DEEL I: JURIDISCH ONDERZOEK......................................................... 1
TITEL I: INLEIDING ............................................................................................ 1
Recht: een discipline op een kruispunt ..........................................................................................1
Situering opleidingsonderdeel .......................................................................................................1
TITEL II: WAT IS JURIDISCH ONDERZOEK? .......................................................... 1
hoofdstuk 1: Wat is onderzoek? ....................................................................................................1
afdeling 1: Uitzoeken/opzoeken ................................................................................................1
afdeling 2: Onderzoeken ...........................................................................................................1
hoofdstuk 2: Wat is Juridisch onderzoek? ......................................................................................2
hoofdstuk 3: Soorten juridisch onderzoek ......................................................................................3
afdeling 1: As 1: Twee soorten kennisproblemen (KP) .................................................................4
onderafdeling 1: Normatieve KP: Inhoud van gedragsvoorschriften ..........................................4
onderafdeling 2: Feitelijke KP: totstandkoming, werking en gevolgen van gedragsvoorschriften .4
onderafdeling 3: As 1:Theoriegericht/Fundamenteel vs. Praktijkgericht/toegepast ...................5
onderafdeling 4: Combinatie .................................................................................................6
hoofdstuk 4: Wat is rechtswetenschappelijk onderzoek? ................................................................8
TITEL III: WAT DOEN JURISTEN TRADITIONEEL WANNEER ZE ONDERZOEK DOEN? 8
hoofdstuk 1: Doel en uitgangspunt ................................................................................................9
afdeling 1: Doelstelling TJO?......................................................................................................9
afdeling 2: Uitgangspunt TJO .....................................................................................................9
afdeling 3: Drie functies van systemisch onderzoek .................................................................. 10
onderafdeling 1: Beschrijvende functie ................................................................................ 10
onderafdeling 2: Normatieve functie .................................................................................... 10
onderafdeling 3: Legitimerende functie van rechtssysteem ................................................... 11
onderafdeling 4: Verhouding normatieve en legitimerende functie van rechtssysteem ............ 11
hoodstuk 2: Rechtsdogmatische onderzoekers vs. Praktijkjuristen ................................................ 12
afdeling 1: Gelijkenissen ......................................................................................................... 12
onderafdeling 1: Intern- of deelnemersperspectief ............................................................... 12
onderafdeling 2: Extern? ..................................................................................................... 12
afdeling 2: Verschillen ............................................................................................................ 13
TITEL IV: WAAROM KAN TRADITIONEEL JURIDISCH ONDERZOEK NIET (LANGER)
VOLSTAAN?.................................................................................................... 14
hoofdstuk 1: Traditioneel juridisch onderzoek en recht in context .................................................. 14
hoofdstuk 2: Andere disciplines en recht in context ...................................................................... 14
afdeling 1: Fase 2: wasdom (andere) mens- en maatschappijwetenschappen ........................... 14
afdeling 2: Fase 3: wederzijdse interesse ................................................................................. 15
hoofdstuk 3: Recht in context benaderen? Vier gevolgen .............................................................. 16
afdeling 1: Gevolg 1: Intradisciplinaire houding ........................................................................ 16
afdeling 2: Gevolg 2: Gehanteerde methode ............................................................................. 16
afdeling 3: Gevolg 3: Interdisciplinair onderzoek ....................................................................... 17
afdeling 4: Gevolg 4: Andere kijk op rechtsregels ...................................................................... 18
hoofdstuk 4: Toekomst van juridisch onderzoek ........................................................................... 19
DEEL II: CONCEPTUEEL/ONDERZOEKSTECHNISCH ONTWERP........... 19
INLEIDING ...................................................................................................... 19
,TITEL I: CONCEPTUEEL ONTWERP ................................................................... 20
Hoofdstuk 1: Doelstelling ........................................................................................................... 21
afdeling 1: Keuze van onderzoeksprobleem ............................................................................. 21
onderafdeling 1: Politieke & sociale context – wensen van de opdrachtgever.......................... 21
onderafdeling 2: Waarden en maatschappelijke problemen .................................................. 22
onderafdeling 3: Voorkeur voor een methode ....................................................................... 22
onderafdeling 4: Voorkeur voor een theorie .......................................................................... 22
onderafdeling 5: Wetenschapsfilosofische opvattingen ........................................................ 23
onderafdeling 6: Reikwijdte van de studie : ‘ruimte’ en ‘tijd’ ................................................... 23
onderafdeling 7: Zuiver versus toegepast wetenschappelijk onderzoek .................................. 23
afdeling 2: Probleemstelling & onderzoeksplan ........................................................................ 24
onderafdeling 1: De probleemstelling .................................................................................. 24
onderafdeling 2: Onderzoeksplan ........................................................................................ 25
afdeling 3: Verkenning van het projectkader ............................................................................. 31
onderafdeling 1: Theoriegericht (cfr. theoretische relevantie) ................................................ 32
onderafdeling 2: Praktijkgericht (cfr. praktische of maatschappelijke relevantie) .................... 32
hoofdstuk 2: Onderzoeksmodel .................................................................................................. 33
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 33
hoofdstuk 3: Vraagstelling .......................................................................................................... 34
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 34
afdeling 2: Functie-eisen van onderzoeksvragen....................................................................... 34
afdeling 3: Ondersteunende kennissoorten .............................................................................. 35
Afdeling 4: voorbeelden onderzoeksvragen .............................................................................. 36
Voorbeeld 1 – slecht voorbeeld............................................................................................ 36
Voorbeeld 2 – goed voorbeeld ............................................................................................. 36
afdeling 5: Vormeisen van onderzoeksvragen ........................................................................... 37
afdeling 6: Soorten onderzoeksvragen ..................................................................................... 38
onderafdeling 1: Kwantitatief versus kwalitatief .................................................................... 38
onderafdeling 2: Beschrijvend versus verklarend .................................................................. 38
onderafdeling 3: Cross-sectioneel versus longitudinaal ........................................................ 39
...................................................................................................................... 40
afdeling 7: Ontwikkeling adequate vraagstelling ....................................................................... 41
hoofdstuk 4: Begripsbepaling ...................................................................................................... 41
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 41
afdeling 2: Afbakening tot haalbare proporties ......................................................................... 42
onderafdeling 1: Voorbeeld: aannemingsovereenkomsten .................................................... 42
onderafdeling 2: Hoe afbakenen? ........................................................................................ 42
afdeling 3: Operationaliseren .................................................................................................. 46
