1
Hoofdstuk 1. Kennismaking met de apotheek
Indeling van de apotheek
Belangrijke ruimten in de apotheek zijn:
- Publieksruimte
- Bereidingsruimte met stofafzuigapparatuur, afzuigkasten en afgesloten kasten voor opiaten
- Voorraadruimten
- Personeelskamer
- Kantoor
Verschillende apotheken
- Openbare apotheek; staat onder leiding van apotheker en is zakelijk zelfstandig.
- Bereidingsapotheek; is ingesteld om eigen bereidingen te maken, bijv Magistrale Bereider,
Collegiale Bereiding en Centrale Bereidingsapotheek Nederland (CEBAN)
- Ziekenhuisapotheek; wordt geleid door een ziekenhuisapotheker. Taken zijn:
o Leveren geneesmiddelen
o Bereiden geneesmiddelen
o Medicatiebegeleiding en informatieverstrekking over geneesmiddelen
o Laboratoriumonderzoek
o Het verzorgen van opleidingen
- Poliklinische apotheek; openbare apotheek bestemd voor bezoekers van de polikliniek
- Dienstapotheek; apotheek voor buiten kantoortijden
- Apotheekhoudende huisarts; huisarts die gevestigd is in plattelandsgemeente waar geen
apotheek is gevestigd en daarom geneesmiddelen mag leveren
- Apotheekservicepunt; vraagt bij openbare apotheek op welke medicatie iemand bij opname
in ZH gebruikt, en geeft ontslagmedicatie door aan openbare apotheek
- Uitdeelpost; dependance van apotheek, lokaal waar gedurende een aantal uur per dag een
apotheker of assistent aanwezig is om geneesmiddelen af te leveren vanuit de apotheek.
Medewerkers van de apotheek
- Apothekers (leiding en begeleiding); is verantwoordelijk voor het totale beleid van de
apotheek
- Apothekersassistenten (bereiden, afleveren, administratie)
- Farmaceutische consulent/farmakundige (hbo’er als tussenpersoon tussen apotheker en
assistenten
- Administratieve krachten
- Logistieke krachten
- Huishoudelijke hulp
- Bezorgers
De leidinggevende apotheker en de andere apothekers controleren of de apothekersassistenten en
de andere medewerkers volgens de gegeven richtlijnen en procedures werken. Dus; de apothekers
controleren, de eerste apotheker heeft de gehele verantwoordelijkheid en de controles kunnen
gedelegeerd worden naar apothekersassistenten of aan registratieapotheker of tweede apotheker.
Geneesmiddelenkennis
Boek: Farmaceutische patiëntenzorg
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – juli 2019
, 2
Een registratie-apotheker is een apotheker met een diploma, maar die nog twee jaar stage moet
lopen om als apotheker leiding te kunnen geven, een contract met de zorgverzekeraar te kunnen
hebben etc.
Hoofdstuk 2. De producten van de apotheek
Producten die een apotheek levert kunnen ingedeeld worden in:
- Geneesmiddelen (op recept, zonder recept en zelfzorggeneesmiddelen)
- Zelfzorgmiddelen
- Verbandmiddelen
- Medische hulpmiddelen
- Cosmetische producten
Daarbij is belangrijk;
- Het verstrekken van informatie
- Geven van voorlichting
Geneesmiddelen
Volgens de Wet op de Geneesmiddelenvoorziening (WOG) is een geneesmiddel een ‘’substantie of
een samenstelling van substanties die bestemd is te worden gebruikt of op enigerlei wijze wordt
aangeduid of aanbevolen zijnde als geschikt voor:
- Het genezen, lenigen of voorkomen van enige aandoening, ziekte, ziekteverschijnsel, pijn,
verwonding of gebrek bij de mens
- Het herstellen, verbeteren of wijzigen van het functioneren van organen bij de mens
- Het stellen van een medische diagnose door toediening of aanwending bij de mens’’
Geneesmiddelen kun je op verschillende manieren indelen;
- Werking; bijv middelen tegen pijn, hart en vaatziekten
- Toepassing; middelen voor inwendig gebruik (dranken en tabletten) of uitwendig gebruik
(zalven en oogdruppels)
- UR-geneesmiddelen (uitsluitend op recept) of UA-geneesmiddelen (uitsluitend apotheek,
zonder recept) of OTC-geneesmiddelen (over the counter, handverkoop drogist ofwel
zelfzorgmiddelen).
