Onderwijskunde: praktijk, onderzoek & beleid
Indeling:
7 horizontale pijlers:
1. vrijheid van onderwijs
2. leerplicht en geen schoolplicht
3. Kwaliteitszorg en bewaking
4. Vlaamse en Europese kwalificatiestructuur
5. Verankering stakeholders in onderwijsbeleid
6. Onderwijsmaterie is een gemeenschapsmaterie
7. Diversiteit en inclusie
4 verticale pijlers:
1. Basisonderwijs
2. Secundair onderwijs
3. Hoger onderwijs
4. Overige trajecten SO & Volwassen onderwijs
1 diagonale pijler:
1. Juridische basis
Horizontale Pijlers:
1) vrijheid van onderwijs
Historische context:
Willem 1: koning van koninkrijk der Nederlanden
Onderwijs taak van overheid
Sticht 2 universiteiten (Gent & Luik)
Richt rijksinspectie op om kwaliteit onderwijs te
bewaken
Veel onvrede ten aanzien van Willem 1
Samenwerking liberalen en katholieken
Kiemen eerste schoolstrijd (wie heeft er macht over onderwijs?
VS ideologie)
Katholieken VS de liberalen
= ONAFHANKELIJK BELGIË (1830)
,1831: Artikel 17 (meest progressieve grondwet uit die periode)
Kosteloosheid van onderwijs
Vrijheid van inrichting van onderwijs
! Doorheen geschiedenis evolueert interpretatie !
Van vrijheid (inrichten van onderwijs) *actief* naar recht
op onderwijs (volgen naar eigen keuze) *passief*
1) Artikel 6: gelijkheidsbeginsel (iedereen gelijk voor
de wet)
2) Artikel 4: ideologische vrijheid
Herinterpretatie financiering: wie zal betalen?
Grondwet: overheid betaalt indien ingericht door de staat
Wet 1842: wet Nothomb gemeente verplicht om kosteloos lager
onderwijs in te richten (door kwaliteitsdaling) en kan bestaande
lager scholen ‘aannemen’ (voedingsbodem schoolstrijden)
Eerste schoolstrijd: lager onderwijs
Katholieken VS vrijzinnigen
Liberale regering
1879 wet van humbeeck: elke gemeente moet een lagere school hebben
(=ongelukswet)
godsdienst buiten lessenpakket
leraren zijn leken
verbod op aannemen katholieke scholen (moet staatschool
zijn)
= FELLE REACTIE KATHOLIEKEN (weigeren sacramenten) willen
zielen winnen
1881: diplomatieke breuk met Vaticaan
scholen zonder godsdienstonderwijs = scholen zonder ziel
paus steunt Belgische bisschoppen
strijd op gemeenteniveau (mobilisatie door kerk: vrije scholen van
13% 63,5%
1884: verkiezingen einde liberale regering
Gevolgen eerste schoolstrijd:
1884: Nieuwe organieke wet (vervanging ongelukswet 1879)
aannemen scholen door gemeenten terug mogelijk
, massale sluiting rijksscholen
vlucht leraren naar katholieke net (had meer voordelen)
opnieuw terug verplichten godsdienst lessen
Verzuiling (vakbonden, mutualiteit, ziekenhuizen,…)
Zaadje tweede schoolstrijd
Tweede schoolstrijd: (1950-1958)
gewelddadige strijd
Na WO2 uitbreiding van onderwijs is nodig (door groeiende
scolarisatie)
Te weinig officiële scholen + katholieke scholen onder gefinancierd
Rijksscholen via subsidies
Katholieke scholen via inschrijvingsgeld
1950: regering Hamel: geeft extra subsidies op voorwaarde dat ze géén
inschrijvingsgeld meer vragen
1955: socialistische-liberale regering
Wet Collard: afschaffing subsidies
Geen leken welkom in rijksscholen
Extra rijksscholen
Toezicht op katholieke scholen
Mars op Brussel: (1955)
= wankele regering
1957: oprichting nationaal secretariaat van het Katholieke Onderwijs
Vlaanderen
1958: Verlies verkiezingen socialisten
Minderheidsregering Gaston Eyskens (katholieken & liberalen)
Gaston gaat rust brengen oprichting nationale schoolcommissie
Alle partijen zoeken samen oplossing
= Schoolpact (6 nov1958)
29 mei 1959: schoolpact-wet
Het schoolpact:
Leidt tot schoolvrede (nog steeds conflicten wie macht,
financiering?
Democratisering door kosteloos onderwijs en dichter brengen bij
mensen (keuze vrijheid)
, Onderwijs organiseren in 2 netten:
a) Officieel onderwijs (niet onvrij, geregeld door de staat)
b) Vrij onderwijs (voornamelijk katholieke net)
Vrijheid van onderwijs:
Geregeld door schoolpact-wet (subsidiëringsvoorwaarden)
Recht op godsdienstonderwijs
Spanning: gratis onderwijs op voorwaarde dat je leerplan
respecteert (controle door rijksinspectie) + minimum lessenrooster
VS vrijheid van onderwijs (overheid financiert dus kan voorwaarden
stellen)
Vrijheid school op te richten (actief) + vrijheid schoolkeuze (passief)
Later nog meer netten (verankerd in aanpassing van de wet)
Koepelorganisaties zijn spreekbuis voor netten
Rijksonderwijs (GO!)