onderafdeling 1: Voorbeeld: jouw thesis .............................................................................. 46
onderafdeling 2: Voorbeeld: betrokkenheid jeugdrechtbanken .............................................. 46
afdeling 4: Afstemming op het onderzoek ................................................................................. 47
TITEL II: ONDERZOEKSTECHNISCH ONTWERP ................................................. 48
hoofdstuk 1: Onderzoeksstrategieën ........................................................................................... 48
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 48
afdeling 2: Vijf onderzoeksstrategieën...................................................................................... 49
onderafdeling 1: Survey ....................................................................................................... 49
onderafdeling 2: Experiment................................................................................................ 52
onderafdeling 3: Casestudy ................................................................................................. 54
, onderafdeling 4: Gefundeerde theoriebenadering ................................................................. 56
onderafdeling 5: Bureauonderzoek ...................................................................................... 57
onderafdeling 6: Tot slot...................................................................................................... 61
hoofdstuk 2: Onderzoeksmateriaal ............................................................................................. 61
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 61
afdeling 2: Welke hoofdcategorieën van onderzoeksobjecten kunnen worden onderscheiden? .. 61
afdeling 3: Welke soorten informatie over deze objecten zijn voor een onderzoek van belang en
waaraan herken ik die soorten? ............................................................................................... 61
afdeling 4: Waar haal ik die informatie vandaan? ...................................................................... 62
onderafdeling 1: Personen .................................................................................................. 62
onderafdeling 2: Media ....................................................................................................... 63
onderafdeling 3: Werkelijkheid ............................................................................................ 64
onderafdeling 4: Documenten ............................................................................................. 64
onderafdeling 5: Literatuur .................................................................................................. 67
onderafdeling 6: Bronnentriangulatie ................................................................................... 73
afdeling 5: Kwaliteitscontrole wetenschappelijke publicaties .................................................... 73
onderafdeling 1: Kwaliteitscontrole boeken en tijdschriften .................................................. 73
onderafdeling 2: ‘Bewijzen’ voor betrouwbaarheid ................................................................ 74
afdeling 6: Zoeken naar wetenschappelijke vindplaatsen .......................................................... 75
onderafdeling 1: Catalogi .................................................................................................... 75
onderafdeling 2: Databanken .............................................................................................. 76
hoofdstuk 3: Onderzoeksplanning ............................................................................................... 77
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 77
afdeling 2: Functies van planning............................................................................................. 78
DEEL IV: RECHTSWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK .......................... 78
hoofdstuk 1: Kenmerken ............................................................................................................. 79
afdeling 1: Originaliteit ............................................................................................................ 79
afdeling 2: Eisen waaraan (rechts) wetenschappelijk onderzoek moet voldoen .......................... 80
onderafdeling 1: Algemeen .................................................................................................. 80
onderafdeling 2: Kwantitatief: eisen voor wetenschappelijkheid ............................................ 82
onderafdeling 3: Kwalitatief: Eisen voor wetenschappelijkheid .............................................. 84
onderafdeling 4: traditioneel Juridisch onderzoek ................................................................. 87
onderafdeling 5: Verantwoordingsbeginsel ........................................................................... 90
hoofdstuk 2: onderzoeksdoelen .................................................................................................. 91
Afdeling 1: inleiding ................................................................................................................ 91
afdeling 2: Hoe realiseer je je onderzoeksdoel? ........................................................................ 91
hoofdstuk 3: theoretische kaders ................................................................................................ 92
Afdeling 1: begrip .................................................................................................................... 92
afdeling 2: Wat is een ‘theorie’? ............................................................................................... 92
Onderafdeling 1: begrip ....................................................................................................... 92
onderafdeling 2: Diverse betekenissen en gradaties van abstractie ....................................... 93
onderafdeling 3: soorten kaders .......................................................................................... 94
afdeling 3: Operationalisering van theoretisch kader ................................................................ 96
afdeling 4: Aandachtspunten voor Evaluatief en normatief onderzoek ....................................... 97
DEEL V: BEKNOPTE INLEIDING TOT HET RECHTSHISTORISCH
ONDERZOEK .................................................................................... 98
hoofdstuk 1: Traditionele v. contextuele rechtsgeschiedenis ........................................................ 98
, afdeling 1: Traditionele rechtsgeschiedenis ............................................................................. 98
afdeleing 2: Contextuele rechtsgeschiedenis ........................................................................... 98
afdeling 3: Welke kiezen? ........................................................................................................ 99
afdeling 4: Verdere onderscheiden .......................................................................................... 99
hoofdstuk 2: (Rechts-)historische kritiek .................................................................................... 100
afdeling 1: Het begrip bron .................................................................................................... 101
onderafdeling 1: Soorten bronnen ..................................................................................... 101
onderafdeling 2: Bewaring en consultatie van bronnen ....................................................... 103
onderafdeling 3: Analyse van bronnen................................................................................ 104
onderafdeling 4: Specifieke vragen van de geschiedenis ..................................................... 110
onderafdeling 5: Invloeden andere menswetenschappen ................................................... 113
DEEL VI: EMPIRISCHE ANALYSE VAN DE RECHTSPRAKTIJK............... 120
TITEL I: INLEIDING ......................................................................................... 120
hoofdstuk 1: Kader ................................................................................................................... 120
afdeling 1: De rechtsregel voorbij: van regel naar gedrag ......................................................... 120
onderafdeling 1: Legitimiteit van rechterlijke beslissingen? ................................................. 120
onderafdeling 2: focus op niet-juridische factoren .............................................................. 121
onderafdeling 3: bespreking empirisch onderzoek .............................................................. 122
onderafdeling 4: Geschiedenis relevant empirisch onderzoek ............................................. 123
onderafdeling 5: Empirisch? .............................................................................................. 123
afdeling 2: Drie soorten doelen en –analysemethodes ............................................................ 124
onderafdeling 1: inhoudsanalyse ....................................................................................... 125
onderafdeling 2: discoursanalyse ...................................................................................... 125
