Toets POIB
Hoofdstuk 6. ASS
Kenmerken
Autisme is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis. Volgens de DSM doen de
symptomen van ASS zich voor in 2 kerndomeinen:
- Sociale communicatie en interactie
- Herhalingsgedrag en specifieke interesses.
Deze twee domeinen uiten zich in een aantal kenmerken:
- Detailgericht zijn
- Over-/ondergevoeligheid voor prikkels
- Moeite met verbeelding
- Rigide
- Letterlijk opvatten van taal
- Contextblindheid
- Detailwaarneming
- Minder goed ontwikkelde sociale intuïtie
- (ogenschijnlijk) geen interesse in anderen tonen
- Tragere informatieverwerking.
Vroeger kende autisme meerdere benamingen, maar vallen nu onder 1 term. Dit
komt omdat veel soorten elkaar deels overlappen en moeilijk te scheiden zijn.
ASS is een ontwikkelingsstoornis die levenslang blijft bestaan. Met het ouder
worden kunnen symptomen echter minder goed zichtbaar worden, doordat
iemand compensatiestrategieën ontwikkelt. Autisme kan ook daadwerkelijk
ontwikkelen gedurende het ouder worden. Een kind kan nieuwe kenmerken
krijgen, terwijl andere verdwijnen. Zo blijkt dat moeilijkheden bij de executieve
functies (de cognitieve processen die ons denken en handelen organiseren; de
planningsvaardigheden) vaak later aan het licht komen. Daarnaast lijkt de
cognitieve ontwikkeling van bepaalde vaardigheden langer door te gaan dan bij
mensen zonder autisme.
Autisme komt voor in 3 gradaties:
1. Graad 1 geldt als het kind ‘ondersteuning nodig heeft’. Zonder
ondersteuning zijn tekorten in sociale communicatie merkbaar, leidt
gebrek aan flexibiliteit tot problemen in verschillende levenssituaties en
wordt onafhankelijk functioneren belemmerd door gebrekkige organisatie
en planning.
2. Graad 2 geldt als het kind ‘wezenlijke ondersteuning nodig heeft’. De
problemen zijn voor iedereen overduidelijk en het kind komt zonder
ondersteuning in nood.
3. Graad 3 betekent dat het kind ‘zeer wezenlijk ondersteuning nodig heeft’.
Ernstige tekorten in verbale en non-verbale sociale communicatieve
vaardigheden veroorzaken ernstige stoornissen in het functioneren: zeer
beperkt aangaan van sociale interacties en minimale respons op door
, anderen uitgelokt contact. Deze kinderen zie je in de regel niet in het
basisonderwijs.
De sterke kanten
- Ze kunnen zich heel goed verdiepen in een bepaald onderwerp. Ze weten
daar dan ‘alles’ van.
- Ze zijn eerlijk. Ze doorzien sociale spelletjes niet; ze zijn rechttoe rechtaan.
- Ze zijn vaak goed in het lezen van schematische weergaven.
- Ze zijn goed in analytisch en deductief denken.
- Doordat zij ‘anders denken’, zien zij soms oplossingen voor een probleem
die mensen zonder ASS niet zien.
- Ze hebben meer dan uitstekend visueel (langtermijn)geheugen. Soms bijna
fotografisch.
- Bij hen is afspraak ook afspraak. Regels geven immers houvast.
- Ze merken (zelfs kleine) veranderingen in de omgeving snel op.
- Ze onderzoeken de wereld grondig.
- Ze kunnen prima alleen spelen of werken.
- Ze zijn goed in het reproduceren van feiten.
- Ze hebben een scherp ook voor detail.
- Ze kunnen onverstoorbaar en heel nauwkeurig werken.
- Ze zijn vaak beter dan gemiddeld in het ordenen van allerlei dingen.
Soms kan een sterke kant doorschieten in een valkuil:
Sterke kant Verandert soms in…
Grote motivatie Te lang doorgaan met een taak
Hoge concentratie Afsluiten voor de omgeving
Oog voor details Moeite met overzicht houden en
prioriteiten stellen
Betrouwbaar: afspraak is Moeite met mensen die zich niet aan
afspraak afspraken houden
Eerlijk en loyaal Soms bot kunnen overkomen bij
andere mensen. Vrienden beschermen
waardoor je zelf altijd in de problemen
komt.
Goed kunnen analyseren Verliezen in rechtlijnigheid. Moeite met
klasgenoten die het minder scherp
zien.
Groot technisch inzicht Eenzijdige aandacht voor techniek en
minder voor sociale interactie.
‘outside the box’ denken Te veel tijd besteden aan
onuitvoerbare ideeën.
Heel nauwkeurig werken Een taak kan extra tijd kosten.
Scherp waarnemen Overprikkeld raken in onrustige
ruimtes.
Zich prettig voelen bij een vast Van slag zijn als de routine plotseling
rooster en terugkerende taken verandert.
De zwakkere kanten
- Moeilijk kunnen omgaan met onvoorspelbaarheid: school is
onoverzichtelijk. Het gebouw is onoverzichtelijk, de mensen zijn
onvoorspelbaar en de leerstof bestaat vaak uit onsamenhangende
, fragmenten. Ze ervaren dus op school sneller stress, doordat ze zich
minder op hun gemak voelen.
- Minder gebruikmaken van de context: een kind met autisme koppelt
betekenissen aan één context; als die context wijzigt, wordt de wereld op
dat moment onveilig. Ook is het lastiger om oplossingen te bedenken voor
stressvolle situaties.
- Weinig verbeeldend vermogen: door een gebrek aan verbeeldend
vermogen kunnen deze kinderen geen zaken voorspellen op basis van
eerder opgedane ervaringen. Als leerkracht kan je proberen de omgeving
zo voorspelbaar en duidelijk mogelijk te maken.
- Minder wederkerigheid in relaties: kinderen met autisme leggen meestal
moeilijker contact en relaties zijn vaak op een andere manier wederkerig
dan tussen mensen zonder autisme. Hun brein heeft moeite met het
verwerken van de sociale informatie, waardoor contact met anderen
moeilijker gaat.
- Een disharmonisch profiel: dit houdt in dat er een groot verschil is tussen
sterke en zwakke kanten binnen het intelligentieprofiel, of een groot
verschil tussen wat je weet en wat je ook daadwerkelijk kunt uitvoeren. Het
zijn zwart-wit denkers: iets is of heel erg goed, of heel erg fout. Nuanceren
vergt namelijk overzicht over het grote geheel.
Kenmerken autisme bij meisjes
Autisme bij meisjes wordt vaak niet of zeer laat herkend. Bij meisjes zijn er
grofweg gezegd 2 groepen:
1. De eerste groep heeft dezelfde kenmerken als de jongens. Ze hebben
beperkingen in de sociale interactie en communicatie en zijn rigide. Zij
vallen eerder op dan de tweede groep.
2. De tweede groep is nauwelijks te ontdekken. Ze vallen minder op omdat
hun gedrag als ‘horend bij meisjes’ wordt beschouwd. Dat ze geen
oogcontact maken, is dan ineens geen teken van autisme meer, maar een
meisje dat bescheiden is. Ze voldoen ook niet aan het ‘geobsedeerd zijn
door dino’s of treinen’, omdat vele ‘normale’ meisjes ook veel houden van
paarden en celebrity’s. Deze meisjes hebben betere sociale
interactievaardigheden dan jongens met autisme. Dat komt omdat ze het
sociale gedrag van anderen perfect kopiëren.
Je ziet nogal eens dat ze op een ASS-rigide wijze proberen sociaal te zijn.
Dit kost echter enorm veel energie en leidt uiteindelijk in de puberteit vaak
tot problemen. Het ontbreekt hen aan dieper sociaal begrip en uiteindelijk
worden ze dan in het VO vaker genegeerd en afgewezen. Het lukt hun niet
meer om de sociale relaties te onderhouden. Bovendien worden ze vaak
door de omgeving overschat en overvraagd. Er kunnen dan ook klachten
als depressie, terugkerende angsten of burn-out ontstaan.
Verklaringstheorieën
Men probeert moeilijkheden die mensen met ASS ondervinden te verklaren door
middel van theorieën. Echter blijkt telkens dat een bepaalde invalshoek niet
‘alles’ over ASS kan verklaren.
