Week 1 - Inleiding & Constitutie: Grondwet en besluitvorming
Universiteit van Amsterdam
Krijgsmacht en Staatsrecht – Transnational and International Criminal Law – 2024/2025
Hoorcollege aantekeningen en voorbereidingsvragen Krijgsmacht en Staatsrecht
Inhoudsopgave
WEEK 1 - INLEIDING & CONSTITUTIE: GRONDWET EN BESLUITVORMING ........................................................ 3
VOORBEREIDINGSVRAGEN ......................................................................................................................................... 3
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ................................................................................................................................. 6
Introductie ...................................................................................................................................................... 6
Gezag .............................................................................................................................................................. 6
Doelomschrijving (art. 97 (1) Gw) ................................................................................................................... 7
Besluitvorming inzet [1.10a]........................................................................................................................... 8
WEEK 2 – VERVOLG CONSTITUTIE EN INLEIDING NATIONALE TAAKVELDEN ................................................... 10
VOORBEREIDINGSVRAGEN ....................................................................................................................................... 10
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 14
Procedure 1: verdediging en bescherming belangen ................................................................................... 14
Procedure 2: beschermen van belangen ...................................................................................................... 14
Procedure 3: speciale operaties en geheime operaties ................................................................................ 15
Procedure 4: besluitvorming in oorlogsverklaring ........................................................................................ 16
Nationale taakvelden ................................................................................................................................... 16
WEEK 3 – NATIONALE TAAKVELDEN ............................................................................................................... 17
VOORBEREIDINGSVRAGEN ....................................................................................................................................... 17
HUISWERK (CASUS WEEK 1) ..................................................................................................................................... 20
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 24
De Nationale taken indeling: de ‘Drie van Ducheine’ ................................................................................... 24
Deeltaak 1: bescherming van de zee ............................................................................................................ 25
Deeltaak 1: bescherming van het luchtruim ................................................................................................. 26
Deeltaak 1: bescherming militaire objecten ................................................................................................. 27
Deeltaak 1: bescherming van de Staat in buitengewone omstandigheden ................................................. 29
WEEK 4 – TAAKVELD II (RECHTSHANDHAVING) .............................................................................................. 34
VOORBEREIDINGSVRAGEN ....................................................................................................................................... 34
Marechaussee .............................................................................................................................................. 34
Militaire Bijstand .......................................................................................................................................... 35
HUISWERK (CASUS WEEK 2) ..................................................................................................................................... 37
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 39
Herhaling/ vragen over vorige week ............................................................................................................ 39
Rechtshandhaving ........................................................................................................................................ 40
Organisatie ................................................................................................................................................... 40
Systeem van bijstand .................................................................................................................................... 41
Bevoegdheden .............................................................................................................................................. 42
Militaire bijstand aan politie: taken krijgsmacht.......................................................................................... 42
Handhaving openbare orde .......................................................................................................................... 43
Strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde ............................................................................................ 43
Bijzondere bijstand ....................................................................................................................................... 44
WEEK 5 – TAAKVELD II (ONDERSTEUNING)..................................................................................................... 46
VOORBEREIDINGSVRAGEN ..................................................................................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD.