onderafdeling 4: voorbeelden Discours- vs. inhoudsanalyse ............................................... 126
onderafdeling 5: Relevante vragen ..................................................................................... 127
onderafdeling 6: welke praktijk? ........................................................................................ 127
onderafdeling 7: Statistische analyse in een notendop ........................................................ 128
hoofdstuk 2: Gemotiveerd redeneren ........................................................................................ 131
afdeling 1: Inleiding .............................................................................................................. 131
onderafdeling 1: begrip ..................................................................................................... 131
onderafdeling 2: Soorten motiverende factoren .................................................................. 132
afdeling 2: Experimenten met leken ....................................................................................... 132
onderafdelin 1: Ander gewicht aan precedenten ................................................................. 132
onderafdeling 2: Reden voor snelheidsovertreding.............................................................. 133
onderafdeling 3: Geschetst karakter van partij .................................................................... 133
afdeling 3: Experimenten met rechters ................................................................................... 133
onderafdeling 1: Vervalste visa in paspoort ........................................................................ 134
onderafdeling 2: Geschetst karakter van partij .................................................................... 134
afdeling 4: Enkele vragen bij het besproken onderzoek ........................................................... 135
hoofdstyuk 3: Emotie ................................................................................................................ 135
afdeling 1: inleiding............................................................................................................... 135
afdeling 2: Onderzoek ........................................................................................................... 136
onderafdeling 1: Persoonlijke relaties ................................................................................ 136
onderafdeling 2: Resultaten van de lokale sportploeg ......................................................... 137
onderafdeling 3: Dialoog tussen rechter en advocaat .......................................................... 138
onderafdeling 4: Is justice what the judge ate for breakfast? ................................................ 138
Onderafdeling 5: In de scanner .......................................................................................... 139
onderafdeling 6: De impact van metaforen ......................................................................... 139
, afdeling 3: Enkele vragen bij het besproken onderzoek ........................................................... 140
TITEL II: SURVEY ............................................................................................ 141
hoofdstuk 1: doelstellingen ....................................................................................................... 141
hoofdstuk 2: Het onderzoek ...................................................................................................... 141
afdeling 1: Achtergrond ......................................................................................................... 141
afdeling 2: Een tijdslijn .......................................................................................................... 141
onderafdeling 1: Fase 1: opstart ........................................................................................ 142
onderafdeling 2: Fase 2: vragenlijst .................................................................................... 143
onderafdeling 3: Fase 3: dataverzameling .......................................................................... 153
onderafdeling 4: Fase 4: analyse & rapportage ................................................................... 154
onderafdeling 5: Valorisatie & communicatie ..................................................................... 161
TITEL III: QUALTRICS ...................................................................................... 162
hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................... 162
afdeling 1: Wat is surveysoftware .......................................................................................... 162
afdeling 2: Waarom online surveysoftware gebruiken?............................................................ 162
afdeling 3: Qualtrics: wat, waarom en hoe gebruiken? ............................................................ 163
onderafdeling 1: Wat is qualtrics? ...................................................................................... 163
onderafdeling 2: Waarom qualtrics gebruiken? ................................................................... 163
onderafdeling 3: Hoe qualtrics gebruiken? ......................................................................... 163
hoofdstuk 2: Korte initiatie ........................................................................................................ 165
hoofdstuk 3: Uitdagingen bij online surveys ............................................................................... 165
DEEL VII: ONDERZOEKSDATAMANAGEMENT EN PLAGIAAT ............... 166
TITEL I: ONDERZOEKSDATAMANAGEMENT ..................................................... 166
hoofdstuk 1: inleiding ............................................................................................................... 166
hoofdstuk 2: What is data? ....................................................................................................... 168
hoofdstuk 3: Open science & fair data ....................................................................................... 169
afdeling 1: Open science....................................................................................................... 169
onderafdeling 1: Open access publications ........................................................................ 169
onderafdeling 2: OPEN DATA ............................................................................................. 169
afdeling 2: fair data ............................................................................................................... 170
afdeling 3: What is a data repository? .................................................................................... 170
hoofdstuk 4: practical Tips & tricks ............................................................................................ 170
afdeling 1: inleiding............................................................................................................... 170
afdeling 2: Folder structure ................................................................................................... 171
afdeling 3: File naming .......................................................................................................... 171
afdeling 4: Versioning ........................................................................................................... 171
hoofdstuk 5: Data documentation ............................................................................................. 172
hoofdstuk 5: Storing data .......................................................................................................... 173
hoofdstuk 6: Confidential data .................................................................................................. 173
afdeling 1: begrip .................................................................................................................. 174
afdeling 2: risico en impact datalek ....................................................................................... 174
afdeling 3: The do’s and don’ts of data security ...................................................................... 175
afdeling 4: The storage location (and access) ......................................................................... 175
hoofdstuk 6: Reusing data ........................................................................................................ 176
hoofdstuk 7: THE DMP .............................................................................................................. 176
TITEL II: PLAGIAAT.......................................................................................... 177
, hoofdstuk 1: inleiding ............................................................................................................... 177
hoofdstuk 2: begrip en sancties ................................................................................................. 177
hoofdstuk 3: correct citeren ...................................................................................................... 179
hoofdstuk 4: plagiaat herkennen (leerpad) ................................................................................. 179
afdeling 1: avoiding plagiarism and committing plagiarism ...................................................... 179