Vrij gesubsidieerd onderwijs (katholiek)
OVSG onderwijssecretariaat steden en gemeenten
Provinciaal onderwijs
Huidige interpretatie: ‘pedagogisch project’
Overzicht onderwijsnetten vandaag:
Overzicht onderwijskoepels vandaag:
Indeling:
7 horizontale pijlers:
1. vrijheid van onderwijs
2. leerplicht en geen schoolplicht
3. Kwaliteitszorg en bewaking
4. Vlaamse en Europese kwalificatiestructuur
5. Verankering stakeholders in onderwijsbeleid
6. Onderwijsmaterie is een gemeenschapsmaterie
7. Diversiteit en inclusie
4 verticale pijlers:
1. Basisonderwijs
2. Secundair onderwijs
3. Hoger onderwijs
4. Overige trajecten SO & Volwassen onderwijs
1 diagonale pijler:
1. Juridische basis
Horizontale Pijlers:
1) vrijheid van onderwijs
Historische context:
Willem 1: koning van koninkrijk der Nederlanden
Onderwijs taak van overheid
Sticht 2 universiteiten (Gent & Luik)
Richt rijksinspectie op om kwaliteit onderwijs te
bewaken
Veel onvrede ten aanzien van Willem 1
Samenwerking liberalen en katholieken
Kiemen eerste schoolstrijd (wie heeft er macht over onderwijs?
VS ideologie)
Katholieken VS de liberalen
= ONAFHANKELIJK BELGIË (1830)
,1831: Artikel 17 (meest progressieve grondwet uit die periode)
Kosteloosheid van onderwijs
Vrijheid van inrichting van onderwijs
! Doorheen geschiedenis evolueert interpretatie !
Van vrijheid (inrichten van onderwijs) *actief* naar recht
op onderwijs (volgen naar eigen keuze) *passief*
1) Artikel 6: gelijkheidsbeginsel (iedereen gelijk voor
de wet)
2) Artikel 4: ideologische vrijheid
Herinterpretatie financiering: wie zal betalen?
Grondwet: overheid betaalt indien ingericht door de staat
Wet 1842: wet Nothomb gemeente verplicht om kosteloos lager
onderwijs in te richten (door kwaliteitsdaling) en kan bestaande
lager scholen ‘aannemen’ (voedingsbodem schoolstrijden)
Eerste schoolstrijd: lager onderwijs
Katholieken VS vrijzinnigen
Liberale regering
1879 wet van humbeeck: elke gemeente moet een lagere school hebben
(=ongelukswet)
godsdienst buiten lessenpakket
leraren zijn leken
verbod op aannemen katholieke scholen (moet staatschool
zijn)
= FELLE REACTIE KATHOLIEKEN (weigeren sacramenten) willen
zielen winnen
1881: diplomatieke breuk met Vaticaan
scholen zonder godsdienstonderwijs = scholen zonder ziel
paus steunt Belgische bisschoppen
strijd op gemeenteniveau (mobilisatie door kerk: vrije scholen van
13% 63,5%
1884: verkiezingen einde liberale regering
Gevolgen eerste schoolstrijd:
1884: Nieuwe organieke wet (vervanging ongelukswet 1879)
aannemen scholen door gemeenten terug mogelijk
, massale sluiting rijksscholen
vlucht leraren naar katholieke net (had meer voordelen)
opnieuw terug verplichten godsdienst lessen
Verzuiling (vakbonden, mutualiteit, ziekenhuizen,…)
Zaadje tweede schoolstrijd
Tweede schoolstrijd: (1950-1958)
gewelddadige strijd
Na WO2 uitbreiding van onderwijs is nodig (door groeiende
scolarisatie)
Te weinig officiële scholen + katholieke scholen onder gefinancierd
Rijksscholen via subsidies
Katholieke scholen via inschrijvingsgeld
1950: regering Hamel: geeft extra subsidies op voorwaarde dat ze géén
inschrijvingsgeld meer vragen
1955: socialistische-liberale regering
Wet Collard: afschaffing subsidies
Geen leken welkom in rijksscholen
Extra rijksscholen
Toezicht op katholieke scholen
Mars op Brussel: (1955)
= wankele regering
1957: oprichting nationaal secretariaat van het Katholieke Onderwijs
Vlaanderen
1958: Verlies verkiezingen socialisten
Minderheidsregering Gaston Eyskens (katholieken & liberalen)
Gaston gaat rust brengen oprichting nationale schoolcommissie
Alle partijen zoeken samen oplossing
= Schoolpact (6 nov1958)
29 mei 1959: schoolpact-wet
Het schoolpact:
Leidt tot schoolvrede (nog steeds conflicten wie macht,
financiering?
Democratisering door kosteloos onderwijs en dichter brengen bij
mensen (keuze vrijheid)
, Onderwijs organiseren in 2 netten:
a) Officieel onderwijs (niet onvrij, geregeld door de staat)
b) Vrij onderwijs (voornamelijk katholieke net)
Vrijheid van onderwijs:
Geregeld door schoolpact-wet (subsidiëringsvoorwaarden)
Recht op godsdienstonderwijs
Spanning: gratis onderwijs op voorwaarde dat je leerplan
respecteert (controle door rijksinspectie) + minimum lessenrooster
VS vrijheid van onderwijs (overheid financiert dus kan voorwaarden
stellen)
Vrijheid school op te richten (actief) + vrijheid schoolkeuze (passief)
Later nog meer netten (verankerd in aanpassing van de wet)
Koepelorganisaties zijn spreekbuis voor netten
Rijksonderwijs (GO!)
Vrij gesubsidieerd onderwijs (katholiek)
OVSG onderwijssecretariaat steden en gemeenten
Provinciaal onderwijs
Huidige interpretatie: ‘pedagogisch project’
Overzicht onderwijsnetten vandaag:
Overzicht onderwijskoepels vandaag:
