STRAFVORDERING
TITEL 3: alg beginselen
DEFINITIE
̶ Begrip
̶ Geheel van rechtsregels betreffende de opsporing, vervolging en berechting van
personen die ervan verdacht worden een misdrijf te hebben gepleegd
hoe inhoudelijke (=materiele) strafrechtelijke regels in praktijk omzetten
materieel strafrecht kan niet zonder formeel en omgekeerd)
̶ Synoniemen: formeel strafrecht, strafprocesrecht, strafvordering
̶ Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht:
̶ Personen tot wie de regels gericht zijn:
‒ Materieel strafrecht: gericht tot iedereen (natuurlijke + rechtspersonen)
weinig verandering mogelijk
misdrijven zijn zoals ze zijn
soms toch materieel vb. opiniedelicten
‒ Formeel strafrecht: in de eerste plaats gericht tot de overheid (politie,
staande en zittende magistratuur) (nauwelijks tot burger gericht)
ovh mag geen onbeperkte macht hebben + scheiding der machten
Ovh moet zijn eigen regels ook navolgen
Verhouding burger-ovh
vb voorlopige hechtenis: ong 36% in gevangenis onder voorlopige
hechtenis (dus nog niet veroordeeld)
Vb. telefoontap: belangrijke bron van info in criminaliteit
telecomoperatoren hebben deze info, maar hoelang mogen ze deze info
hebben?
̶ Inhoud van deze regels:
‒ Materieel strafrecht: vanzelfsprekende inhoud, bescherming van
fundamentele waarden
inhoud: strafbare gedragingen
fund waarden: eigendomsrecht, recht op fysieke integriteit
1
, ‒ Formeel strafrecht: minder vanzelfsprekend (bv. verjaring), beschermde
waarden liggen op een ander vlak en zijn meer aan evolutie onderhevig
vb. verjaring: elk misdrijf verjaringstermijn hierna geen vervolging
mogelijk verjaring afschaffen onmogelijk: onverantwoord om zovele jaren
na de feiten nog te vervolgen hoe langer misdrijf hoe langer verjaring
* in NL: levensdelicten verjaren niet (want zwaarste misdrijf)
vb. sanctie op procedurele voorschriften (in materieel evident in SWB) vb
onrechtmatig verkregen bewijs vroeger in RS: bewijs moet uit het dossier
want ovh moet regels volgen, nu: niet altijd uit dossier maar enkel onder bep
omstandigheden (recht op eerlijk proces is geschonden)
̶ Sanctionering van schending van deze regels:
‒ Materieel strafrecht: bestraffing
‒ Formeel strafrecht: niet steeds een sanctie; sanctie staat ook niet vast (soms
verval van de strafvordering, soms bewijsuitsluiting, soms strafvermindering).
̶ Doelstellingen van het strafproces:
̶ Waarheidsvinding en bescherming van individuele grondrechten
‒ Waarheidsvinding, publiek recht, openbaar belang (bv. houding van het
slachtoffer irrelevant)
‒ Bescherming individuele grondrechten: privacy, briefgeheim,
eigendomsrecht: ruimer dan enkel de rechten van verdediging
̶ Onderlinge afweging
‒ Aanvankelijk waarheidsvinding centraal
hier dwangmiddelen nodig, een vooronderzoek
‒ Individuele grondrechten: vooral sedert de tweede helft 20 e eeuw
WOII: reactie indiv grondrechten: oprichting van vele internat
instellingen
Einde ‘80: sterke nadruk op indiv grondrechten in voordeel vd
verdediging zware periode qua criminaliteit vb. Dutroux, bende van Nijvel,
extreemlinkse groeperingen
Jaren ‘90: omgekeerd gewijzigde criminaliteit (grootschaliger, meer
georganiseerd) noodzaak strafproces meer repressief karakter:
dwangmiddelen, federaal parket
‒ Legaliteitsbeginsel (art. 12 Gw.), privacy (art. 22 Gw.) edm.