afdeling 2: word-for-word plagiarism ..................................................................................... 180
afdeling 3: paraphrasing plagiarism ....................................................................................... 180
afdeling 4: overzicht.............................................................................................................. 180
afdeling 5: twee of meer bronnen .......................................................................................... 181
DEEL VIII: JUSTJUDGMENT EN ZIJN POTENTIEEL VOOR JURIDISCH
ONDERZOEK .................................................................................. 182
TITEL I: JUSTJUDGMENT ................................................................................. 182
hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................... 182
afdeling 1: waarom zoek je Rechtspraak ................................................................................ 182
afdeling 2: hoe zoek je rechtspraak ........................................................................................ 182
afdeling 3: hoe ga je om met arresten, hoe lees je rechtspraak? .............................................. 183
hoofdstuk 2: Korte historiek ...................................................................................................... 184
afdeling 1: voorstel grondwetswijziging .................................................................................. 184
afdeling 2: doelstellingen ...................................................................................................... 184
afdeling 3: wetswijzigingen .................................................................................................... 185
hoofdstuk 3: Wet van 16 oktober 2022 ....................................................................................... 185
afdeling 1: openbare aanbestedingen .................................................................................... 186
afdeling 2: fasen ................................................................................................................... 186
afdeling 3: art. 782 ger. w. ..................................................................................................... 186
TITEL II: SYSTEMATISCHE RECHTSPRAAKANALYSE (SRA) ................................ 189
hoofdstuk 1: Wat is SRA? .......................................................................................................... 189
afdeling 1: Overzicht ............................................................................................................. 189
afdeling 2: Kwalitatief onderzoek ........................................................................................... 189
afdeling 3: kwantitatief onderzoek ......................................................................................... 190
hoofdstuk 2: Wat is nieuw aan SRA? .......................................................................................... 190
hoofdstuk 3: Waarvoor kan SRA worden gebruikt? ...................................................................... 191
hoofdstuk 4: Wat is de meerwaarde van SRA? ............................................................................ 191
afdeling 1: Meerwaarde voor rechtswetenschappelijk onderzoek ............................................ 191
afdeling 2: Meerwaarde voor theoriegericht onderzoek ........................................................... 192
afdeling 3: Meerwaarde voor Praktijkgericht onderzoek ........................................................... 193
hoofdstuk 5: Twee focussen (=beknopt, zie vooral geschreven tekst en reeds les 07) ................... 193
Afdeling 1: Inhoud van communicatie .................................................................................... 193
Afdeling 2: Wijze en achtergrond van communicatie ............................................................... 194
afdeling 3: Drie voorbeelden.................................................................................................. 194
hoofdstuk 6: Selecties .............................................................................................................. 195
Afdeling 1: afbakening .......................................................................................................... 195
afdeling 2: Steekproef (sample) ............................................................................................. 195
onderafdeling 1: Aselecte steekproef (Probability sampling) ............................................... 196
onderafdeling 2: Selecte steekproef (Non-probability sampling; =purposive sampling) ......... 196
afdeling 3: Soorten steekproeven .......................................................................................... 196
onderafdeling 1: Aselecte steekproef (probability sampling)................................................ 196
onderafdeling 2: Selecte steekproef (non-probability sampling) .......................................... 197
,DEEL IX: WETENSCHAPPELIJKE INTEGRITEIT EN
GEGEVENSBESCHERMINGSRECHT ................................................. 198
TITEL I: WETENSCHAPPELIJKE INTEGRITEIT .................................................... 198
hoofdstuk 1: wat is wetenschappelijke integriteit ....................................................................... 198
Afdeling 1: niet enkel binnen wetenschappelijk onderzoek en professionele context ................ 198
afdeling 2: begrip .................................................................................................................. 198
afdeling 3: wie is er aan onderworpen .................................................................................... 199
afdeling 4: defintiie ............................................................................................................... 200
Hoofdstuk 2: waarom is wetenschappelijke integriteit belangrijk ................................................. 202
Hoofdstuk 3: wie is verantwoordelijk ......................................................................................... 202
Hoofdstuk 4: hoe kan je je verantwoordelijkheid nemen ............................................................. 202
TITEL II: GEGEVENSBESCHERMINGSRECHT .................................................... 204
Hoofdstuk 1: Privacywetgeving .................................................................................................. 204
afdeling1: gdpr/avg ............................................................................................................... 204
afdeling 2: Andere relevante wetgeving .................................................................................. 205
afdeling 3: INTERNE ugent REGELGEVING ............................................................................. 205
Hoofdstuk 2: Toepassingsgebied AVG ....................................................................................... 206
afdeling 1: Waar is de avg van toepassing ............................................................................... 206
afdeling 2: Wanneer is de avg van toepassing? (materieel toepassingsgebied) ......................... 207
onderafdeling 1: persoonsgegevens ................................................................................... 207
onderafdeling 2: Primaire en secundaire VERWERKING van persoonsgegevens.................... 209
Hoofdstuk 3: Basisbeginselen voor verwerking (art. 5 gdpr) ......................................................... 210
afdeling 1: Rechtmatigheid, behoorlijkheid en transparantie ................................................... 211
onderafdeling 1: Welke rechtsgrond? ................................................................................. 211
onderafdeling 2: Wat met de transparantie en de rechten van de betrokkene ....................... 212
onderafdeling 3: Transparantieverplichting (artikelen 12, 13 & 14 AVG ................................. 213
Hoofdstuk 4: Privacy en persoonsgegevens in wetenschappelijk onderzoek ................................ 213
, ONDERZOEKSMETHODEN
TITEL I: INLEIDING
RECHT: EEN DISCIPLINE OP EEN KRUISPUNT
“[The conclusion is] that the legal discipline suffers from an identity crisis: not only do outsiders
accuse legal science of being unacademic, but also legal scholars themselves no longer seem
to know which discipline they practice.” (Smits 2012)
“The European legal academy is at a crossroad. It faces challenges on multiple fronts, forcing it
to reconsider its teaching and research practices.” (Dyèvre et al. 2019)
SITUERING OPLEIDINGSONDERDEEL
Algemene doelstelling: de nodige kennis verschaffen met betrekking tot
rechtswetenschappelijk onderzoek
• Bestaand juridisch onderzoek aan de hand van de rechtswetenschappelijke inzichten
kunnen herkennen
• Een meer gevorderd niveau van kennis en competenties aanbrengen die noodzakelijk
zijn voor de (empirische) studie van rechtswetenschappelijke thema’s
De nadruk ligt op de ontwikkeling van een brede onderzoeksattitude, die moet bijdragen aan
het opzetten en uitvoeren van een eigen rechtsempirisch onderzoek (bijvoorbeeld in het kader
van de masterproef)
TITEL II: WAT IS JURIDISCH ONDERZOEK?
HOOFDSTUK 1: WAT IS ONDERZOEK?
AFDELING 1: UITZOEKEN/OPZOEKEN
= antwoorden zoeken op allerlei vragen
• Hiermee iets proberen te weten te komen
• Wanneer begint de les? Wat moeten wij kennen? Waar vind ik wettekst X, uitspraak Y…?
