Rechtssociologie en rechtspleging
SAMENVATTING WEEK 5-7
Samenvatting week 5-7
Week 5: Geschilbeslechting en rechtspleging
• Hoofdstuk 9, ter Voert, Recht van onderop
• M. Ter Voert, M.S. Hoekstra, Geschilbeslechtingsdelta 2023 Cahier WODC, Cahier 2023-6, Samenvatting, p. 6-9.
• M.J. ter Voert, Juridische beroepen in de toekomst, WODC, Ministerie van Justitie, Cahier 2016,13. (alleen de sv)
• Hoofdstuk 13, Kocken, Recht van onderop
• Hoofdstuk 14, De Groot van Leeuwen, Recht van onderop
Week 6: Effecten van rechtspleging
• Niemeijer, Galanter revisited: do the ‘haves’ (still) come out ahead? In: Legal aid in the low countries, Ashley
Terlouw en Bernard Hubeau (eds.), Intersentia, Antwerp, 2014, pp. 85-102.
• Hoofdstuk 11, Eshuis, Recht van onderop
Week 7: Vertrouwen
• Hoofdstuk 16, Hertogh, Recht van onderop
• Georgina Kuipers, Beschadigd vertrouwen herstellen, Handvatten voor de schadevergoedingspraktijk (NJB, 03-
12-2021, afl. 42, p. 3471-3478)
, Rechtssociologie en rechtspleging
Week 5
Samenvatting
Opzet van het onderzoek
Het WODC heeft sinds 2003 elke 5 jaar onderzoek uitgevoerd naar juridische problemen onder de NL bevolking(de
Geschilbeslechtingsdelta's). De laatste meting (2015-2019) toonde een afname in het gebruik van rechtshulp en
(buiten)gerechtelijke procedures, en een lichte toename in het aantal mensen dat geen actie ondernam.
De probleemstelling: Welke drempels ervaren burgers in de toegang tot het recht, specifiek de groep die op grond van
hun inkomen niet in aanmerking komt voor gesubsidieerde rechtsbijstand (de niet-Wrb-gerechtigden)?
4 drempels: die het onderzoek onderscheiden
• Financiële: gerelateerd aan de materiële kosten van het aanpakken van het probleem
• Praktische: gerelateerd aan de immateriële kosten zoals de benodigde tijd en energie,
• Handelingsverlegenheid: niet weten hoe het probleem aan te pakken
• Psychologische: waarbij respondenten gevoelens van ongemak, angst of schaamte ervaren.
De resultaten suggereren dat niet-Wrb-gerechtigden niet significant meer drempels ervaren dan Wrb-gerechtigden.
De studie heeft echter beperkingen door de combinatie van data uit verschillende bronnen(geschilbeslechtingsdelta
2019 en een pilotstudie) en het ontbreken van een representatieve weging, waardoor de bevindingen met
voorzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd. Wel kunnen we uitspraken doen over welke drempels rechtzoekenden
ervaren, en of respondenten naar gelang hun achtergrondkenmerken of de kenmerken van het probleem andere
drempels ervaren.
Aanpak van het probleem
Het traject van het aanpakken van het probleem: Dit onderzoek keek naar 3 momenten
• Wel/niet actie ondernemen naar aanleiding van een potentieel juridisch probleem: Wrb-gerechtigden ondernamen
minder vaak actie, maar dit verschil verdwijnt als wordt gekeken naar persoons- en probleemkenmerken.
▪ Meer actie ondernemen: Toegang tot alternatieve betaalbare rechtshulp(vakbond of
rechtsbijstandverzekering)
▪ Minder actie ondernemen: Bij minder ernstige problemen. Bij werkproblemen en met name bij door derden
veroorzaakte gezondheidsproblemen en problemen rond discriminatie, smaad/laster of onheuse bejegening
door de overheid. Minder zelfredzame respondenten
• Mislukt contact met rechtshulpverleners(wel overwegen of geprobeerd): Bij Wrb-gerechtigden mislukte contacten
vaker, maar ook dit verband maar dit verschil verdwijnt als wordt gekeken naar persoons- en probleemkenmerken.
▪ Meer kans op mislukt contact: bij ernstige problemen en bij lagere opleidingsniveaus.
• Wel/niet een (buiten)gerechtelijke procedure starten: De Wrb-status heeft geen invloed. Vaker gestart bij ernstigere
problemen en bestuursrechtelijke kwesties(vs civielrechtelijke) en door jongeren.
Drempels in de toegang tot het recht
Drempels: Dit onderzoek identificeerde 4 soorten drempels, die deels met elkaar samen hangen maar ook een duidelijk
eigen profiel hebben(ze worden vaker ervaren door verschillende groepen respondenten/soorten problemen)
• Respondenten die (mogelijk) in aanmerking kwamen voor gesubsidieerde rechtsbijstand: meer
handelingsverlegenheid, financiële en psychologische drempels.
• Niet-Wrb-gerechtigden meer praktische drempels, maar dit viel weg als andere factoren werden meegenomen.
▪ Uitzondering: ze ondernamen vaker geen actie uit handelingsverlegenheid.
• Geen rechtsbijstandverzekering of niet weten: meer financiële en psychologische drempels en
handelingsverlegenheid.
• Probleemtypen met meer drempels: problemen rondom discriminatie, smaad/laster of onheuse bejegening door de
overheid, huurproblemen en problemen in de woonomgeving.
, Rechtssociologie en rechtspleging
De mate waarin de drempels problematisch zijn voor de toegang tot het recht: voorzichtige uitspraken op basis van de
relaties met persoons- en probleemkenmerken
• Praktische drempel: niet zo problematisch, dit waren vaak niet ernstige problemen met een laag financieel belang.
• Financiële drempel: onduidelijker beeld. Enerzijds waren het vaak problemen met een geringe financiële waarde,
maar anderzijds ook ernstige problemen met een hoge financiële waarde.
▪ Vaker ervaren: bij minder zelfredzaamheid en vertrouwen i/h rechtssysteem en bij een migratieachtergrond.
• Psychologische drempel en handelingsverlegenheid: meer problematische barrières.
▪ Vaker ervaren: bij minder zelfredzaamheid en vertrouwen i/h rechtssysteem, bij ernstigere problemen, door
jongvolwassenen en door lager opgeleiden.
, Rechtssociologie en rechtspleging
Samenvatting
In het onderhavig onderzoek is nagegaan welke ontwikkelingen de komende 10 jaar mogelijk veranderingen
teweegbrengen voor de advocatuur, het notariaat en de gerechtsdeurwaarderij.
Doel en vraagstelling
Doel: de versnipperde informatie over trends die zich de komende 10 jaar kunnen voordoen en de gevolgen die ze
kunnen hebben voor de juridische beroepsgroepen bijeen brengen.
Onderzoeksvragen:
• Wat zijn te verwachten ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de dienstverlening van advocaten,
notarissen en deurwaarders de komende tien jaar?
• Wat kunnen de belangrijkste trends betekenen voor de rechtszoekende als het gaat om de toegang tot en kwaliteit
van de juridische dienstverlening?
• Wat kunnen de trends betekenen voor de juridische beroepsbeoefenaren wat betreft voortbestaan, bedrijfsvoering
en kwaliteit van dienstverlening?
• Wat kunnen de trends betekenen voor de wijze waarop de beroepen zijn georganiseerd (toezicht,
beroepsregulering)?
Methode van onderzoek:
Literatuurstudies en interviews.
Bij de toegankelijkheid van de dienstverlening is gekeken naar:
• Het aanbod van dienstverleners of diensten
• De vraag naar dienstverlening
• De betaalbaarheid
• De bereikbaarheid.
