Probleem 5: Constituent Parts and Their Wholes
Literatuur: Goldstein, Gazzaniga, Coren + Artikel Goldstein
Menselijke perceptie is complex en kan niet worden nagemaakt in een machine:
De stimulus op de receptoren is ambigu. Inverse projection problem: een bepaald
beeld op de retina kan worden gecreëerd door een oneindig aantal objecten. Een
circulair beeld op de retina kan worden veroorzaakt door objecten die werkelijk niet
circulair zijn. Mensen kunnen dit oplossen door vanaf een ander perspectief te kijken.
Objecten kunnen verstopt of wazig zijn. Mensen kunnen verborgen en wazige
objecten herkennen door hun kennis te gebruiken van de omgeving.
Objecten zien er anders uit vanuit verschillende perspectieven. Viewpoint invariance:
mensen kunnen objecten herkennen vanaf meerdere perspectieven.
Vignet A: Gestalt benadering
De Gestalt approach ontstond uit kritiek op het structuralisme van Wundt. Terwijl Wundt
stelde dat percepties ontstaan uit het combineren van elementen, genaamd sensaties,
stelden Gestalt psychologen dat het geheel verschilt van de som van de elementen.
Twee verschijnselen die Gestalt psychologen als kritiek gebruikten tegen Wundt:
1. Apparent movement: vindt plaats wanneer twee stimuli snel achter elkaar worden
geflitst, zodat het lijkt alsof er beweging is tussen de stimuli. Dit is echter een illusie,
omdat er in werkelijkheid geen beweging plaatsvindt. Sensaties konden dit
verschijnsel niet verklaren, omdat er geen stimulatie in de ruimte tussen de stimuli is.
2. Illusory contours: representeren de randen van een object, maar zijn in werkelijkheid
niet aanwezig. De randen zijn slechts een illusie veroorzaakt door de aanwezigheid
van andere figuren. Structuralisten kunnen dit niet verklaren, want er is geen
werkelijk contour, dus ook geen sensaties.
Aan de hand van deze kritiek stelden Gestalt psychologen
verschillende principes. Perceptuele organisatie bevat het
groeperen van elementen in een beeld om grotere objecten te
creëren. Verschillende laws of perceptual organization:
Law of Pragnanz (good figure/simplicity): elk
stimuluspatroon wordt op zo’n manier gezien dat de
resulterende structuur zo simpel mogelijk is.
Vb. figuur 5.13: we zien dit figuur als vijf cirkels (a) en niet als
negen ingewikkelde vormen (b).
Law of similarity: dingen die soortgelijk zijn wat betreft
kleur, vorm en grootte lijken samen gegroepeerd te zijn.
Vb. figuur 5.14: we zien (a) als horizontale of verticale
kolommen of beide. Maar we zien (b) als alleen verticale
kolommen, omdat we rood en blauw apart groeperen.
, Law of good continuation: punten die, wanneer ze
verbonden zijn, resulteren in rechte of vloeiend
gevormde lijnen worden gezien als bij elkaar horend, en
de lijnen worden zo gezien als dat ze het meest vloeiende
pad volgen. Vb. figuur 5.16: we zien de lijn van A vloeiend
naar B gaan en niet in een scherpe hoek naar C of D.
Law of proximity (nearness): dingen die dicht bij elkaar
liggen, lijken samen gegroepeerd te zijn. Vb. figuur 5.18a:
we zien twee groepen stippen.
Principle of common region: elementen binnen dezelfde
regio of ruimte lijken samen gegroepeerd te zijn. Vb.
figuur 5.18b: we zien dat dit principe de wet van
nabijheid overschrijd.
Principle of uniform connectedness: een verbonden
gedeelte van visuele eigenschappen, zoals lichtheid,
kleur, textuur of beweging, wordt waargenomen als
een eenheid. Vb. figuur 5.18c: de verbonden cirkels
worden gezien als één.
Principle of synchrony: visuele gebeurtenissen die op
hetzelfde moment gebeuren, worden waargenomen
als bij elkaar horend. Vb. figuur 5.18d: de lichten die
samen flikkeren, zien we als bij elkaar horend.
Law of common fate: dingen die in dezelfde richting bewegen, lijken samen
gegroepeerd te zijn. Vb. alle vogels die in dezelfde richting vliegen, zie je als groep.
Law of familiarity (meaningfulness): dingen die patronen vormen die bekend of
betekenisvol zijn, lijken samen gegroepeerd te zijn. Vb. de stenen in een afbeelding
worden samen waargenomen als gezicht.
Perceptual segregation: de perceptuele scheiding van het ene object van het andere. De
oorzaak van dit fenomeen heeft te maken met het probleem van figure-ground segregation:
Figure: een object dat we zien dat opvalt ten opzichte
van de achtergrond.
Ground: de achtergrond.
Het figuur hiernaast is een voorbeeld van reversible figure-
ground, omdat het kan worden waargenomen als een witte
vaas op een blauwe achtergrond, of als blauwe gezichten op
een witte achtergrond.
Eigenschappen van de figure en ground:
- Het figuur is meer een ‘ding’ en meer memorabel dan de achtergrond. Als je de vaas
als figuur ziet, lijkt het een object dat kan worden onthouden. Als je echter dat witte
stuk als achtergrond ziet, lijkt het geen object en wordt het minder goed onthouden.