- Spécialités ®(fabrieksmatige bereiding verbonden aan octrooi ), generieke geneesmiddelen
(verlopen octrooi maar dezelfde werkzame stof door een merkloze fabrikant) of parallel
geïmporteerde geneesmiddelen (fabrieksmatige merknaam maar niet de gangbare naam in
NL) en ten slotte heb je nog eigen bereiding.
Verbandmiddelen
Allerlei soorten windsels voor wondbehandeling, bijvoorbeeld steun windsels voor een verstuikte
voet, pleisters, verbandwatten, gaasjes, won bedekkende producten en nog veel meer. Veelal wordt
niet vergoed door de zorgverzekeraar en zijn ook elders goedkoper te verkrijgen.
Medische hulpmiddelen
Artikelen die noodzakelijk zijn bij de medische of lichamelijke zorg voor een cliënt of patiënt. Bijv.
koortsthermometers, incontinentiematerialen, injectiespuitjes, urine opvangzakken,
Geneesmiddelenkennis
Boek: Farmaceutische patiëntenzorg
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – juli 2019
, 3
inhalatieapparatuur en zwangerschapstesten. Niet alles wordt vergoed, voor sommige dingen is een
machtiging nodig.
Voorlichting en informatie
Bij het afleveren van geneesmiddelen op recept, zelfzorgmiddelen, verbandmiddelen en medische
hulpmiddelen is het vertrekken van informatie en het geven van advies noodzakelijk, bij
geneesmiddelen zelfs wettelijk verplicht. Elk geneesmiddel moet een bijsluiter bevatten waarin tal
van gegevens en aanwijzingen staan;
- De naam van het geneesmiddel
- De aandoening waar het voor gebruikt wordt
- De dosering
- Eventuele bijwerkingen
- Noodzakelijke waarschuwingen als oppassen met autorijden, niet samen met alcohol of
informatie over gebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding
Bij geneesmiddelen die door de apotheek zelf bereid zijn moet een GIF
(geneesmiddeleninformatiefolder) of een PIF (patiënten informatiefolder) bij geleverd worden.
Gesprek bij eerste uitgifte; mondelinge adviezen of aanwijzingen die voor de patiënt noodzakelijk
zijn om te weten en versterkt worden bij de eerste uitgifte van het medicament.
- Bijwerkingen
- Innamebeleid
- Bijzonderheden die bijv. hinderlijk kunnen zijn (veel urineren, oppassen met interacties etc.)
- Vragen of alles goed begrepen is
- Of er nog extra vragen zijn
Voorlichting over hoe het te gebruiken van bijvoorbeeld inhalatieapparatuur behoort ook bij de
taken van de apothekersassistent.
Hoofdstuk 3. Het recept
Een recept is een verzoek tot aflevering van een geneesmiddel. Volgens de Wet op de
Geneesmiddelenvoorziening moet een recept aan de volgende wettelijke eisen voldoen:
1. Voorletters, naam en woonplaats van de voorschrijver
2. Datum
3. Naam geneesmiddel en hulpstoffen t.b.v. bereiding, de toedieningsvorm en de sterkte
4. Hoeveelheid van het geneesmiddel of bereiding
5. Gebruiksaanwijzing/dosering
6. Naam van gebruiker, liefst met voorletters en geboortedata
7. Adres van gebruiker
8. Paraaf/handtekening van voorschrijver
Op een herhalingsrecept moet duidelijk staan:
- wat het geneesmiddel en gebruik is,
- wie de voorschrijvende arts is,
- hoeveel geneesmiddel de patiënt nog krijgt.
Geneesmiddelenkennis
Boek: Farmaceutische patiëntenzorg
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – juli 2019
, 4
Bij een OW-recept moet het aantal herhalingen in letters worden vermeld.
Wie mogen er recepten voorschrijven:
Volgens de Wet op Geneesmiddelenvoorziening:
- Geneeskundigen: alle bevoegde artsen en specialisten d.w.z. ingeschreven in register van de
Inspectie voor de Gezondheidszorg; huisartsen, homeopathische artsen, artsen in
gezondheidscentra, militaire artsen, artsen in instellingen etc.