De kwaliteit van de dienstverlening heeft zich op drie componenten gericht:
• Integriteit: het naleven van professionele ethische standaarden
• Juridische deskundigheid: de inhoudelijke vakbekwaamheid
• De service van de dienstverlening: bejegening, transparantie, heldere communicatie, snelheid van handelen
Huidige stand van zaken
SAMENVATTING WEEK 5-7
Samenvatting week 5-7
Week 5: Geschilbeslechting en rechtspleging
• Hoofdstuk 9, ter Voert, Recht van onderop
• M. Ter Voert, M.S. Hoekstra, Geschilbeslechtingsdelta 2023 Cahier WODC, Cahier 2023-6, Samenvatting, p. 6-9.
• M.J. ter Voert, Juridische beroepen in de toekomst, WODC, Ministerie van Justitie, Cahier 2016,13. (alleen de sv)
• Hoofdstuk 13, Kocken, Recht van onderop
• Hoofdstuk 14, De Groot van Leeuwen, Recht van onderop
Week 6: Effecten van rechtspleging
• Niemeijer, Galanter revisited: do the ‘haves’ (still) come out ahead? In: Legal aid in the low countries, Ashley
Terlouw en Bernard Hubeau (eds.), Intersentia, Antwerp, 2014, pp. 85-102.
• Hoofdstuk 11, Eshuis, Recht van onderop
Week 7: Vertrouwen
• Hoofdstuk 16, Hertogh, Recht van onderop
• Georgina Kuipers, Beschadigd vertrouwen herstellen, Handvatten voor de schadevergoedingspraktijk (NJB, 03-
12-2021, afl. 42, p. 3471-3478)
, Rechtssociologie en rechtspleging
Week 5
Samenvatting
Opzet van het onderzoek
Het WODC heeft sinds 2003 elke 5 jaar onderzoek uitgevoerd naar juridische problemen onder de NL bevolking(de
Geschilbeslechtingsdelta's). De laatste meting (2015-2019) toonde een afname in het gebruik van rechtshulp en
(buiten)gerechtelijke procedures, en een lichte toename in het aantal mensen dat geen actie ondernam.
De probleemstelling: Welke drempels ervaren burgers in de toegang tot het recht, specifiek de groep die op grond van
hun inkomen niet in aanmerking komt voor gesubsidieerde rechtsbijstand (de niet-Wrb-gerechtigden)?
4 drempels: die het onderzoek onderscheiden
• Financiële: gerelateerd aan de materiële kosten van het aanpakken van het probleem
• Praktische: gerelateerd aan de immateriële kosten zoals de benodigde tijd en energie,
• Handelingsverlegenheid: niet weten hoe het probleem aan te pakken
• Psychologische: waarbij respondenten gevoelens van ongemak, angst of schaamte ervaren.
De resultaten suggereren dat niet-Wrb-gerechtigden niet significant meer drempels ervaren dan Wrb-gerechtigden.
De studie heeft echter beperkingen door de combinatie van data uit verschillende bronnen(geschilbeslechtingsdelta
2019 en een pilotstudie) en het ontbreken van een representatieve weging, waardoor de bevindingen met
voorzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd. Wel kunnen we uitspraken doen over welke drempels rechtzoekenden
ervaren, en of respondenten naar gelang hun achtergrondkenmerken of de kenmerken van het probleem andere
drempels ervaren.
Aanpak van het probleem
Het traject van het aanpakken van het probleem: Dit onderzoek keek naar 3 momenten
• Wel/niet actie ondernemen naar aanleiding van een potentieel juridisch probleem: Wrb-gerechtigden ondernamen
minder vaak actie, maar dit verschil verdwijnt als wordt gekeken naar persoons- en probleemkenmerken.
▪ Meer actie ondernemen: Toegang tot alternatieve betaalbare rechtshulp(vakbond of
rechtsbijstandverzekering)
▪ Minder actie ondernemen: Bij minder ernstige problemen. Bij werkproblemen en met name bij door derden
veroorzaakte gezondheidsproblemen en problemen rond discriminatie, smaad/laster of onheuse bejegening
door de overheid. Minder zelfredzame respondenten
• Mislukt contact met rechtshulpverleners(wel overwegen of geprobeerd): Bij Wrb-gerechtigden mislukte contacten
vaker, maar ook dit verband maar dit verschil verdwijnt als wordt gekeken naar persoons- en probleemkenmerken.