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 46
1
, Week 1 - Inleiding & Constitutie: Grondwet en besluitvorming
Doorhalen: KMar .......................................................................................................................................... 46
Ondersteuning .............................................................................................................................................. 48
MIVD ............................................................................................................................................................. 50
WEEK 6 – CARIBISCH GEBIED .......................................................................................................................... 51
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 51
Koninkrijk: onderdelen en organen............................................................................................................... 51
Caribische wetgeving .................................................................................................................................... 52
Inzet krijgsmacht .......................................................................................................................................... 53
Kustwacht CARIB .......................................................................................................................................... 54
Kern .............................................................................................................................................................. 55
WEEK 7 – OEFENTENTAMEN EN Q&A ............................................................................................................. 56
OEFENTENTAMEN 2011-2012 ................................................................................................................................ 56
Vraag 1: Caribisch gebied ............................................................................................................................. 56
Vraag 2: constitutie en veiligheid ................................................................................................................. 57
Vraag 3: standhotel ...................................................................................................................................... 58
Vraag 3: nationale taakvelden ‘casus Barendrecht’ ..................................................................................... 60
Vraag 5: terreurbestrijding ........................................................................................................................... 62
2
, Week 1 - Inleiding & Constitutie: Grondwet en besluitvorming
Week 1 - Inleiding & Constitutie: Grondwet en besluitvorming
Voorbereidingsvragen
1. “De regering heeft het oppergezag over de krijgsmacht”, aldus art. 97(2) Grondwet. Herleid in
dit verband de (essentiële) verschillen en relaties tussen de instituties:
a. De regering, de koning, het kabinet, de Minister Defensie, het ministerie van Defensie;
Besluitvorming over de inzet van de krijgsmacht, met en zonder cybercapaciteiten, wordt in het
staatsrecht geregeld waardoor hoofdrolspelers de regering en het parlement zijn. De hoofdrolspelers
staan los van degene welk belangrijk zijn voor de agendavorming en besluitvorming, waaronder de
Minister van Defensie en van Buitenlandse zaken, evenals de commandant der strijdkrachten (CDS).
En dus: de regering bestuurt en het parlement controleert:
1. De regering voert de uitvoerende macht uit over executieve diensten, waaronder de
rechtsmacht;
2. De regering controleert het parlement en kan de vertrouwensregel uitroepen:
a. Als het parlement het vertrouwen in de minister of de Tweede Kamer of de regering
opzegt, neemt deze in beginsel ontslag.
b. De regering heeft het oppergezag over de krijgsmacht (art. 97 lid 2 Gw):
i. De regering kan dus de krijgsmacht inzetten.
b. De verhouding van die organen tot krijgsmacht (tip: gebruik voor de relaties een
schema/organogram).
Koning
Desondanks een formele functie, maar is wel de hoofd van
de krijgsmacht (art. 97 Gw). Daarnaast formeel onderdeel
van de regering.
Parlement
Kabinet/ regering
Controleert de regering maar heeft,
Regering is degene die bestuurt en de
desondanks geen
keuzes maakt, maar dient wel het
besluitingsbevoegdheden, wel
parlement te informeren. De regering
verschillende mogelijkheden tot het
geeft uitvoering via de Minister van
beïnvloeden, zoals door de
Defensie, coördineert en ontwikkelt
begrotingscontrole en ifnormatie plicht
(art. 97 Gw)
(art. 100 Gw).
Ministerie van Defensie
Staat los van de besluitvorming en de
agendavorming waardoor zij in beginsel
geen zeggenschap hebben over de inzet
van de krijgsmacht; dit is echt
toebedeeld aan de regering en
parlement. Wel belangrijk voor
agendavorming en besluitvorming.
Minister van defensie
Heeft wel een meer individuele rol bij
beleid en toezicht, terwijl ministerie
zich bezig houdt met verdere
uitvoering. Maar de keuze om het echt
te doen blijft bij de regering als geheel.
3
, Week 1 - Inleiding & Constitutie: Grondwet en besluitvorming
2. De doelomschrijving van de krijgsmacht (art. 97(1) Grondwet) valt in drie delen uiteen. Herleid
in dit verband:
a. die drie doelomschrijvingen,en geef bij elke doelomschrijving een recente missie als
voorbeeld;
De Nederlandse krijgsmacht is een instrument van en voor de democratische rechtsstaat (art. 97 Gw).
Dit blijkt uit drie doelen (art. 97 lid 1 Gw):
1. De verdediging van het Koninkrijk, inclusief de bondgenootschappelijke verdediging:
a. Een voorbeeld hiervan is Lithouten voor de enhanced Forward Presence bezien NAVO-
bondgenootschap maar ook de bijdrage van Nederland aan het NATO response force.
2. De handhaving en de bevordering van de internationale rechtsorde; en
a. Een voorbeeld hiervan is de operatie tegen z@.
3. De bescherming van andere belangen van het Koninkrijk:
a. Een voorbeeld hiervan is de Vessel Protection Detechment.
b. de relatie/verhouding/overlap tussen die drie delen.