- Specialisten; cardioloog, uroloog, psychiater, neuroloog, gynaecoloog, chirurg, gastro-
enteroloog
- Tandartsen; alleen geneesmiddelen die maken hebben met hun vakgebied; pijnmedicatie,
middelen tegen bacterie en schimmelinfectie, spoelingen, fluoride, tegen angst,
ontsmettende middelen
- Dierenartsen; alleen geneesmiddelen die te maken hebben met diergeneeskunde
- Verloskundigen; alleen geneesmiddelen die te maken hebben met hun vakgebied;
o ijzerpreparaten o Lokaal anestheticum
(bloedarmoede) o Rhesus-D-immunoglobuline
o Moederkoornalkaloïden o Hepatitis-B-immunoglobuline
(nabloedingen) o Vitamine K
o Oxytocine (weeën opwekkend o Foliumzuur (voorkomen open ruggetje)
middel)
Recepten die onder de Opiumwet vallen
De extra eisen waaraan moet worden voldaan zijn er om te voorkomen dat misbruik wordt
uitgesloten. Deze geneesmiddelen zijn sterk verslavend en dit kan leiden tot extreem gedrag om toch
aan deze middelen te komen. Een Opiumwetrecept moet volgens het Besluit Voorschrijven
Opiumwetartikelen aan de volgende eisen voldoen:
1. Voorletters, naam en volledig adres met telefoonnummer van de voorschrijver
2. Datum van voorschrijven
3. Naam en hoeveelheid van geneesmiddel in letters
4. Sterkte van het middel in letters
5. Duidelijke dosering met max.daggebruik (zo nodig mag dus niet)
6. Bij herhaling moet dat in letters op het recept bijv. ‘Herhaal tweemaal’
7. Naam, voorletters en volledig adres patiënt
8. Paraaf/handtekening van voorschrijver; mag niet digitaal
9. 1 recept per geneesmiddel!
Alle geneeskundigen, tandartsen en dierenartsen mogen middelen voorschrijven die onder de
Opiumwet vallen. Opiumgeneesmiddelen moeten bewaard worden in een afgesloten kast.
Om te kijken welke geneesmiddelen onder de Opiumwet vallen kun je kijken in het Informatorium
Medicamentorum. Groepen geneesmiddelen die onder de Opiumwet vallen zijn onder andere:
- Opiaten en daarvan afgeleide stoffen (morfinetabletten of Ms-Contin, methadon of Symoron,
Pentazocine of Fortral, Fentanyl of Durogesic)
- Amfetaminen (‘speed’; methylfenidaat of Ritalin)
- Cocaïne
- Cannabis (hasj)
Geneesmiddelenkennis
Boek: Farmaceutische patiëntenzorg
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – juli 2019
Hoofdstuk 1. Kennismaking met de apotheek
Indeling van de apotheek
Belangrijke ruimten in de apotheek zijn:
- Publieksruimte
- Bereidingsruimte met stofafzuigapparatuur, afzuigkasten en afgesloten kasten voor opiaten
- Voorraadruimten
- Personeelskamer
- Kantoor
Verschillende apotheken
- Openbare apotheek; staat onder leiding van apotheker en is zakelijk zelfstandig.
- Bereidingsapotheek; is ingesteld om eigen bereidingen te maken, bijv Magistrale Bereider,
Collegiale Bereiding en Centrale Bereidingsapotheek Nederland (CEBAN)
- Ziekenhuisapotheek; wordt geleid door een ziekenhuisapotheker. Taken zijn:
o Leveren geneesmiddelen
o Bereiden geneesmiddelen
o Medicatiebegeleiding en informatieverstrekking over geneesmiddelen
o Laboratoriumonderzoek
o Het verzorgen van opleidingen
- Poliklinische apotheek; openbare apotheek bestemd voor bezoekers van de polikliniek
- Dienstapotheek; apotheek voor buiten kantoortijden
- Apotheekhoudende huisarts; huisarts die gevestigd is in plattelandsgemeente waar geen
apotheek is gevestigd en daarom geneesmiddelen mag leveren
- Apotheekservicepunt; vraagt bij openbare apotheek op welke medicatie iemand bij opname
in ZH gebruikt, en geeft ontslagmedicatie door aan openbare apotheek
- Uitdeelpost; dependance van apotheek, lokaal waar gedurende een aantal uur per dag een
apotheker of assistent aanwezig is om geneesmiddelen af te leveren vanuit de apotheek.
Medewerkers van de apotheek
- Apothekers (leiding en begeleiding); is verantwoordelijk voor het totale beleid van de
apotheek
- Apothekersassistenten (bereiden, afleveren, administratie)
- Farmaceutische consulent/farmakundige (hbo’er als tussenpersoon tussen apotheker en
assistenten
- Administratieve krachten
- Logistieke krachten
- Huishoudelijke hulp
- Bezorgers
De leidinggevende apotheker en de andere apothekers controleren of de apothekersassistenten en
de andere medewerkers volgens de gegeven richtlijnen en procedures werken. Dus; de apothekers
controleren, de eerste apotheker heeft de gehele verantwoordelijkheid en de controles kunnen
gedelegeerd worden naar apothekersassistenten of aan registratieapotheker of tweede apotheker.