▪ Meer kans op mislukt contact: bij ernstige problemen en bij lagere opleidingsniveaus.
• Wel/niet een (buiten)gerechtelijke procedure starten: De Wrb-status heeft geen invloed. Vaker gestart bij ernstigere
problemen en bestuursrechtelijke kwesties(vs civielrechtelijke) en door jongeren.
Drempels in de toegang tot het recht
Drempels: Dit onderzoek identificeerde 4 soorten drempels, die deels met elkaar samen hangen maar ook een duidelijk
eigen profiel hebben(ze worden vaker ervaren door verschillende groepen respondenten/soorten problemen)
• Respondenten die (mogelijk) in aanmerking kwamen voor gesubsidieerde rechtsbijstand: meer
handelingsverlegenheid, financiële en psychologische drempels.
• Niet-Wrb-gerechtigden meer praktische drempels, maar dit viel weg als andere factoren werden meegenomen.
▪ Uitzondering: ze ondernamen vaker geen actie uit handelingsverlegenheid.
• Geen rechtsbijstandverzekering of niet weten: meer financiële en psychologische drempels en
handelingsverlegenheid.
• Probleemtypen met meer drempels: problemen rondom discriminatie, smaad/laster of onheuse bejegening door de
overheid, huurproblemen en problemen in de woonomgeving.
, Rechtssociologie en rechtspleging
De mate waarin de drempels problematisch zijn voor de toegang tot het recht: voorzichtige uitspraken op basis van de
relaties met persoons- en probleemkenmerken
• Praktische drempel: niet zo problematisch, dit waren vaak niet ernstige problemen met een laag financieel belang.
• Financiële drempel: onduidelijker beeld. Enerzijds waren het vaak problemen met een geringe financiële waarde,
maar anderzijds ook ernstige problemen met een hoge financiële waarde.
▪ Vaker ervaren: bij minder zelfredzaamheid en vertrouwen i/h rechtssysteem en bij een migratieachtergrond.
• Psychologische drempel en handelingsverlegenheid: meer problematische barrières.
▪ Vaker ervaren: bij minder zelfredzaamheid en vertrouwen i/h rechtssysteem, bij ernstigere problemen, door
jongvolwassenen en door lager opgeleiden.
, Rechtssociologie en rechtspleging
Samenvatting
In het onderhavig onderzoek is nagegaan welke ontwikkelingen de komende 10 jaar mogelijk veranderingen
teweegbrengen voor de advocatuur, het notariaat en de gerechtsdeurwaarderij.
Doel en vraagstelling
Doel: de versnipperde informatie over trends die zich de komende 10 jaar kunnen voordoen en de gevolgen die ze
kunnen hebben voor de juridische beroepsgroepen bijeen brengen.
Onderzoeksvragen:
• Wat zijn te verwachten ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de dienstverlening van advocaten,
notarissen en deurwaarders de komende tien jaar?
• Wat kunnen de belangrijkste trends betekenen voor de rechtszoekende als het gaat om de toegang tot en kwaliteit
van de juridische dienstverlening?
• Wat kunnen de trends betekenen voor de juridische beroepsbeoefenaren wat betreft voortbestaan, bedrijfsvoering
en kwaliteit van dienstverlening?
• Wat kunnen de trends betekenen voor de wijze waarop de beroepen zijn georganiseerd (toezicht,
beroepsregulering)?
Methode van onderzoek:
Literatuurstudies en interviews.
Bij de toegankelijkheid van de dienstverlening is gekeken naar:
• Het aanbod van dienstverleners of diensten
• De vraag naar dienstverlening
• De betaalbaarheid
• De bereikbaarheid.
De kwaliteit van de dienstverlening heeft zich op drie componenten gericht:
• Integriteit: het naleven van professionele ethische standaarden
• Juridische deskundigheid: de inhoudelijke vakbekwaamheid
• De service van de dienstverlening: bejegening, transparantie, heldere communicatie, snelheid van handelen
Huidige stand van zaken
