrip van gedesorganiseerde hechting.
2
, Bowlby en Hinde benadrukken dat hechting een evolutionair aangelegd, adaptief gedragssysteem is, gevormd
door vroege ervaringen met verzorgers, waarbij nabijheid veiligheid biedt, alarm vermindert, en conflicten in
gedragssystemen kunnen leiden tot complexe hechtingspatronen.
Gehechtheidstheorie
Bowlby ontwikkelde hechtingstheorie door ideeën uit verschillende disciplines te combineren, waaronder
psychoanalyse, ethologie, leertheorie, cognitieve wetenschap en evolutionaire biologie. Zijn uitgangspunt was
dat de manier waarop kinderen zich binden aan hun verzorgers een fundamentele rol speelt in hun emotionele
ontwikkeling en hun latere sociale relaties.
Het volggedrag = een aangeboren neiging van zuigelingen om hun verzorgers te volgen of nabij te blijven,
vooral wanneer ze zich bedreigd of angstig voelen. Hoewel Hinde aanvankelijk tegen het gebruik van de term
‘hechting’ was omdat het verwarring kon veroorzaken, zag Bowlby juist voordelen: het gaf het ethologische
concept een emotionele dimensie en maakte duidelijk dat kinderen actief proberen de beschikbaarheid van
hun verzorgers te waarborgen wanneer zij alarm ervaren.
Bowlby maakte onderscheid tussen twee betekenissen van hechting.
- In nauwe, technische zin verwijst hechting naar een gedragssysteem: specifiek gedrag dat het kind
inzet om nabijheid tot een voorkeursverzorger te verkrijgen of behouden. Dit omvat oogcontact,
volgen, klampen, roepen of huilen. Dit gedrag is functioneel en evolutionair ontwikkeld: het vergroot
de overlevingskansen van het kind door bescherming te bieden tegen gevaren zoals kou, honger of
roofdieren.
- In brede zin verwijst hechting naar een emotioneel geïnvesteerde relatie die beschikbaar is als bron
van comfort en veiligheid, en die dient als filter voor hoe een kind nieuwe informatie over intimiteit en
vertrouwen interpreteert. Bowlby wisselde in zijn werken vaak tussen deze betekenissen, wat soms
leidde tot verwarring, zelfs bij professionele lezers.
Veilige haven = verwijst naar de manier waarop de aanwezigheid of waargenomen beschikbaarheid van een
vertrouwde verzorger het kind geruststelt en het alarmmechanisme doet afnemen. Vertrouwde verzorgers zijn
dus dubbel belangrijk: afwezigheid kan alarm en angst oproepen, terwijl hun beschikbaarheid geruststelling en
veiligheid biedt. Dit mechanisme vormt de kern van wat Bowlby later beschreef als het zorgzoekende gedrag
van kinderen.
Monotropie = een kind kan een sterke voorkeur ontwikkelen voor één persoon of object die persoonlijk
significant is. Dit betekent niet dat het kind slechts één verzorger kan hebben, maar dat bepaalde relaties of
plekken een centrale rol spelen in het bieden van veiligheid en emotionele steun.
Hechtingsgedrag is niet statisch. Het wordt geactiveerd door specifieke omstandigheden zoals angst,
vermoeidheid, vreemdheid, of de afwezigheid of ontoegankelijkheid van de verzorger. Het stopt wanneer het
kind zich veilig voelt, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van de verzorger of een vertrouwde omgeving.
Bowlby benadrukte dat hechtingsgedrag gedurende de gehele levenscyclus actief kan zijn en dat het bij
volwassenen niet pathologisch is, maar functioneel voor sociale relaties en emotionele stabiliteit.
Complementair aan hechtingsgedrag is zorggedrag: dit wordt vaak door de ouder of verzorger vertoond, maar
ook tussen volwassenen in tijden van ziekte, stress of ouderdom.
3
Hoofdstuk 1:
Vier bronnen van de gehechtheidstheorie
1. Psychoanalyse
Bijdrage:
- Focus op familierelaties, emotionele stabiliteit en zelfbeeld.
- Begrip van hechting aan specifieke verzorgers, zelfs bij verwaarlozing of slechte zorg.
- Psychoanalytici, zoals Anna Freud, beschreven dat kinderen een sterke waarde hechten aan hun band
met verzorgers.
Bowlby’s kritiek:
- Psychoanalyse was weinig empirisch onderbouwd en moeilijk toetsbaar (theorieën vaak metaforisch).
- Te veel nadruk op fantasie en interne wensen van patiënten in plaats van echte ervaringen.
- Psychoanalytici negeerden de rol van werkelijke ervaringen van kinderen in ontwikkeling.