Hoofdstuk 6. ASS
Kenmerken
Autisme is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis. Volgens de DSM doen de
symptomen van ASS zich voor in 2 kerndomeinen:
- Sociale communicatie en interactie
- Herhalingsgedrag en specifieke interesses.
Deze twee domeinen uiten zich in een aantal kenmerken:
- Detailgericht zijn
- Over-/ondergevoeligheid voor prikkels
- Moeite met verbeelding
- Rigide
- Letterlijk opvatten van taal
- Contextblindheid
- Detailwaarneming
- Minder goed ontwikkelde sociale intuïtie
- (ogenschijnlijk) geen interesse in anderen tonen
- Tragere informatieverwerking.
Vroeger kende autisme meerdere benamingen, maar vallen nu onder 1 term. Dit
komt omdat veel soorten elkaar deels overlappen en moeilijk te scheiden zijn.
ASS is een ontwikkelingsstoornis die levenslang blijft bestaan. Met het ouder
worden kunnen symptomen echter minder goed zichtbaar worden, doordat
iemand compensatiestrategieën ontwikkelt. Autisme kan ook daadwerkelijk
ontwikkelen gedurende het ouder worden. Een kind kan nieuwe kenmerken
krijgen, terwijl andere verdwijnen. Zo blijkt dat moeilijkheden bij de executieve
functies (de cognitieve processen die ons denken en handelen organiseren; de
planningsvaardigheden) vaak later aan het licht komen. Daarnaast lijkt de
cognitieve ontwikkeling van bepaalde vaardigheden langer door te gaan dan bij
mensen zonder autisme.
Autisme komt voor in 3 gradaties:
1. Graad 1 geldt als het kind ‘ondersteuning nodig heeft’. Zonder
ondersteuning zijn tekorten in sociale communicatie merkbaar, leidt
gebrek aan flexibiliteit tot problemen in verschillende levenssituaties en
wordt onafhankelijk functioneren belemmerd door gebrekkige organisatie
en planning.
2. Graad 2 geldt als het kind ‘wezenlijke ondersteuning nodig heeft’. De
problemen zijn voor iedereen overduidelijk en het kind komt zonder
ondersteuning in nood.
3. Graad 3 betekent dat het kind ‘zeer wezenlijk ondersteuning nodig heeft’.
Ernstige tekorten in verbale en non-verbale sociale communicatieve
vaardigheden veroorzaken ernstige stoornissen in het functioneren: zeer
beperkt aangaan van sociale interacties en minimale respons op door
, anderen uitgelokt contact. Deze kinderen zie je in de regel niet in het
basisonderwijs.
De sterke kanten
- Ze kunnen zich heel goed verdiepen in een bepaald onderwerp. Ze weten
daar dan ‘alles’ van.
- Ze zijn eerlijk. Ze doorzien sociale spelletjes niet; ze zijn rechttoe rechtaan.
- Ze zijn vaak goed in het lezen van schematische weergaven.
- Ze zijn goed in analytisch en deductief denken.
- Doordat zij ‘anders denken’, zien zij soms oplossingen voor een probleem
die mensen zonder ASS niet zien.
- Ze hebben meer dan uitstekend visueel (langtermijn)geheugen. Soms bijna
fotografisch.
- Bij hen is afspraak ook afspraak. Regels geven immers houvast.
- Ze merken (zelfs kleine) veranderingen in de omgeving snel op.
- Ze onderzoeken de wereld grondig.
- Ze kunnen prima alleen spelen of werken.
- Ze zijn goed in het reproduceren van feiten.
- Ze hebben een scherp ook voor detail.
- Ze kunnen onverstoorbaar en heel nauwkeurig werken.
- Ze zijn vaak beter dan gemiddeld in het ordenen van allerlei dingen.
Soms kan een sterke kant doorschieten in een valkuil:
Sterke kant Verandert soms in…
Grote motivatie Te lang doorgaan met een taak
Hoge concentratie Afsluiten voor de omgeving
Oog voor details Moeite met overzicht houden en
prioriteiten stellen
Betrouwbaar: afspraak is Moeite met mensen die zich niet aan
afspraak afspraken houden
Eerlijk en loyaal Soms bot kunnen overkomen bij
andere mensen. Vrienden beschermen
waardoor je zelf altijd in de problemen
komt.
Goed kunnen analyseren Verliezen in rechtlijnigheid. Moeite met
klasgenoten die het minder scherp
zien.
Groot technisch inzicht Eenzijdige aandacht voor techniek en
minder voor sociale interactie.
‘outside the box’ denken Te veel tijd besteden aan
onuitvoerbare ideeën.
Heel nauwkeurig werken Een taak kan extra tijd kosten.
Scherp waarnemen Overprikkeld raken in onrustige
ruimtes.
Zich prettig voelen bij een vast Van slag zijn als de routine plotseling
rooster en terugkerende taken verandert.
De zwakkere kanten
- Moeilijk kunnen omgaan met onvoorspelbaarheid: school is
onoverzichtelijk. Het gebouw is onoverzichtelijk, de mensen zijn
onvoorspelbaar en de leerstof bestaat vaak uit onsamenhangende
, fragmenten. Ze ervaren dus op school sneller stress, doordat ze zich
minder op hun gemak voelen.
- Minder gebruikmaken van de context: een kind met autisme koppelt
betekenissen aan één context; als die context wijzigt, wordt de wereld op
dat moment onveilig. Ook is het lastiger om oplossingen te bedenken voor
stressvolle situaties.
- Weinig verbeeldend vermogen: door een gebrek aan verbeeldend
vermogen kunnen deze kinderen geen zaken voorspellen op basis van
eerder opgedane ervaringen. Als leerkracht kan je proberen de omgeving
zo voorspelbaar en duidelijk mogelijk te maken.
- Minder wederkerigheid in relaties: kinderen met autisme leggen meestal
moeilijker contact en relaties zijn vaak op een andere manier wederkerig
dan tussen mensen zonder autisme. Hun brein heeft moeite met het
verwerken van de sociale informatie, waardoor contact met anderen
moeilijker gaat.
- Een disharmonisch profiel: dit houdt in dat er een groot verschil is tussen
sterke en zwakke kanten binnen het intelligentieprofiel, of een groot
verschil tussen wat je weet en wat je ook daadwerkelijk kunt uitvoeren. Het
zijn zwart-wit denkers: iets is of heel erg goed, of heel erg fout. Nuanceren
vergt namelijk overzicht over het grote geheel.
Kenmerken autisme bij meisjes
Autisme bij meisjes wordt vaak niet of zeer laat herkend. Bij meisjes zijn er
grofweg gezegd 2 groepen:
1. De eerste groep heeft dezelfde kenmerken als de jongens. Ze hebben
beperkingen in de sociale interactie en communicatie en zijn rigide. Zij
vallen eerder op dan de tweede groep.
2. De tweede groep is nauwelijks te ontdekken. Ze vallen minder op omdat
hun gedrag als ‘horend bij meisjes’ wordt beschouwd. Dat ze geen
oogcontact maken, is dan ineens geen teken van autisme meer, maar een
meisje dat bescheiden is. Ze voldoen ook niet aan het ‘geobsedeerd zijn
door dino’s of treinen’, omdat vele ‘normale’ meisjes ook veel houden van
paarden en celebrity’s. Deze meisjes hebben betere sociale
interactievaardigheden dan jongens met autisme. Dat komt omdat ze het
sociale gedrag van anderen perfect kopiëren.
Je ziet nogal eens dat ze op een ASS-rigide wijze proberen sociaal te zijn.
Dit kost echter enorm veel energie en leidt uiteindelijk in de puberteit vaak
tot problemen. Het ontbreekt hen aan dieper sociaal begrip en uiteindelijk
worden ze dan in het VO vaker genegeerd en afgewezen. Het lukt hun niet
meer om de sociale relaties te onderhouden. Bovendien worden ze vaak
door de omgeving overschat en overvraagd. Er kunnen dan ook klachten
als depressie, terugkerende angsten of burn-out ontstaan.
Verklaringstheorieën
Men probeert moeilijkheden die mensen met ASS ondervinden te verklaren door
middel van theorieën. Echter blijkt telkens dat een bepaalde invalshoek niet
‘alles’ over ASS kan verklaren.