Deze doelen kunnen samenvallen, maar alleen als het gaat om situaties/ belangen waarvoor de
krijgsmacht daadwerkelijk wordt ingezet. Het moet dan dus ook gaan om vitale belangen:
Fysieke veiligheid: gaat over de veiligheid van, bijvoorbeeld Nederlanders;
Economische veiligheid;
Territoriale veiligheid;
Ecologische veiligheid;
Internationale rechtsorde;
Sociale en politieke stabiliteit.
Elke van de drie delen kennen hun eigen procedure die (vaak) in materiële zin niet veel van elkaar
verschillen. Echter zijn er wel formele verschillen. Indien sprake is van overlap van de verschillende
delen, wordt gebruik gemaakt van de procedure zoals omschreven bij de tweede doelstelling, ook wel
de artikel-100 Grondwet procedure.
3. Herleid welke ‘belangen’ bedoeld worden in“de belangen van het Koninkrijk” (art. 97(1)
Grondwet) en geef daarbij aan in welke bronnen u die belangen gevonden hebt.
Het moet dan dus ook gaan om vitale belangen:
Fysieke veiligheid;
Economische veiligheid;
Territoriale veiligheid;
Ecologische veiligheid;
Internationale rechtsorde;
Sociale en politieke stabiliteit.
4. Onder welke doelomschrijving(en) uit art.97 lid 1 Grondwet valt Terreurbestrijding (door de
krijgsmacht).
Ik denk dat het afhankelijk is van waar de terreur zich plaatsvindt. Sowieso zijn sprake van verschillende
vitale belangen, waaronder de fysieke- en territoriale veiligheid. Indien sprake is van Terreurbestrijding
welk direct effect heeft op Nederland doordat het gericht is naar Nederland of bondgenoten,
bijvoorbeeld zoals de verspreiding van jihadistische dreiging welk in de 21ste eeuw een opmars maken
in Westers Europa, dan zou ik zeggen dat het onder de eerste doelomschrijving valt. Indien het gaat
om terreuraanslagen welk niet direct effect hebben op Nederland, de Europese Unie of NAVO-
grondgebied, zou ik zeggen dat het nog steeds in belang is van de internationale rechtsorde, maar dan
zal het vallen onder de tweede doelstelling.
4
Universiteit van Amsterdam
Krijgsmacht en Staatsrecht – Transnational and International Criminal Law – 2024/2025
Hoorcollege aantekeningen en voorbereidingsvragen Krijgsmacht en Staatsrecht
Inhoudsopgave
WEEK 1 - INLEIDING & CONSTITUTIE: GRONDWET EN BESLUITVORMING ........................................................ 3
VOORBEREIDINGSVRAGEN ......................................................................................................................................... 3
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ................................................................................................................................. 6
Introductie ...................................................................................................................................................... 6
Gezag .............................................................................................................................................................. 6
Doelomschrijving (art. 97 (1) Gw) ................................................................................................................... 7
Besluitvorming inzet [1.10a]........................................................................................................................... 8
WEEK 2 – VERVOLG CONSTITUTIE EN INLEIDING NATIONALE TAAKVELDEN ................................................... 10
VOORBEREIDINGSVRAGEN ....................................................................................................................................... 10
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 14
Procedure 1: verdediging en bescherming belangen ................................................................................... 14
Procedure 2: beschermen van belangen ...................................................................................................... 14
Procedure 3: speciale operaties en geheime operaties ................................................................................ 15
Procedure 4: besluitvorming in oorlogsverklaring ........................................................................................ 16
Nationale taakvelden ................................................................................................................................... 16
WEEK 3 – NATIONALE TAAKVELDEN ............................................................................................................... 17
VOORBEREIDINGSVRAGEN ....................................................................................................................................... 17
HUISWERK (CASUS WEEK 1) ..................................................................................................................................... 20
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 24
De Nationale taken indeling: de ‘Drie van Ducheine’ ................................................................................... 24
Deeltaak 1: bescherming van de zee ............................................................................................................ 25
Deeltaak 1: bescherming van het luchtruim ................................................................................................. 26
Deeltaak 1: bescherming militaire objecten ................................................................................................. 27
Deeltaak 1: bescherming van de Staat in buitengewone omstandigheden ................................................. 29
WEEK 4 – TAAKVELD II (RECHTSHANDHAVING) .............................................................................................. 34
VOORBEREIDINGSVRAGEN ....................................................................................................................................... 34
Marechaussee .............................................................................................................................................. 34
Militaire Bijstand .......................................................................................................................................... 35
HUISWERK (CASUS WEEK 2) ..................................................................................................................................... 37
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 39
Herhaling/ vragen over vorige week ............................................................................................................ 39
Rechtshandhaving ........................................................................................................................................ 40
Organisatie ................................................................................................................................................... 40
Systeem van bijstand .................................................................................................................................... 41
Bevoegdheden .............................................................................................................................................. 42
Militaire bijstand aan politie: taken krijgsmacht.......................................................................................... 42
Handhaving openbare orde .......................................................................................................................... 43
Strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde ............................................................................................ 43
Bijzondere bijstand ....................................................................................................................................... 44
WEEK 5 – TAAKVELD II (ONDERSTEUNING)..................................................................................................... 46
VOORBEREIDINGSVRAGEN ..................................................................................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD.