AFDELING 2: ONDERZOEKEN
= op systematische en onpartijdige wijze op zoek gaan naar antwoord op kennisvraag
• Systematisch: vooraf bepaalde methode en die volgen
1
TITEL I: INLEIDING ............................................................................................ 1
Recht: een discipline op een kruispunt ..........................................................................................1
Situering opleidingsonderdeel .......................................................................................................1
TITEL II: WAT IS JURIDISCH ONDERZOEK? .......................................................... 1
hoofdstuk 1: Wat is onderzoek? ....................................................................................................1
afdeling 1: Uitzoeken/opzoeken ................................................................................................1
afdeling 2: Onderzoeken ...........................................................................................................1
hoofdstuk 2: Wat is Juridisch onderzoek? ......................................................................................2
hoofdstuk 3: Soorten juridisch onderzoek ......................................................................................3
afdeling 1: As 1: Twee soorten kennisproblemen (KP) .................................................................4
onderafdeling 1: Normatieve KP: Inhoud van gedragsvoorschriften ..........................................4
onderafdeling 2: Feitelijke KP: totstandkoming, werking en gevolgen van gedragsvoorschriften .4
onderafdeling 3: As 1:Theoriegericht/Fundamenteel vs. Praktijkgericht/toegepast ...................5
onderafdeling 4: Combinatie .................................................................................................6
hoofdstuk 4: Wat is rechtswetenschappelijk onderzoek? ................................................................8
TITEL III: WAT DOEN JURISTEN TRADITIONEEL WANNEER ZE ONDERZOEK DOEN? 8
hoofdstuk 1: Doel en uitgangspunt ................................................................................................9
afdeling 1: Doelstelling TJO?......................................................................................................9
afdeling 2: Uitgangspunt TJO .....................................................................................................9
afdeling 3: Drie functies van systemisch onderzoek .................................................................. 10
onderafdeling 1: Beschrijvende functie ................................................................................ 10
onderafdeling 2: Normatieve functie .................................................................................... 10
onderafdeling 3: Legitimerende functie van rechtssysteem ................................................... 11
onderafdeling 4: Verhouding normatieve en legitimerende functie van rechtssysteem ............ 11
hoodstuk 2: Rechtsdogmatische onderzoekers vs. Praktijkjuristen ................................................ 12
afdeling 1: Gelijkenissen ......................................................................................................... 12
onderafdeling 1: Intern- of deelnemersperspectief ............................................................... 12
onderafdeling 2: Extern? ..................................................................................................... 12
afdeling 2: Verschillen ............................................................................................................ 13
TITEL IV: WAAROM KAN TRADITIONEEL JURIDISCH ONDERZOEK NIET (LANGER)
VOLSTAAN?.................................................................................................... 14
hoofdstuk 1: Traditioneel juridisch onderzoek en recht in context .................................................. 14
hoofdstuk 2: Andere disciplines en recht in context ...................................................................... 14
afdeling 1: Fase 2: wasdom (andere) mens- en maatschappijwetenschappen ........................... 14
afdeling 2: Fase 3: wederzijdse interesse ................................................................................. 15
hoofdstuk 3: Recht in context benaderen? Vier gevolgen .............................................................. 16
afdeling 1: Gevolg 1: Intradisciplinaire houding ........................................................................ 16
afdeling 2: Gevolg 2: Gehanteerde methode ............................................................................. 16
afdeling 3: Gevolg 3: Interdisciplinair onderzoek ....................................................................... 17
afdeling 4: Gevolg 4: Andere kijk op rechtsregels ...................................................................... 18
hoofdstuk 4: Toekomst van juridisch onderzoek ........................................................................... 19
DEEL II: CONCEPTUEEL/ONDERZOEKSTECHNISCH ONTWERP........... 19
INLEIDING ...................................................................................................... 19
,TITEL I: CONCEPTUEEL ONTWERP ................................................................... 20
Hoofdstuk 1: Doelstelling ........................................................................................................... 21
afdeling 1: Keuze van onderzoeksprobleem ............................................................................. 21
onderafdeling 1: Politieke & sociale context – wensen van de opdrachtgever.......................... 21
onderafdeling 2: Waarden en maatschappelijke problemen .................................................. 22
onderafdeling 3: Voorkeur voor een methode ....................................................................... 22
onderafdeling 4: Voorkeur voor een theorie .......................................................................... 22
onderafdeling 5: Wetenschapsfilosofische opvattingen ........................................................ 23
onderafdeling 6: Reikwijdte van de studie : ‘ruimte’ en ‘tijd’ ................................................... 23
onderafdeling 7: Zuiver versus toegepast wetenschappelijk onderzoek .................................. 23
afdeling 2: Probleemstelling & onderzoeksplan ........................................................................ 24
onderafdeling 1: De probleemstelling .................................................................................. 24
onderafdeling 2: Onderzoeksplan ........................................................................................ 25
afdeling 3: Verkenning van het projectkader ............................................................................. 31
onderafdeling 1: Theoriegericht (cfr. theoretische relevantie) ................................................ 32
onderafdeling 2: Praktijkgericht (cfr. praktische of maatschappelijke relevantie) .................... 32
hoofdstuk 2: Onderzoeksmodel .................................................................................................. 33
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 33
hoofdstuk 3: Vraagstelling .......................................................................................................... 34
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 34
afdeling 2: Functie-eisen van onderzoeksvragen....................................................................... 34
afdeling 3: Ondersteunende kennissoorten .............................................................................. 35
Afdeling 4: voorbeelden onderzoeksvragen .............................................................................. 36
Voorbeeld 1 – slecht voorbeeld............................................................................................ 36
Voorbeeld 2 – goed voorbeeld ............................................................................................. 36
afdeling 5: Vormeisen van onderzoeksvragen ........................................................................... 37
afdeling 6: Soorten onderzoeksvragen ..................................................................................... 38
onderafdeling 1: Kwantitatief versus kwalitatief .................................................................... 38
onderafdeling 2: Beschrijvend versus verklarend .................................................................. 38
onderafdeling 3: Cross-sectioneel versus longitudinaal ........................................................ 39
...................................................................................................................... 40
afdeling 7: Ontwikkeling adequate vraagstelling ....................................................................... 41
hoofdstuk 4: Begripsbepaling ...................................................................................................... 41
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 41
afdeling 2: Afbakening tot haalbare proporties ......................................................................... 42
onderafdeling 1: Voorbeeld: aannemingsovereenkomsten .................................................... 42
onderafdeling 2: Hoe afbakenen? ........................................................................................ 42
afdeling 3: Operationaliseren .................................................................................................. 46