- Te veel nadruk op instincten en minder op frustraties of omstandigheden uit de vroege omgeving.
Belang voor hechtingstheorie:
- Vroege ervaringen van kinderen met verzorgers vormen ontwikkelingstrajecten (“developmental
pathways”), maar verandering is mogelijk.
Belangrijk detail: Het concept van een ontwikkelingspad: ervaringen in de vroege kindertijd beïnvloeden
toekomstige relaties en mentale gezondheid, maar zijn niet deterministisch.
2. Leertheorie = Bandura
Bijdrage:
- Gedrag wordt geleerd door modelleren van anderen en door feedback (beloning/straf).
- Ondersteunt Bowlby’s idee dat werkelijke ervaringen belangrijk zijn in ontwikkeling.
- Legt uit waarom volwassenen soms gedrag van hun ouders herhalen, ook onbewust.
Bowlby’s kritiek:
- Verwaarloost evolutionaire aanleg: mensen leren niet alles gelijk waarschijnlijk; sommige gedragingen
zijn aangeboren voor overleving.
- Behandelt hechting als secundair (bijvoorbeeld aan voeding), terwijl Bowlby het primair zag, net als
honger.
Belang voor hechtingstheorie:
- Helpt begrijpen hoe sociale ervaringen binnen relaties gedrag vormen.
Belangrijk detail:
- Het benadrukt de rol van herhaling en feedback, maar mist de biologische basis voor hechting
3. Cognitieve wetenschap
Bijdrage
- Mensen ontwikkelen mentale modellen op basis van ervaringen. Deze modellen beïnvloeden
verwachtingen over intimiteit en vertrouwen in relaties.
- Mentale modellen helpen voorspellen hoe anderen zich zullen gedragen en sturen eigen gedrag.
Bowlby’s kritiek:
- Cognitieve wetenschappers negeerden het effect van kindertijd op volwassen mentale modellen.
- Mentale modellen die emotioneel geladen zijn, verschillen van neutrale kennismodellen en zijn
moeilijk te veranderen.
Belang voor hechtingstheorie:
- Verklaart hoe vroege hechtingservaringen stabiele verwachtingen en gedragspatronen in latere
relaties creëren.
Belangrijk detail:
- Mentale modellen filteren nieuwe informatie, wat stabiliteit maar ook hardnekkigheid van hechtingspatronen
verklaart. Nieuwe modellen kunnen ontstaan als oude niet meer effectief zijn, maar oude aannames blijven
vaak op de achtergrond aanwezig.
1
,4. Evolutionaire biologie/etiologie
- Gedrag kan evolutionair aangelegd zijn, zoals gehechtheid voor overleving. Lorenz toonde kritieke
periodes, waarin vroege ervaringen sterke en langdurige effecten hebben.
- Hechtingsgedrag is primair, net als honger en angst, en essentieel voor overleving.
Kritiek van Bowbly: die was er niet. Dit was een goeie bron.
Belang voor hechtingstheorie = ondersteunt het idee dat hechting biologisch verankerd en adaptief is.
Belangrijk detail: Lorenz’ onderzoek met ganzen laat zien dat vroege ervaringen (zoals het volgen van een
bewegend object) een blijvend effect hebben op gedrag, vergelijkbaar met hoe vroege hechtingservaringen bij
mensen functioneren.
Bowlby combineerde deze vier bronnen om te stellen dat hechting:
1. Primair en biologisch aangelegd is (ethologie).
2. Wordt gevormd door ervaringen met verzorgers (psychoanalyse + leertheorie).
3. Leidt tot stabiele mentale modellen van relaties en vertrouwen (cognitieve wetenschap).
4. Beïnvloedt latere sociale relaties en emotionele ontwikkeling, maar verandering is mogelijk
(ontwikkelingspad).
Evolutie en etiologie
1. Volgmechanisme bij zuigelingen
o Ontwikkeld door evolutie om kinderen dicht bij verzorgers te houden voor bescherming.
o Wordt geactiveerd door alarm: scheiding, bedreiging, of potentieel gevaar (kou, donker,
harde geluiden).
o Bij primaten kan dit klampen omvatten om nabijheid te verzekeren.
2. Veilige haven
o Vertrouwde verzorgers verminderen alarm en motiveren nabijheid.
o Alarm stopt wanneer het kind de verzorger beschikbaar acht als “veilige haven”.
o Belangrijk: zowel toegankelijkheid als reactiviteit van de verzorger bepaalt de waargenomen
veiligheid.
