Politicologie
Hoorcollege 1
Macht, drie dimensies (Steven Lukes, 1974)
1. The ability of one person or group to get another person or group to do
something it otherwise would not do.
2. The ability of one person or group to get another person or group to not do
something
3. The ability to shape individual or group political demands by causing people to
think about political issues in ways that may be contrary to their own interests.
Wat is vergelijkende politicologie
Studie van macht en besluitvorming binnen nationale grenzen
- Dus niet tussen landen (internationale betrekkingen)
- En ook niet supranationaal (EU -> EUPP)
Maar wel vergelijkend: systematische studie van politieke fenomenen op meer dan 1
plek en op meerdere momenten in de tijd. Om te komen tot een algemeen begrip van
politieke activiteit, geldig voor een groot aantal cases.
Drie centrale vragen in de politicologie
1. Wat kan politiek gedrag verklaren?
2. Wie regeert?
3. Waar en waarom doet bepaald politiek gedrag zich voor?
Wat kan politiek gedrag verklaren?
- Belangen (rationele keuzetheorie, politieke psychologie)
o Kosten en baten afwegen
- Overtuigingen (politieke cultuur, politieke ideologie)
o Je voelt je onderdeel van een subcultuur en voelt je verbonden
- Structuren (marxisme, rational choice institutionalism, historical
institutionalism)
o Niet zoveel speelruimte als individu. Je zit vast in een structuur
o Historical institutionalisme: padafhankelijkheid, opties zijn al uitgesloten
vanwege eerder gemaakte keuzes
Wie regeert?
- Pluralist theory: elke samenleving bestaat uit verschillende groepen en macht
is verdeeld over deze groepen, geen enkele groep heeft complete of
permanente macht
o Bedrijven, vakbonden, milieuorganisaties, sectorenvertegenwoordiging
- Elite theory: elke samenleving wordt geregeerd door een elite (marxisme,
(neo-) colonialisme, patriarchy, critical race theory, randstad-platteland)
o Elite voert de boventoon
Waarom en waar doet bepaald politiek gedrag zich voor?
- Vertrouwen in verkiezingen
- Vertrouwen in de representatieve democratie
,De moderne staat, karakteristieken
1. Territorium: gebied met duidelijke grenzen
2. Externe en interne soevereiniteit: in staat om eigen territorium te verdedigen,
niet in hoge mate afhankelijk van een andere macht
3. Legitimiteit: erkennen van gezag, d.w.z. het recht van de overheid om
beslissingen te nemen
a. Traditioneel
b. Charismatisch
c. Rationeel-juridisch
4.
Is Wit-Rusland een soeverein land?
Ja in theorie wel, ze hebben een duidelijk territorium, duidelijke grenzen. Ze hebben
controle over hun eigen land.
Wel zouden ze misschien niet geheel zonder het ‘grote Rusland’ kunnen om
economisch te overleven.
Relatie staat-burgers
1. Politiek regime: een geheel van formele en informele regels, definieert het
type regering van een land
o Liberale democratie -> democratie die aan een paar kenmerken
voldoet: vrije verkiezingen
o Communisme (Soviet Union)
o Fascisme (Italy 1930s)
o Modernizing authoritarianism -> autoritair regime maar wel
gemoderniseerd (China)
o Personalist regime ->leider belangrijk, anders valt het land uit elkaar
(Uganda)
o Electoral authorianism -> landen die wel verkiezingen hebben maar
autoritaire kenmerken hebben (Rusland, Turkije)
o Theocracy (Iran, Vaticaan) -> geestelijke leider is de leider van de staat
Relatie staat-burgers: liberale democratie
- Rousseau: Sociaal contract: legitieme regeringen worden gevormd wanneer
vrije en autonome individuen een contract aangaan waarin is vastgelegd dat
vertegenwoordigers hen mogen regeren met inachtneming van hun
gemeenschappelijke belangen.
- Robert Dahl: vrijheid van vereniging, vrijheid van meningsuiting, passief en
actief stemrecht, recht voor politici om steun te vergaren, meerdere bronnen
voor politieke informatie, vrije en eerlijke verkiezingen, instituties die er voor
zorgen dat regeringsbeleid gebaseerd is op hoe er gestemd is door burgers.
Nederland: het land van minderheden
- Lage kiesdrempel dus veel politieke partijen
- Samenleving met veel verschillende groepen die makkelijk in de Tweede
Kamer kunnen komen
,Typering van democratieën
Consociational democracy = consensus democratie
Otjes en Louwerse 2023
Zij geven aan dat er in de top sprake is van sterke stabiliteit.
- Business-like politics-expectation: when politicians are forming a majority over
policy, they operate in a non-ideological, non-conflictual and flexible way.
- Pragmatic tolerance expectation: when politicians who need to form a majority
disagree over policy, they first try to postpone
, Veranderingen
- Individualisering: afname identificatie met sociale groep, grotere individuele
bewustwording
o Ontkerkelijking (RK en P-Christelijke zuil)
o Afname lidmaatschap vakbeweging (sociaal-dem zuil)
- Mondialisering: toename verbindingen met buitenland in werk/wonen/familie ->
verandering van de klassieke scheidslijnen
o Vakanties in buitenland
o Meer grensarbeid
o Grotere arbeidsmigratie naar NL
Nieuwe zuilen?
- Vorming van nieuwe zuilen?
- Geen vorming van eigen nationale media/vakbeweging/politieke partijen
o Accommodatie in bestaande partijen (PvdA, VVD, maar ook CDA)
o Alleen zeer recent: DENK, NIDA, BIJ1
Artikel Maussen 2012:
1 Islamitische zuil bestaat niet:
o Geen dicht netwerk van organisaties die alle maatschappelijke
domeinen bestrijken (religie, onderwijs, sport, media, vakbonden)
o Organisaties representeren vaak etnische facties, er is geen brede
politieke volkspartij, geen moslim krant, geen vakbond
o Organisaties hebben niet een monopolie op het presenteren van
Moslims in Nederland
2. Geen steun onder Nederlandse politici en beleidsmakers voor een islamitisch
zuil, geen steun onder vertegenwoordigers van Moslim groepen
3. Geen beleid gericht op het oprichten van een islamitische zuil in Nederland
Wat is Nederlandse politiek?
= minderhedenpolitiek
1. Niemand heeft een meerderheid, ook niet na de ontzuiling
2. Iedere partij moet met anderen samenwerken
- Dit vereist samenwerking in plaats van concurrentie door de politieke elite
- De meerderheid bestaat niet, er zijn altijd meerdere meerderheden mogelijk
- Er zijn grote groepen minderheden, die in een democratisch bestel niet
zomaar overruled kunnen worden door de meerderheid
Hoorcollege 1
Macht, drie dimensies (Steven Lukes, 1974)
1. The ability of one person or group to get another person or group to do
something it otherwise would not do.
2. The ability of one person or group to get another person or group to not do
something
3. The ability to shape individual or group political demands by causing people to
think about political issues in ways that may be contrary to their own interests.
Wat is vergelijkende politicologie
Studie van macht en besluitvorming binnen nationale grenzen
- Dus niet tussen landen (internationale betrekkingen)
- En ook niet supranationaal (EU -> EUPP)
Maar wel vergelijkend: systematische studie van politieke fenomenen op meer dan 1
plek en op meerdere momenten in de tijd. Om te komen tot een algemeen begrip van
politieke activiteit, geldig voor een groot aantal cases.
Drie centrale vragen in de politicologie
1. Wat kan politiek gedrag verklaren?
2. Wie regeert?
3. Waar en waarom doet bepaald politiek gedrag zich voor?
Wat kan politiek gedrag verklaren?
- Belangen (rationele keuzetheorie, politieke psychologie)
o Kosten en baten afwegen
- Overtuigingen (politieke cultuur, politieke ideologie)
o Je voelt je onderdeel van een subcultuur en voelt je verbonden
- Structuren (marxisme, rational choice institutionalism, historical
institutionalism)
o Niet zoveel speelruimte als individu. Je zit vast in een structuur
o Historical institutionalisme: padafhankelijkheid, opties zijn al uitgesloten
vanwege eerder gemaakte keuzes
Wie regeert?
- Pluralist theory: elke samenleving bestaat uit verschillende groepen en macht
is verdeeld over deze groepen, geen enkele groep heeft complete of
permanente macht
o Bedrijven, vakbonden, milieuorganisaties, sectorenvertegenwoordiging
- Elite theory: elke samenleving wordt geregeerd door een elite (marxisme,
(neo-) colonialisme, patriarchy, critical race theory, randstad-platteland)
o Elite voert de boventoon
Waarom en waar doet bepaald politiek gedrag zich voor?
- Vertrouwen in verkiezingen
- Vertrouwen in de representatieve democratie
,De moderne staat, karakteristieken
1. Territorium: gebied met duidelijke grenzen
2. Externe en interne soevereiniteit: in staat om eigen territorium te verdedigen,
niet in hoge mate afhankelijk van een andere macht
3. Legitimiteit: erkennen van gezag, d.w.z. het recht van de overheid om
beslissingen te nemen
a. Traditioneel
b. Charismatisch
c. Rationeel-juridisch
4.
Is Wit-Rusland een soeverein land?
Ja in theorie wel, ze hebben een duidelijk territorium, duidelijke grenzen. Ze hebben
controle over hun eigen land.
Wel zouden ze misschien niet geheel zonder het ‘grote Rusland’ kunnen om
economisch te overleven.
Relatie staat-burgers
1. Politiek regime: een geheel van formele en informele regels, definieert het
type regering van een land
o Liberale democratie -> democratie die aan een paar kenmerken
voldoet: vrije verkiezingen
o Communisme (Soviet Union)
o Fascisme (Italy 1930s)
o Modernizing authoritarianism -> autoritair regime maar wel
gemoderniseerd (China)
o Personalist regime ->leider belangrijk, anders valt het land uit elkaar
(Uganda)
o Electoral authorianism -> landen die wel verkiezingen hebben maar
autoritaire kenmerken hebben (Rusland, Turkije)
o Theocracy (Iran, Vaticaan) -> geestelijke leider is de leider van de staat
Relatie staat-burgers: liberale democratie
- Rousseau: Sociaal contract: legitieme regeringen worden gevormd wanneer
vrije en autonome individuen een contract aangaan waarin is vastgelegd dat
vertegenwoordigers hen mogen regeren met inachtneming van hun
gemeenschappelijke belangen.
- Robert Dahl: vrijheid van vereniging, vrijheid van meningsuiting, passief en
actief stemrecht, recht voor politici om steun te vergaren, meerdere bronnen
voor politieke informatie, vrije en eerlijke verkiezingen, instituties die er voor
zorgen dat regeringsbeleid gebaseerd is op hoe er gestemd is door burgers.
Nederland: het land van minderheden
- Lage kiesdrempel dus veel politieke partijen
- Samenleving met veel verschillende groepen die makkelijk in de Tweede
Kamer kunnen komen
,Typering van democratieën
Consociational democracy = consensus democratie
Otjes en Louwerse 2023
Zij geven aan dat er in de top sprake is van sterke stabiliteit.
- Business-like politics-expectation: when politicians are forming a majority over
policy, they operate in a non-ideological, non-conflictual and flexible way.
- Pragmatic tolerance expectation: when politicians who need to form a majority
disagree over policy, they first try to postpone
, Veranderingen
- Individualisering: afname identificatie met sociale groep, grotere individuele
bewustwording
o Ontkerkelijking (RK en P-Christelijke zuil)
o Afname lidmaatschap vakbeweging (sociaal-dem zuil)
- Mondialisering: toename verbindingen met buitenland in werk/wonen/familie ->
verandering van de klassieke scheidslijnen
o Vakanties in buitenland
o Meer grensarbeid
o Grotere arbeidsmigratie naar NL
Nieuwe zuilen?
- Vorming van nieuwe zuilen?
- Geen vorming van eigen nationale media/vakbeweging/politieke partijen
o Accommodatie in bestaande partijen (PvdA, VVD, maar ook CDA)
o Alleen zeer recent: DENK, NIDA, BIJ1
Artikel Maussen 2012:
1 Islamitische zuil bestaat niet:
o Geen dicht netwerk van organisaties die alle maatschappelijke
domeinen bestrijken (religie, onderwijs, sport, media, vakbonden)
o Organisaties representeren vaak etnische facties, er is geen brede
politieke volkspartij, geen moslim krant, geen vakbond
o Organisaties hebben niet een monopolie op het presenteren van
Moslims in Nederland
2. Geen steun onder Nederlandse politici en beleidsmakers voor een islamitisch
zuil, geen steun onder vertegenwoordigers van Moslim groepen
3. Geen beleid gericht op het oprichten van een islamitische zuil in Nederland
Wat is Nederlandse politiek?
= minderhedenpolitiek
1. Niemand heeft een meerderheid, ook niet na de ontzuiling
2. Iedere partij moet met anderen samenwerken
- Dit vereist samenwerking in plaats van concurrentie door de politieke elite
- De meerderheid bestaat niet, er zijn altijd meerdere meerderheden mogelijk
- Er zijn grote groepen minderheden, die in een democratisch bestel niet
zomaar overruled kunnen worden door de meerderheid