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 46
1
, Week 1 - Inleiding & Constitutie: Grondwet en besluitvorming
Doorhalen: KMar .......................................................................................................................................... 46
Ondersteuning .............................................................................................................................................. 48
MIVD ............................................................................................................................................................. 50
WEEK 6 – CARIBISCH GEBIED .......................................................................................................................... 51
HOORCOLLEGE AANTEKENINGEN ............................................................................................................................... 51
Koninkrijk: onderdelen en organen............................................................................................................... 51
Caribische wetgeving .................................................................................................................................... 52
Inzet krijgsmacht .......................................................................................................................................... 53
Kustwacht CARIB .......................................................................................................................................... 54
Kern .............................................................................................................................................................. 55
WEEK 7 – OEFENTENTAMEN EN Q&A ............................................................................................................. 56
OEFENTENTAMEN 2011-2012 ................................................................................................................................ 56
Vraag 1: Caribisch gebied ............................................................................................................................. 56
Vraag 2: constitutie en veiligheid ................................................................................................................. 57
Vraag 3: standhotel ...................................................................................................................................... 58
Vraag 3: nationale taakvelden ‘casus Barendrecht’ ..................................................................................... 60
Vraag 5: terreurbestrijding ........................................................................................................................... 62
2
, Week 1 - Inleiding & Constitutie: Grondwet en besluitvorming
Week 1 - Inleiding & Constitutie: Grondwet en besluitvorming
Voorbereidingsvragen
1. “De regering heeft het oppergezag over de krijgsmacht”, aldus art. 97(2) Grondwet. Herleid in
dit verband de (essentiële) verschillen en relaties tussen de instituties:
a. De regering, de koning, het kabinet, de Minister Defensie, het ministerie van Defensie;
Besluitvorming over de inzet van de krijgsmacht, met en zonder cybercapaciteiten, wordt in het
staatsrecht geregeld waardoor hoofdrolspelers de regering en het parlement zijn. De hoofdrolspelers
staan los van degene welk belangrijk zijn voor de agendavorming en besluitvorming, waaronder de
Minister van Defensie en van Buitenlandse zaken, evenals de commandant der strijdkrachten (CDS).
En dus: de regering bestuurt en het parlement controleert:
1. De regering voert de uitvoerende macht uit over executieve diensten, waaronder de
rechtsmacht;
2. De regering controleert het parlement en kan de vertrouwensregel uitroepen:
a. Als het parlement het vertrouwen in de minister of de Tweede Kamer of de regering
opzegt, neemt deze in beginsel ontslag.
b. De regering heeft het oppergezag over de krijgsmacht (art. 97 lid 2 Gw):
i. De regering kan dus de krijgsmacht inzetten.
b. De verhouding van die organen tot krijgsmacht (tip: gebruik voor de relaties een
schema/organogram).
Koning
Desondanks een formele functie, maar is wel de hoofd van
de krijgsmacht (art. 97 Gw). Daarnaast formeel onderdeel
van de regering.