3. Gedragssystemen (Hinde)
o Volgmechanisme is geen instinct, maar een evolutionair geprimed gedragssysteem:
aangeboren aanleg die door ervaring wordt gevormd.
o Andere gedragssystemen: exploratie, vluchten, affiliatie, agressie, zorg voor nakomelingen.
o Gedragssystemen worden geactiveerd of beëindigd door specifieke omstandigheden en
ervaringen.
4. Monotropie
o Zuigelingen tonen voorkeur voor bepaalde verzorgers of objecten die persoonlijk significant
zijn.
o Niet letterlijk “slechts één persoon”, maar belangrijk voor gevoel van veiligheid en nabijheid.
5. Conflictgedrag
o Wanneer meerdere gedragssystemen conflicteren, ontstaat tegenstrijdig gedrag.
o Analogie met menselijke psychologische symptomen bij stress, trauma of langdurige
scheiding.
o Basis voor later begrip van gedesorganiseerde hechting.
2
, Bowlby en Hinde benadrukken dat hechting een evolutionair aangelegd, adaptief gedragssysteem is, gevormd
door vroege ervaringen met verzorgers, waarbij nabijheid veiligheid biedt, alarm vermindert, en conflicten in
gedragssystemen kunnen leiden tot complexe hechtingspatronen.
Gehechtheidstheorie
Bowlby ontwikkelde hechtingstheorie door ideeën uit verschillende disciplines te combineren, waaronder
psychoanalyse, ethologie, leertheorie, cognitieve wetenschap en evolutionaire biologie. Zijn uitgangspunt was
dat de manier waarop kinderen zich binden aan hun verzorgers een fundamentele rol speelt in hun emotionele
ontwikkeling en hun latere sociale relaties.
Het volggedrag = een aangeboren neiging van zuigelingen om hun verzorgers te volgen of nabij te blijven,
vooral wanneer ze zich bedreigd of angstig voelen. Hoewel Hinde aanvankelijk tegen het gebruik van de term
‘hechting’ was omdat het verwarring kon veroorzaken, zag Bowlby juist voordelen: het gaf het ethologische
concept een emotionele dimensie en maakte duidelijk dat kinderen actief proberen de beschikbaarheid van
hun verzorgers te waarborgen wanneer zij alarm ervaren.
Bowlby maakte onderscheid tussen twee betekenissen van hechting.
- In nauwe, technische zin verwijst hechting naar een gedragssysteem: specifiek gedrag dat het kind
inzet om nabijheid tot een voorkeursverzorger te verkrijgen of behouden. Dit omvat oogcontact,
volgen, klampen, roepen of huilen. Dit gedrag is functioneel en evolutionair ontwikkeld: het vergroot
de overlevingskansen van het kind door bescherming te bieden tegen gevaren zoals kou, honger of
roofdieren.
- In brede zin verwijst hechting naar een emotioneel geïnvesteerde relatie die beschikbaar is als bron
van comfort en veiligheid, en die dient als filter voor hoe een kind nieuwe informatie over intimiteit en
vertrouwen interpreteert. Bowlby wisselde in zijn werken vaak tussen deze betekenissen, wat soms
leidde tot verwarring, zelfs bij professionele lezers.
Veilige haven = verwijst naar de manier waarop de aanwezigheid of waargenomen beschikbaarheid van een
vertrouwde verzorger het kind geruststelt en het alarmmechanisme doet afnemen. Vertrouwde verzorgers zijn
dus dubbel belangrijk: afwezigheid kan alarm en angst oproepen, terwijl hun beschikbaarheid geruststelling en
veiligheid biedt. Dit mechanisme vormt de kern van wat Bowlby later beschreef als het zorgzoekende gedrag
van kinderen.
Monotropie = een kind kan een sterke voorkeur ontwikkelen voor één persoon of object die persoonlijk
significant is. Dit betekent niet dat het kind slechts één verzorger kan hebben, maar dat bepaalde relaties of
plekken een centrale rol spelen in het bieden van veiligheid en emotionele steun.
Hechtingsgedrag is niet statisch. Het wordt geactiveerd door specifieke omstandigheden zoals angst,
vermoeidheid, vreemdheid, of de afwezigheid of ontoegankelijkheid van de verzorger. Het stopt wanneer het
kind zich veilig voelt, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van de verzorger of een vertrouwde omgeving.
Bowlby benadrukte dat hechtingsgedrag gedurende de gehele levenscyclus actief kan zijn en dat het bij
volwassenen niet pathologisch is, maar functioneel voor sociale relaties en emotionele stabiliteit.
Complementair aan hechtingsgedrag is zorggedrag: dit wordt vaak door de ouder of verzorger vertoond, maar
ook tussen volwassenen in tijden van ziekte, stress of ouderdom.
3