onderafdeling 1: Voorbeeld: jouw thesis .............................................................................. 46
onderafdeling 2: Voorbeeld: betrokkenheid jeugdrechtbanken .............................................. 46
afdeling 4: Afstemming op het onderzoek ................................................................................. 47
TITEL II: ONDERZOEKSTECHNISCH ONTWERP ................................................. 48
hoofdstuk 1: Onderzoeksstrategieën ........................................................................................... 48
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 48
afdeling 2: Vijf onderzoeksstrategieën...................................................................................... 49
onderafdeling 1: Survey ....................................................................................................... 49
onderafdeling 2: Experiment................................................................................................ 52
onderafdeling 3: Casestudy ................................................................................................. 54
, onderafdeling 4: Gefundeerde theoriebenadering ................................................................. 56
onderafdeling 5: Bureauonderzoek ...................................................................................... 57
onderafdeling 6: Tot slot...................................................................................................... 61
hoofdstuk 2: Onderzoeksmateriaal ............................................................................................. 61
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 61
afdeling 2: Welke hoofdcategorieën van onderzoeksobjecten kunnen worden onderscheiden? .. 61
afdeling 3: Welke soorten informatie over deze objecten zijn voor een onderzoek van belang en
waaraan herken ik die soorten? ............................................................................................... 61
afdeling 4: Waar haal ik die informatie vandaan? ...................................................................... 62
onderafdeling 1: Personen .................................................................................................. 62
onderafdeling 2: Media ....................................................................................................... 63
onderafdeling 3: Werkelijkheid ............................................................................................ 64
onderafdeling 4: Documenten ............................................................................................. 64
onderafdeling 5: Literatuur .................................................................................................. 67
onderafdeling 6: Bronnentriangulatie ................................................................................... 73
afdeling 5: Kwaliteitscontrole wetenschappelijke publicaties .................................................... 73
onderafdeling 1: Kwaliteitscontrole boeken en tijdschriften .................................................. 73
onderafdeling 2: ‘Bewijzen’ voor betrouwbaarheid ................................................................ 74
afdeling 6: Zoeken naar wetenschappelijke vindplaatsen .......................................................... 75
onderafdeling 1: Catalogi .................................................................................................... 75
onderafdeling 2: Databanken .............................................................................................. 76
hoofdstuk 3: Onderzoeksplanning ............................................................................................... 77
afdeling 1: Inleiding ................................................................................................................ 77
afdeling 2: Functies van planning............................................................................................. 78
DEEL IV: RECHTSWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK .......................... 78
hoofdstuk 1: Kenmerken ............................................................................................................. 79
afdeling 1: Originaliteit ............................................................................................................ 79
afdeling 2: Eisen waaraan (rechts) wetenschappelijk onderzoek moet voldoen .......................... 80
onderafdeling 1: Algemeen .................................................................................................. 80
onderafdeling 2: Kwantitatief: eisen voor wetenschappelijkheid ............................................ 82
onderafdeling 3: Kwalitatief: Eisen voor wetenschappelijkheid .............................................. 84
onderafdeling 4: traditioneel Juridisch onderzoek ................................................................. 87
onderafdeling 5: Verantwoordingsbeginsel ........................................................................... 90
hoofdstuk 2: onderzoeksdoelen .................................................................................................. 91
Afdeling 1: inleiding ................................................................................................................ 91
afdeling 2: Hoe realiseer je je onderzoeksdoel? ........................................................................ 91
hoofdstuk 3: theoretische kaders ................................................................................................ 92
Afdeling 1: begrip .................................................................................................................... 92
afdeling 2: Wat is een ‘theorie’? ............................................................................................... 92
Onderafdeling 1: begrip ....................................................................................................... 92
onderafdeling 2: Diverse betekenissen en gradaties van abstractie ....................................... 93
onderafdeling 3: soorten kaders .......................................................................................... 94
afdeling 3: Operationalisering van theoretisch kader ................................................................ 96
afdeling 4: Aandachtspunten voor Evaluatief en normatief onderzoek ....................................... 97
DEEL V: BEKNOPTE INLEIDING TOT HET RECHTSHISTORISCH
ONDERZOEK .................................................................................... 98
hoofdstuk 1: Traditionele v. contextuele rechtsgeschiedenis ........................................................ 98
, afdeling 1: Traditionele rechtsgeschiedenis ............................................................................. 98
afdeleing 2: Contextuele rechtsgeschiedenis ........................................................................... 98
afdeling 3: Welke kiezen? ........................................................................................................ 99
afdeling 4: Verdere onderscheiden .......................................................................................... 99
hoofdstuk 2: (Rechts-)historische kritiek .................................................................................... 100
afdeling 1: Het begrip bron .................................................................................................... 101
onderafdeling 1: Soorten bronnen ..................................................................................... 101
onderafdeling 2: Bewaring en consultatie van bronnen ....................................................... 103
onderafdeling 3: Analyse van bronnen................................................................................ 104
onderafdeling 4: Specifieke vragen van de geschiedenis ..................................................... 110
onderafdeling 5: Invloeden andere menswetenschappen ................................................... 113
DEEL VI: EMPIRISCHE ANALYSE VAN DE RECHTSPRAKTIJK............... 120
TITEL I: INLEIDING ......................................................................................... 120
hoofdstuk 1: Kader ................................................................................................................... 120
afdeling 1: De rechtsregel voorbij: van regel naar gedrag ......................................................... 120
onderafdeling 1: Legitimiteit van rechterlijke beslissingen? ................................................. 120
onderafdeling 2: focus op niet-juridische factoren .............................................................. 121
onderafdeling 3: bespreking empirisch onderzoek .............................................................. 122
onderafdeling 4: Geschiedenis relevant empirisch onderzoek ............................................. 123
onderafdeling 5: Empirisch? .............................................................................................. 123
afdeling 2: Drie soorten doelen en –analysemethodes ............................................................ 124
onderafdeling 1: inhoudsanalyse ....................................................................................... 125
onderafdeling 2: discoursanalyse ...................................................................................... 125