Parlement
Kabinet/ regering
Controleert de regering maar heeft,
Regering is degene die bestuurt en de
desondanks geen
keuzes maakt, maar dient wel het
besluitingsbevoegdheden, wel
parlement te informeren. De regering
verschillende mogelijkheden tot het
geeft uitvoering via de Minister van
beïnvloeden, zoals door de
Defensie, coördineert en ontwikkelt
begrotingscontrole en ifnormatie plicht
(art. 97 Gw)
(art. 100 Gw).
Ministerie van Defensie
Staat los van de besluitvorming en de
agendavorming waardoor zij in beginsel
geen zeggenschap hebben over de inzet
van de krijgsmacht; dit is echt
toebedeeld aan de regering en
parlement. Wel belangrijk voor
agendavorming en besluitvorming.
Minister van defensie
Heeft wel een meer individuele rol bij
beleid en toezicht, terwijl ministerie
zich bezig houdt met verdere
uitvoering. Maar de keuze om het echt
te doen blijft bij de regering als geheel.
3
, Week 1 - Inleiding & Constitutie: Grondwet en besluitvorming
2. De doelomschrijving van de krijgsmacht (art. 97(1) Grondwet) valt in drie delen uiteen. Herleid
in dit verband:
a. die drie doelomschrijvingen,en geef bij elke doelomschrijving een recente missie als
voorbeeld;
De Nederlandse krijgsmacht is een instrument van en voor de democratische rechtsstaat (art. 97 Gw).
Dit blijkt uit drie doelen (art. 97 lid 1 Gw):
1. De verdediging van het Koninkrijk, inclusief de bondgenootschappelijke verdediging:
a. Een voorbeeld hiervan is Lithouten voor de enhanced Forward Presence bezien NAVO-
bondgenootschap maar ook de bijdrage van Nederland aan het NATO response force.
2. De handhaving en de bevordering van de internationale rechtsorde; en
a. Een voorbeeld hiervan is de operatie tegen z@.
3. De bescherming van andere belangen van het Koninkrijk:
a. Een voorbeeld hiervan is de Vessel Protection Detechment.
b. de relatie/verhouding/overlap tussen die drie delen.
Deze doelen kunnen samenvallen, maar alleen als het gaat om situaties/ belangen waarvoor de
krijgsmacht daadwerkelijk wordt ingezet. Het moet dan dus ook gaan om vitale belangen:
Fysieke veiligheid: gaat over de veiligheid van, bijvoorbeeld Nederlanders;
Economische veiligheid;
Territoriale veiligheid;
Ecologische veiligheid;
Internationale rechtsorde;
Sociale en politieke stabiliteit.
Elke van de drie delen kennen hun eigen procedure die (vaak) in materiële zin niet veel van elkaar
verschillen. Echter zijn er wel formele verschillen. Indien sprake is van overlap van de verschillende
delen, wordt gebruik gemaakt van de procedure zoals omschreven bij de tweede doelstelling, ook wel
de artikel-100 Grondwet procedure.
3. Herleid welke ‘belangen’ bedoeld worden in“de belangen van het Koninkrijk” (art. 97(1)
Grondwet) en geef daarbij aan in welke bronnen u die belangen gevonden hebt.
Het moet dan dus ook gaan om vitale belangen:
Fysieke veiligheid;
Economische veiligheid;
Territoriale veiligheid;
Ecologische veiligheid;
Internationale rechtsorde;
Sociale en politieke stabiliteit.
4. Onder welke doelomschrijving(en) uit art.97 lid 1 Grondwet valt Terreurbestrijding (door de
krijgsmacht).
Ik denk dat het afhankelijk is van waar de terreur zich plaatsvindt. Sowieso zijn sprake van verschillende
vitale belangen, waaronder de fysieke- en territoriale veiligheid. Indien sprake is van Terreurbestrijding
welk direct effect heeft op Nederland doordat het gericht is naar Nederland of bondgenoten,
bijvoorbeeld zoals de verspreiding van jihadistische dreiging welk in de 21ste eeuw een opmars maken
in Westers Europa, dan zou ik zeggen dat het onder de eerste doelomschrijving valt. Indien het gaat
om terreuraanslagen welk niet direct effect hebben op Nederland, de Europese Unie of NAVO-
grondgebied, zou ik zeggen dat het nog steeds in belang is van de internationale rechtsorde, maar dan
zal het vallen onder de tweede doelstelling.
4