Literatuur: Goldstein, Gazzaniga, Coren + Artikel Goldstein
Menselijke perceptie is complex en kan niet worden nagemaakt in een machine:
De stimulus op de receptoren is ambigu. Inverse projection problem: een bepaald
beeld op de retina kan worden gecreëerd door een oneindig aantal objecten. Een
circulair beeld op de retina kan worden veroorzaakt door objecten die werkelijk niet
circulair zijn. Mensen kunnen dit oplossen door vanaf een ander perspectief te kijken.
Objecten kunnen verstopt of wazig zijn. Mensen kunnen verborgen en wazige
objecten herkennen door hun kennis te gebruiken van de omgeving.
Objecten zien er anders uit vanuit verschillende perspectieven. Viewpoint invariance:
mensen kunnen objecten herkennen vanaf meerdere perspectieven.
Vignet A: Gestalt benadering
De Gestalt approach ontstond uit kritiek op het structuralisme van Wundt. Terwijl Wundt
stelde dat percepties ontstaan uit het combineren van elementen, genaamd sensaties,
stelden Gestalt psychologen dat het geheel verschilt van de som van de elementen.
Twee verschijnselen die Gestalt psychologen als kritiek gebruikten tegen Wundt:
1. Apparent movement: vindt plaats wanneer twee stimuli snel achter elkaar worden
geflitst, zodat het lijkt alsof er beweging is tussen de stimuli. Dit is echter een illusie,
omdat er in werkelijkheid geen beweging plaatsvindt. Sensaties konden dit
verschijnsel niet verklaren, omdat er geen stimulatie in de ruimte tussen de stimuli is.
2. Illusory contours: representeren de randen van een object, maar zijn in werkelijkheid
niet aanwezig. De randen zijn slechts een illusie veroorzaakt door de aanwezigheid
van andere figuren. Structuralisten kunnen dit niet verklaren, want er is geen
werkelijk contour, dus ook geen sensaties.
Aan de hand van deze kritiek stelden Gestalt psychologen
verschillende principes. Perceptuele organisatie bevat het
groeperen van elementen in een beeld om grotere objecten te
creëren. Verschillende laws of perceptual organization:
Law of Pragnanz (good figure/simplicity): elk
stimuluspatroon wordt op zo’n manier gezien dat de
resulterende structuur zo simpel mogelijk is.
Vb. figuur 5.13: we zien dit figuur als vijf cirkels (a) en niet als
negen ingewikkelde vormen (b).
Law of similarity: dingen die soortgelijk zijn wat betreft
kleur, vorm en grootte lijken samen gegroepeerd te zijn.
Vb. figuur 5.14: we zien (a) als horizontale of verticale
kolommen of beide. Maar we zien (b) als alleen verticale
kolommen, omdat we rood en blauw apart groeperen.
, Law of good continuation: punten die, wanneer ze
verbonden zijn, resulteren in rechte of vloeiend
gevormde lijnen worden gezien als bij elkaar horend, en
de lijnen worden zo gezien als dat ze het meest vloeiende
pad volgen. Vb. figuur 5.16: we zien de lijn van A vloeiend
naar B gaan en niet in een scherpe hoek naar C of D.
Law of proximity (nearness): dingen die dicht bij elkaar
liggen, lijken samen gegroepeerd te zijn. Vb. figuur 5.18a:
we zien twee groepen stippen.
Principle of common region: elementen binnen dezelfde
regio of ruimte lijken samen gegroepeerd te zijn. Vb.
figuur 5.18b: we zien dat dit principe de wet van
nabijheid overschrijd.
Principle of uniform connectedness: een verbonden
gedeelte van visuele eigenschappen, zoals lichtheid,
kleur, textuur of beweging, wordt waargenomen als
een eenheid. Vb. figuur 5.18c: de verbonden cirkels
worden gezien als één.
Principle of synchrony: visuele gebeurtenissen die op
hetzelfde moment gebeuren, worden waargenomen
als bij elkaar horend. Vb. figuur 5.18d: de lichten die
samen flikkeren, zien we als bij elkaar horend.
Law of common fate: dingen die in dezelfde richting bewegen, lijken samen
gegroepeerd te zijn. Vb. alle vogels die in dezelfde richting vliegen, zie je als groep.
Law of familiarity (meaningfulness): dingen die patronen vormen die bekend of
betekenisvol zijn, lijken samen gegroepeerd te zijn. Vb. de stenen in een afbeelding
worden samen waargenomen als gezicht.
Perceptual segregation: de perceptuele scheiding van het ene object van het andere. De
oorzaak van dit fenomeen heeft te maken met het probleem van figure-ground segregation:
Figure: een object dat we zien dat opvalt ten opzichte
van de achtergrond.
Ground: de achtergrond.
Het figuur hiernaast is een voorbeeld van reversible figure-
ground, omdat het kan worden waargenomen als een witte
vaas op een blauwe achtergrond, of als blauwe gezichten op
een witte achtergrond.
Eigenschappen van de figure en ground:
- Het figuur is meer een ‘ding’ en meer memorabel dan de achtergrond. Als je de vaas
als figuur ziet, lijkt het een object dat kan worden onthouden. Als je echter dat witte
stuk als achtergrond ziet, lijkt het geen object en wordt het minder goed onthouden.