Geneesmiddelenkennis
Boek: Farmaceutische patiëntenzorg
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – juli 2019
, 2
Een registratie-apotheker is een apotheker met een diploma, maar die nog twee jaar stage moet
lopen om als apotheker leiding te kunnen geven, een contract met de zorgverzekeraar te kunnen
hebben etc.
Hoofdstuk 2. De producten van de apotheek
Producten die een apotheek levert kunnen ingedeeld worden in:
- Geneesmiddelen (op recept, zonder recept en zelfzorggeneesmiddelen)
- Zelfzorgmiddelen
- Verbandmiddelen
- Medische hulpmiddelen
- Cosmetische producten
Daarbij is belangrijk;
- Het verstrekken van informatie
- Geven van voorlichting
Geneesmiddelen
Volgens de Wet op de Geneesmiddelenvoorziening (WOG) is een geneesmiddel een ‘’substantie of
een samenstelling van substanties die bestemd is te worden gebruikt of op enigerlei wijze wordt
aangeduid of aanbevolen zijnde als geschikt voor:
- Het genezen, lenigen of voorkomen van enige aandoening, ziekte, ziekteverschijnsel, pijn,
verwonding of gebrek bij de mens
- Het herstellen, verbeteren of wijzigen van het functioneren van organen bij de mens
- Het stellen van een medische diagnose door toediening of aanwending bij de mens’’
Geneesmiddelen kun je op verschillende manieren indelen;
- Werking; bijv middelen tegen pijn, hart en vaatziekten
- Toepassing; middelen voor inwendig gebruik (dranken en tabletten) of uitwendig gebruik
(zalven en oogdruppels)
- UR-geneesmiddelen (uitsluitend op recept) of UA-geneesmiddelen (uitsluitend apotheek,
zonder recept) of OTC-geneesmiddelen (over the counter, handverkoop drogist ofwel
zelfzorgmiddelen).
- Spécialités ®(fabrieksmatige bereiding verbonden aan octrooi ), generieke geneesmiddelen
(verlopen octrooi maar dezelfde werkzame stof door een merkloze fabrikant) of parallel
geïmporteerde geneesmiddelen (fabrieksmatige merknaam maar niet de gangbare naam in
NL) en ten slotte heb je nog eigen bereiding.
Verbandmiddelen
Allerlei soorten windsels voor wondbehandeling, bijvoorbeeld steun windsels voor een verstuikte
voet, pleisters, verbandwatten, gaasjes, won bedekkende producten en nog veel meer. Veelal wordt
niet vergoed door de zorgverzekeraar en zijn ook elders goedkoper te verkrijgen.
Medische hulpmiddelen
Artikelen die noodzakelijk zijn bij de medische of lichamelijke zorg voor een cliënt of patiënt. Bijv.
koortsthermometers, incontinentiematerialen, injectiespuitjes, urine opvangzakken,
Geneesmiddelenkennis
Boek: Farmaceutische patiëntenzorg
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – juli 2019
, 3
inhalatieapparatuur en zwangerschapstesten. Niet alles wordt vergoed, voor sommige dingen is een
machtiging nodig.
Voorlichting en informatie
Bij het afleveren van geneesmiddelen op recept, zelfzorgmiddelen, verbandmiddelen en medische
hulpmiddelen is het vertrekken van informatie en het geven van advies noodzakelijk, bij
geneesmiddelen zelfs wettelijk verplicht. Elk geneesmiddel moet een bijsluiter bevatten waarin tal
van gegevens en aanwijzingen staan;
- De naam van het geneesmiddel
- De aandoening waar het voor gebruikt wordt
- De dosering
- Eventuele bijwerkingen
- Noodzakelijke waarschuwingen als oppassen met autorijden, niet samen met alcohol of
informatie over gebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding
Bij geneesmiddelen die door de apotheek zelf bereid zijn moet een GIF
(geneesmiddeleninformatiefolder) of een PIF (patiënten informatiefolder) bij geleverd worden.
Gesprek bij eerste uitgifte; mondelinge adviezen of aanwijzingen die voor de patiënt noodzakelijk
zijn om te weten en versterkt worden bij de eerste uitgifte van het medicament.
- Bijwerkingen
- Innamebeleid
- Bijzonderheden die bijv. hinderlijk kunnen zijn (veel urineren, oppassen met interacties etc.)
- Vragen of alles goed begrepen is
- Of er nog extra vragen zijn
Voorlichting over hoe het te gebruiken van bijvoorbeeld inhalatieapparatuur behoort ook bij de
taken van de apothekersassistent.
Hoofdstuk 3. Het recept
Een recept is een verzoek tot aflevering van een geneesmiddel. Volgens de Wet op de
Geneesmiddelenvoorziening moet een recept aan de volgende wettelijke eisen voldoen:
1. Voorletters, naam en woonplaats van de voorschrijver
2. Datum
3. Naam geneesmiddel en hulpstoffen t.b.v. bereiding, de toedieningsvorm en de sterkte
4. Hoeveelheid van het geneesmiddel of bereiding
5. Gebruiksaanwijzing/dosering
6. Naam van gebruiker, liefst met voorletters en geboortedata
7. Adres van gebruiker
8. Paraaf/handtekening van voorschrijver
Op een herhalingsrecept moet duidelijk staan:
- wat het geneesmiddel en gebruik is,
- wie de voorschrijvende arts is,
- hoeveel geneesmiddel de patiënt nog krijgt.
Geneesmiddelenkennis
Boek: Farmaceutische patiëntenzorg
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – juli 2019
, 4
Bij een OW-recept moet het aantal herhalingen in letters worden vermeld.
Wie mogen er recepten voorschrijven:
Volgens de Wet op Geneesmiddelenvoorziening:
- Geneeskundigen: alle bevoegde artsen en specialisten d.w.z. ingeschreven in register van de
Inspectie voor de Gezondheidszorg; huisartsen, homeopathische artsen, artsen in
gezondheidscentra, militaire artsen, artsen in instellingen etc.
- Specialisten; cardioloog, uroloog, psychiater, neuroloog, gynaecoloog, chirurg, gastro-
enteroloog
- Tandartsen; alleen geneesmiddelen die maken hebben met hun vakgebied; pijnmedicatie,
middelen tegen bacterie en schimmelinfectie, spoelingen, fluoride, tegen angst,
ontsmettende middelen
- Dierenartsen; alleen geneesmiddelen die te maken hebben met diergeneeskunde
- Verloskundigen; alleen geneesmiddelen die te maken hebben met hun vakgebied;
o ijzerpreparaten o Lokaal anestheticum
(bloedarmoede) o Rhesus-D-immunoglobuline
o Moederkoornalkaloïden o Hepatitis-B-immunoglobuline
(nabloedingen) o Vitamine K
o Oxytocine (weeën opwekkend o Foliumzuur (voorkomen open ruggetje)
middel)
Recepten die onder de Opiumwet vallen
De extra eisen waaraan moet worden voldaan zijn er om te voorkomen dat misbruik wordt
uitgesloten. Deze geneesmiddelen zijn sterk verslavend en dit kan leiden tot extreem gedrag om toch
aan deze middelen te komen. Een Opiumwetrecept moet volgens het Besluit Voorschrijven
Opiumwetartikelen aan de volgende eisen voldoen:
1. Voorletters, naam en volledig adres met telefoonnummer van de voorschrijver
2. Datum van voorschrijven
3. Naam en hoeveelheid van geneesmiddel in letters
4. Sterkte van het middel in letters
5. Duidelijke dosering met max.daggebruik (zo nodig mag dus niet)
6. Bij herhaling moet dat in letters op het recept bijv. ‘Herhaal tweemaal’
7. Naam, voorletters en volledig adres patiënt
8. Paraaf/handtekening van voorschrijver; mag niet digitaal
9. 1 recept per geneesmiddel!
Alle geneeskundigen, tandartsen en dierenartsen mogen middelen voorschrijven die onder de
Opiumwet vallen. Opiumgeneesmiddelen moeten bewaard worden in een afgesloten kast.
Om te kijken welke geneesmiddelen onder de Opiumwet vallen kun je kijken in het Informatorium
Medicamentorum. Groepen geneesmiddelen die onder de Opiumwet vallen zijn onder andere:
- Opiaten en daarvan afgeleide stoffen (morfinetabletten of Ms-Contin, methadon of Symoron,
Pentazocine of Fortral, Fentanyl of Durogesic)
- Amfetaminen (‘speed’; methylfenidaat of Ritalin)
- Cocaïne
- Cannabis (hasj)
Geneesmiddelenkennis
Boek: Farmaceutische patiëntenzorg
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – juli 2019