2
, ‒ Wet op zich is niet voldoende, de wet moet ook aan bepaalde inhoudelijke
eisen beantwoorden (bv. art. 8 EVRM)
‒ Concrete afweging in de rechtspraak: slingerbeweging
̶ Tot WOII: grootste belang aan de waarheidsvinding
̶ sinds jaren 60: meer belang aan grondrechten
̶ Nu: sinds jaren 90 meer belang aan zware delicten (9/11, Dutroux)
̶ veel nadruk op rechtshandhaving (o.a. als gevolg van het
terrorisme)
̶ bv. recente discussie in 2017 over de verlenging van de
arrestatietermijn (48/72 uur)
̶ Artikel 32 VTSV: onrechtmatig verkregen bewijs
Accusatoire en inquisitoire strafrechtspleging
̶ Accusatoir:
̶ Horizontale processtructuur (zoals bv. in een burgerlijk geding)
OM op gelijk voet met verdediging
̶ Passieve rol van de rechter
aanhoort procureur en beklaagde
doet NIET actief aan waarheidsvinding
Rechter als arbiter: ziet toe dat regels gevolgd worden, maar inhoudelijk geen rol
̶ Volledige openbaarheid: tav partijen en publiek
̶ Inquisitoir:
̶ Verticale processtructuur: OM bevoorrechte positie qua bevoegdheden, strafproces
(tot zelfs zittingszaal)
̶ Actieve rol van de rechter: leiding proces + rol in de waarheidsvinding: stelt vragen
aan beklaagde
̶ Eerder geheim karakter vb. vooronderzoek geheim
̶ Zuivere types komen bijna nergens meer voor
̶ Common law landen: hoofdzakelijk accusatoir (grotere rol voor politie, veel
juryrechtspraak)
3
, ̶ Continentale landen: hoofdzakelijk inquisitoir (vooronderzoek onder leiding van OM,
bestaan van onderzoeksmagistraat) doch onderzoek ter terechtzitting hoofdzakelijk
accusatoir MAAR op basis van tijdens het vooronderzoek samengesteld strafdossier
gemengd systeem: : vooronderzoek is inquisitoir (geheim), onderzoek ter zitting is
accusatoir (openbaar)
Verloop van het strafproces: vooronderzoek
̶ Doel van het vooronderzoek: eventueel bestaan van voldoende bezwaren
kwaliteit is essentieel voor strafproces
obv dossier vooronderzoek verloopt de zitting ten gronde
̶ Twee types:
̶ Opsporingsonderzoek
‒ Procureur des Konings (ondergeschikt aan MvJ), zonder onderzoeksrechter
‒ Wordt ook afgesloten door PdK (vervolging, sepot of buitengerechtelijke
afhandeling)
‒ Meer dan 95 % van de strafzaken op deze manier behandeld
̶ Gerechtelijk onderzoek
‒ Door de onderzoeksrechter
‒ Afgesloten door regeling van de rechtspleging
‒ Meestal wanneer dwangmaatregelen vereist zijn (bv. huiszoeking,
telefoontap, aanhoudingsbevel edm.)
enkel rechter kan dwangmaatregelen nemen
wanneer opsporingsonderzoek te beperkt is
̶ Kenmerken van het vooronderzoek
̶ Geheim, niet-tegensprekelijk en schriftelijk
Geheim karakter: nagaan of er uberhaupt reden is om zaak voor de rechter te
brengen vermijden ongegronde aangiften
vooronderzoek hangt samen met vermoeden van onschuld
̶ Geheim
‒ Art. 28 quinquies Sv. (OO) en 57 §1 Sv. (GO)
4
TITEL 3: alg beginselen
DEFINITIE
̶ Begrip
̶ Geheel van rechtsregels betreffende de opsporing, vervolging en berechting van
personen die ervan verdacht worden een misdrijf te hebben gepleegd
hoe inhoudelijke (=materiele) strafrechtelijke regels in praktijk omzetten
materieel strafrecht kan niet zonder formeel en omgekeerd)
̶ Synoniemen: formeel strafrecht, strafprocesrecht, strafvordering
̶ Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht:
̶ Personen tot wie de regels gericht zijn:
‒ Materieel strafrecht: gericht tot iedereen (natuurlijke + rechtspersonen)
weinig verandering mogelijk
misdrijven zijn zoals ze zijn
soms toch materieel vb. opiniedelicten
‒ Formeel strafrecht: in de eerste plaats gericht tot de overheid (politie,
staande en zittende magistratuur) (nauwelijks tot burger gericht)
ovh mag geen onbeperkte macht hebben + scheiding der machten
Ovh moet zijn eigen regels ook navolgen
Verhouding burger-ovh
vb voorlopige hechtenis: ong 36% in gevangenis onder voorlopige
hechtenis (dus nog niet veroordeeld)
Vb. telefoontap: belangrijke bron van info in criminaliteit
telecomoperatoren hebben deze info, maar hoelang mogen ze deze info
hebben?
̶ Inhoud van deze regels:
‒ Materieel strafrecht: vanzelfsprekende inhoud, bescherming van
fundamentele waarden
inhoud: strafbare gedragingen
fund waarden: eigendomsrecht, recht op fysieke integriteit
1
, ‒ Formeel strafrecht: minder vanzelfsprekend (bv. verjaring), beschermde
waarden liggen op een ander vlak en zijn meer aan evolutie onderhevig
vb. verjaring: elk misdrijf verjaringstermijn hierna geen vervolging
mogelijk verjaring afschaffen onmogelijk: onverantwoord om zovele jaren
na de feiten nog te vervolgen hoe langer misdrijf hoe langer verjaring
* in NL: levensdelicten verjaren niet (want zwaarste misdrijf)
vb. sanctie op procedurele voorschriften (in materieel evident in SWB) vb
onrechtmatig verkregen bewijs vroeger in RS: bewijs moet uit het dossier
want ovh moet regels volgen, nu: niet altijd uit dossier maar enkel onder bep
omstandigheden (recht op eerlijk proces is geschonden)
̶ Sanctionering van schending van deze regels:
‒ Materieel strafrecht: bestraffing
‒ Formeel strafrecht: niet steeds een sanctie; sanctie staat ook niet vast (soms
verval van de strafvordering, soms bewijsuitsluiting, soms strafvermindering).
̶ Doelstellingen van het strafproces:
̶ Waarheidsvinding en bescherming van individuele grondrechten
‒ Waarheidsvinding, publiek recht, openbaar belang (bv. houding van het
slachtoffer irrelevant)
‒ Bescherming individuele grondrechten: privacy, briefgeheim,
eigendomsrecht: ruimer dan enkel de rechten van verdediging
̶ Onderlinge afweging
‒ Aanvankelijk waarheidsvinding centraal
hier dwangmiddelen nodig, een vooronderzoek
‒ Individuele grondrechten: vooral sedert de tweede helft 20 e eeuw
WOII: reactie indiv grondrechten: oprichting van vele internat
instellingen
Einde ‘80: sterke nadruk op indiv grondrechten in voordeel vd
verdediging zware periode qua criminaliteit vb. Dutroux, bende van Nijvel,
extreemlinkse groeperingen
Jaren ‘90: omgekeerd gewijzigde criminaliteit (grootschaliger, meer
georganiseerd) noodzaak strafproces meer repressief karakter:
dwangmiddelen, federaal parket
‒ Legaliteitsbeginsel (art. 12 Gw.), privacy (art. 22 Gw.) edm.
2
, ‒ Wet op zich is niet voldoende, de wet moet ook aan bepaalde inhoudelijke
eisen beantwoorden (bv. art. 8 EVRM)
‒ Concrete afweging in de rechtspraak: slingerbeweging
̶ Tot WOII: grootste belang aan de waarheidsvinding
̶ sinds jaren 60: meer belang aan grondrechten
̶ Nu: sinds jaren 90 meer belang aan zware delicten (9/11, Dutroux)
̶ veel nadruk op rechtshandhaving (o.a. als gevolg van het
terrorisme)
̶ bv. recente discussie in 2017 over de verlenging van de
arrestatietermijn (48/72 uur)
̶ Artikel 32 VTSV: onrechtmatig verkregen bewijs
Accusatoire en inquisitoire strafrechtspleging
̶ Accusatoir:
̶ Horizontale processtructuur (zoals bv. in een burgerlijk geding)
OM op gelijk voet met verdediging
̶ Passieve rol van de rechter
aanhoort procureur en beklaagde
doet NIET actief aan waarheidsvinding
Rechter als arbiter: ziet toe dat regels gevolgd worden, maar inhoudelijk geen rol
̶ Volledige openbaarheid: tav partijen en publiek
̶ Inquisitoir:
̶ Verticale processtructuur: OM bevoorrechte positie qua bevoegdheden, strafproces
(tot zelfs zittingszaal)
̶ Actieve rol van de rechter: leiding proces + rol in de waarheidsvinding: stelt vragen
aan beklaagde
̶ Eerder geheim karakter vb. vooronderzoek geheim
̶ Zuivere types komen bijna nergens meer voor
̶ Common law landen: hoofdzakelijk accusatoir (grotere rol voor politie, veel
juryrechtspraak)
3
, ̶ Continentale landen: hoofdzakelijk inquisitoir (vooronderzoek onder leiding van OM,
bestaan van onderzoeksmagistraat) doch onderzoek ter terechtzitting hoofdzakelijk
accusatoir MAAR op basis van tijdens het vooronderzoek samengesteld strafdossier
gemengd systeem: : vooronderzoek is inquisitoir (geheim), onderzoek ter zitting is
accusatoir (openbaar)
Verloop van het strafproces: vooronderzoek
̶ Doel van het vooronderzoek: eventueel bestaan van voldoende bezwaren
kwaliteit is essentieel voor strafproces
obv dossier vooronderzoek verloopt de zitting ten gronde
̶ Twee types:
̶ Opsporingsonderzoek
‒ Procureur des Konings (ondergeschikt aan MvJ), zonder onderzoeksrechter
‒ Wordt ook afgesloten door PdK (vervolging, sepot of buitengerechtelijke
afhandeling)
‒ Meer dan 95 % van de strafzaken op deze manier behandeld
̶ Gerechtelijk onderzoek
‒ Door de onderzoeksrechter
‒ Afgesloten door regeling van de rechtspleging
‒ Meestal wanneer dwangmaatregelen vereist zijn (bv. huiszoeking,
telefoontap, aanhoudingsbevel edm.)
enkel rechter kan dwangmaatregelen nemen
wanneer opsporingsonderzoek te beperkt is
̶ Kenmerken van het vooronderzoek
̶ Geheim, niet-tegensprekelijk en schriftelijk
Geheim karakter: nagaan of er uberhaupt reden is om zaak voor de rechter te
brengen vermijden ongegronde aangiften
vooronderzoek hangt samen met vermoeden van onschuld
̶ Geheim
‒ Art. 28 quinquies Sv. (OO) en 57 §1 Sv. (GO)
4