onderafdeling 4: voorbeelden Discours- vs. inhoudsanalyse ............................................... 126
onderafdeling 5: Relevante vragen ..................................................................................... 127
onderafdeling 6: welke praktijk? ........................................................................................ 127
onderafdeling 7: Statistische analyse in een notendop ........................................................ 128
hoofdstuk 2: Gemotiveerd redeneren ........................................................................................ 131
afdeling 1: Inleiding .............................................................................................................. 131
onderafdeling 1: begrip ..................................................................................................... 131
onderafdeling 2: Soorten motiverende factoren .................................................................. 132
afdeling 2: Experimenten met leken ....................................................................................... 132
onderafdelin 1: Ander gewicht aan precedenten ................................................................. 132
onderafdeling 2: Reden voor snelheidsovertreding.............................................................. 133
onderafdeling 3: Geschetst karakter van partij .................................................................... 133
afdeling 3: Experimenten met rechters ................................................................................... 133
onderafdeling 1: Vervalste visa in paspoort ........................................................................ 134
onderafdeling 2: Geschetst karakter van partij .................................................................... 134
afdeling 4: Enkele vragen bij het besproken onderzoek ........................................................... 135
hoofdstyuk 3: Emotie ................................................................................................................ 135
afdeling 1: inleiding............................................................................................................... 135
afdeling 2: Onderzoek ........................................................................................................... 136
onderafdeling 1: Persoonlijke relaties ................................................................................ 136
onderafdeling 2: Resultaten van de lokale sportploeg ......................................................... 137
onderafdeling 3: Dialoog tussen rechter en advocaat .......................................................... 138
onderafdeling 4: Is justice what the judge ate for breakfast? ................................................ 138
Onderafdeling 5: In de scanner .......................................................................................... 139
onderafdeling 6: De impact van metaforen ......................................................................... 139
, afdeling 3: Enkele vragen bij het besproken onderzoek ........................................................... 140
TITEL II: SURVEY ............................................................................................ 141
hoofdstuk 1: doelstellingen ....................................................................................................... 141
hoofdstuk 2: Het onderzoek ...................................................................................................... 141
afdeling 1: Achtergrond ......................................................................................................... 141
afdeling 2: Een tijdslijn .......................................................................................................... 141
onderafdeling 1: Fase 1: opstart ........................................................................................ 142
onderafdeling 2: Fase 2: vragenlijst .................................................................................... 143
onderafdeling 3: Fase 3: dataverzameling .......................................................................... 153
onderafdeling 4: Fase 4: analyse & rapportage ................................................................... 154
onderafdeling 5: Valorisatie & communicatie ..................................................................... 161
TITEL III: QUALTRICS ...................................................................................... 162
hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................... 162
afdeling 1: Wat is surveysoftware .......................................................................................... 162
afdeling 2: Waarom online surveysoftware gebruiken?............................................................ 162
afdeling 3: Qualtrics: wat, waarom en hoe gebruiken? ............................................................ 163
onderafdeling 1: Wat is qualtrics? ...................................................................................... 163
onderafdeling 2: Waarom qualtrics gebruiken? ................................................................... 163
onderafdeling 3: Hoe qualtrics gebruiken? ......................................................................... 163
hoofdstuk 2: Korte initiatie ........................................................................................................ 165
hoofdstuk 3: Uitdagingen bij online surveys ............................................................................... 165
DEEL VII: ONDERZOEKSDATAMANAGEMENT EN PLAGIAAT ............... 166
TITEL I: ONDERZOEKSDATAMANAGEMENT ..................................................... 166
hoofdstuk 1: inleiding ............................................................................................................... 166
hoofdstuk 2: What is data? ....................................................................................................... 168
hoofdstuk 3: Open science & fair data ....................................................................................... 169
afdeling 1: Open science....................................................................................................... 169
onderafdeling 1: Open access publications ........................................................................ 169
onderafdeling 2: OPEN DATA ............................................................................................. 169
afdeling 2: fair data ............................................................................................................... 170
afdeling 3: What is a data repository? .................................................................................... 170
hoofdstuk 4: practical Tips & tricks ............................................................................................ 170
afdeling 1: inleiding............................................................................................................... 170
afdeling 2: Folder structure ................................................................................................... 171
afdeling 3: File naming .......................................................................................................... 171
afdeling 4: Versioning ........................................................................................................... 171
hoofdstuk 5: Data documentation ............................................................................................. 172
hoofdstuk 5: Storing data .......................................................................................................... 173
hoofdstuk 6: Confidential data .................................................................................................. 173
afdeling 1: begrip .................................................................................................................. 174
afdeling 2: risico en impact datalek ....................................................................................... 174
afdeling 3: The do’s and don’ts of data security ...................................................................... 175
afdeling 4: The storage location (and access) ......................................................................... 175
hoofdstuk 6: Reusing data ........................................................................................................ 176
hoofdstuk 7: THE DMP .............................................................................................................. 176
TITEL II: PLAGIAAT.......................................................................................... 177
, hoofdstuk 1: inleiding ............................................................................................................... 177
hoofdstuk 2: begrip en sancties ................................................................................................. 177
hoofdstuk 3: correct citeren ...................................................................................................... 179
hoofdstuk 4: plagiaat herkennen (leerpad) ................................................................................. 179
afdeling 1: avoiding plagiarism and committing plagiarism ...................................................... 179
afdeling 2: word-for-word plagiarism ..................................................................................... 180
afdeling 3: paraphrasing plagiarism ....................................................................................... 180
afdeling 4: overzicht.............................................................................................................. 180
afdeling 5: twee of meer bronnen .......................................................................................... 181
DEEL VIII: JUSTJUDGMENT EN ZIJN POTENTIEEL VOOR JURIDISCH
ONDERZOEK .................................................................................. 182
TITEL I: JUSTJUDGMENT ................................................................................. 182
hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................... 182
afdeling 1: waarom zoek je Rechtspraak ................................................................................ 182
afdeling 2: hoe zoek je rechtspraak ........................................................................................ 182
afdeling 3: hoe ga je om met arresten, hoe lees je rechtspraak? .............................................. 183
hoofdstuk 2: Korte historiek ...................................................................................................... 184
afdeling 1: voorstel grondwetswijziging .................................................................................. 184
afdeling 2: doelstellingen ...................................................................................................... 184
afdeling 3: wetswijzigingen .................................................................................................... 185
hoofdstuk 3: Wet van 16 oktober 2022 ....................................................................................... 185
afdeling 1: openbare aanbestedingen .................................................................................... 186
afdeling 2: fasen ................................................................................................................... 186
afdeling 3: art. 782 ger. w. ..................................................................................................... 186
TITEL II: SYSTEMATISCHE RECHTSPRAAKANALYSE (SRA) ................................ 189
hoofdstuk 1: Wat is SRA? .......................................................................................................... 189
afdeling 1: Overzicht ............................................................................................................. 189
afdeling 2: Kwalitatief onderzoek ........................................................................................... 189
afdeling 3: kwantitatief onderzoek ......................................................................................... 190
hoofdstuk 2: Wat is nieuw aan SRA? .......................................................................................... 190
hoofdstuk 3: Waarvoor kan SRA worden gebruikt? ...................................................................... 191
hoofdstuk 4: Wat is de meerwaarde van SRA? ............................................................................ 191
afdeling 1: Meerwaarde voor rechtswetenschappelijk onderzoek ............................................ 191
afdeling 2: Meerwaarde voor theoriegericht onderzoek ........................................................... 192
afdeling 3: Meerwaarde voor Praktijkgericht onderzoek ........................................................... 193
hoofdstuk 5: Twee focussen (=beknopt, zie vooral geschreven tekst en reeds les 07) ................... 193
Afdeling 1: Inhoud van communicatie .................................................................................... 193
Afdeling 2: Wijze en achtergrond van communicatie ............................................................... 194
afdeling 3: Drie voorbeelden.................................................................................................. 194
hoofdstuk 6: Selecties .............................................................................................................. 195
Afdeling 1: afbakening .......................................................................................................... 195
afdeling 2: Steekproef (sample) ............................................................................................. 195
onderafdeling 1: Aselecte steekproef (Probability sampling) ............................................... 196
onderafdeling 2: Selecte steekproef (Non-probability sampling; =purposive sampling) ......... 196
afdeling 3: Soorten steekproeven .......................................................................................... 196
onderafdeling 1: Aselecte steekproef (probability sampling)................................................ 196
onderafdeling 2: Selecte steekproef (non-probability sampling) .......................................... 197
,DEEL IX: WETENSCHAPPELIJKE INTEGRITEIT EN
GEGEVENSBESCHERMINGSRECHT ................................................. 198
TITEL I: WETENSCHAPPELIJKE INTEGRITEIT .................................................... 198
hoofdstuk 1: wat is wetenschappelijke integriteit ....................................................................... 198
Afdeling 1: niet enkel binnen wetenschappelijk onderzoek en professionele context ................ 198
afdeling 2: begrip .................................................................................................................. 198
afdeling 3: wie is er aan onderworpen .................................................................................... 199
afdeling 4: defintiie ............................................................................................................... 200
Hoofdstuk 2: waarom is wetenschappelijke integriteit belangrijk ................................................. 202
Hoofdstuk 3: wie is verantwoordelijk ......................................................................................... 202
Hoofdstuk 4: hoe kan je je verantwoordelijkheid nemen ............................................................. 202
TITEL II: GEGEVENSBESCHERMINGSRECHT .................................................... 204
Hoofdstuk 1: Privacywetgeving .................................................................................................. 204
afdeling1: gdpr/avg ............................................................................................................... 204
afdeling 2: Andere relevante wetgeving .................................................................................. 205
afdeling 3: INTERNE ugent REGELGEVING ............................................................................. 205
Hoofdstuk 2: Toepassingsgebied AVG ....................................................................................... 206
afdeling 1: Waar is de avg van toepassing ............................................................................... 206
afdeling 2: Wanneer is de avg van toepassing? (materieel toepassingsgebied) ......................... 207
onderafdeling 1: persoonsgegevens ................................................................................... 207
onderafdeling 2: Primaire en secundaire VERWERKING van persoonsgegevens.................... 209
Hoofdstuk 3: Basisbeginselen voor verwerking (art. 5 gdpr) ......................................................... 210
afdeling 1: Rechtmatigheid, behoorlijkheid en transparantie ................................................... 211
onderafdeling 1: Welke rechtsgrond? ................................................................................. 211
onderafdeling 2: Wat met de transparantie en de rechten van de betrokkene ....................... 212
onderafdeling 3: Transparantieverplichting (artikelen 12, 13 & 14 AVG ................................. 213
Hoofdstuk 4: Privacy en persoonsgegevens in wetenschappelijk onderzoek ................................ 213
, ONDERZOEKSMETHODEN
TITEL I: INLEIDING
RECHT: EEN DISCIPLINE OP EEN KRUISPUNT
“[The conclusion is] that the legal discipline suffers from an identity crisis: not only do outsiders
accuse legal science of being unacademic, but also legal scholars themselves no longer seem
to know which discipline they practice.” (Smits 2012)
“The European legal academy is at a crossroad. It faces challenges on multiple fronts, forcing it
to reconsider its teaching and research practices.” (Dyèvre et al. 2019)
SITUERING OPLEIDINGSONDERDEEL
Algemene doelstelling: de nodige kennis verschaffen met betrekking tot
rechtswetenschappelijk onderzoek
• Bestaand juridisch onderzoek aan de hand van de rechtswetenschappelijke inzichten
kunnen herkennen
• Een meer gevorderd niveau van kennis en competenties aanbrengen die noodzakelijk
zijn voor de (empirische) studie van rechtswetenschappelijke thema’s
De nadruk ligt op de ontwikkeling van een brede onderzoeksattitude, die moet bijdragen aan
het opzetten en uitvoeren van een eigen rechtsempirisch onderzoek (bijvoorbeeld in het kader
van de masterproef)
TITEL II: WAT IS JURIDISCH ONDERZOEK?
HOOFDSTUK 1: WAT IS ONDERZOEK?
AFDELING 1: UITZOEKEN/OPZOEKEN
= antwoorden zoeken op allerlei vragen
• Hiermee iets proberen te weten te komen
• Wanneer begint de les? Wat moeten wij kennen? Waar vind ik wettekst X, uitspraak Y…?
AFDELING 2: ONDERZOEKEN
= op systematische en onpartijdige wijze op zoek gaan naar antwoord op kennisvraag
• Systematisch: vooraf bepaalde methode en die volgen
1
