BURGERLIJK PROCESRECHT
Prof. Dr. Piet Taelman
2023 - 2024
,Inhoudsopgave
Deel 1. Inleiding............................................................................................................................................. 3
Hoofdstuk 1. Recente ontwikkelingen en pijnpunten...........................................................................................3
1. Vertrouwen v/d burger in justitie................................................................................................................3
2. Hertekening v/h gerechtelijk landschap – werklastmeting – autonomie....................................................4
3. Versnelling rechtspleging – herwaardering eerste aanleg...........................................................................6
4. Digitalisering van justitie..............................................................................................................................7
5. Sociaal statuut – feminisering......................................................................................................................8
Hoofdstuk 2. Inleiding..........................................................................................................................................8
Hoofdstuk 3. Rechterlijke macht...........................................................................................................................9
Hoofdstuk 4. Alternatieven voor overheidsrechter............................................................................................10
Hoofdstuk 5. Bronnen van burgerlijk procesrecht..............................................................................................11
1. Grondwet...................................................................................................................................................11
2. Gerechtelijk wetboek.................................................................................................................................11
3. Bijzondere wetgeving.................................................................................................................................12
4. Rechtspraak................................................................................................................................................12
5. Rechtsleer..................................................................................................................................................13
6. Algemene beginselen van behoorlijke procesvoering (of rechtsbeslechting)...........................................13
7. Taak v/d rechter.........................................................................................................................................16
Hoofdstuk 6. Karaktertrekken van burgerlijk procesrecht.................................................................................20
1. Personeel toepassingsgebied.....................................................................................................................20
2. Materieel toepassingsgebied (art. 2 Ger.W.).............................................................................................21
3. Temporeel toepassingsgebied (art. 3 Ger.W.)............................................................................................21
4. Ruimtelijk toepassingsgebied (art. 3 Ger.W.).............................................................................................24
Hoofdstuk 7. Procesrechtsmisbruik....................................................................................................................24
Deel 2. Actoren van justitie.......................................................................................................................... 25
Hoofdstuk 1. Basisbegrippen..............................................................................................................................25
1. Geschil en geding.......................................................................................................................................25
2. Rechtsvordering.........................................................................................................................................26
3. Eis of vordering..........................................................................................................................................27
Hoofdstuk 2. Actoren in het geding....................................................................................................................28
1. Belang (art. 17-18 Ger.W.)..........................................................................................................................29
2. Hoedanigheid.............................................................................................................................................30
3. Bekwaamheid............................................................................................................................................31
Hoofdstuk 3. Schematisch overzicht burgerlijk geding => drie fases met twee scharnierpunten......................31
1. Fase 1: inleiding.........................................................................................................................................31
2. Scharniermoment 1: inleidingszitting........................................................................................................36
3. Fase 2: instaatstelling.................................................................................................................................37
4. Scharniermoment 2: pleitzitting................................................................................................................43
5. Fase 3: beraad en uitspraak.......................................................................................................................45
Hoofdstuk 4. Werking v/e gerechtelijke uitspraak.............................................................................................47
1. Inter partes................................................................................................................................................47
2. Ten aanzien van derden.............................................................................................................................53
Hoofdstuk 5. Tussengeschillen (incidenten).......................................................................................................55
1. Tussengeschillen m.b.t. de eis (art. 807 en 808 Ger.W.)............................................................................55
2. Tussengeschillen/ incidenten m.b.t. partijen.............................................................................................58
3. Tussengeschillen/ incidenten i.v.m. andere procespartijen.......................................................................59
4. Tussengeschillen i.v.m. de loop v/h geschil................................................................................................60
1
, Hoofdstuk 6. Gerechtskosten.............................................................................................................................61
1. Rechtsplegingsvergoeding.........................................................................................................................62
Hoofdstuk 7. Bevoegdheid.................................................................................................................................65
1. Algemene begrippen..................................................................................................................................65
2. Materiële bevoegdheid..............................................................................................................................66
3. Territoriale bevoegdheid............................................................................................................................69
4. Materiële bevoegdheid en incidenten.......................................................................................................70
5. Territoriale bevoegdheid............................................................................................................................71
6. Regeling van bevoegdheidsincidenten......................................................................................................71
Deel 3. Sancties............................................................................................................................................ 77
Hoofdstuk 1. Nietigheidsleer !!...........................................................................................................................77
1. Geen nietigheid zonder wettekst (= objectieve nietigheid) (art. 860 Ger.W.)...........................................78
2. Geen nietigheid zonder geschaad belang (= relatieve nietigheid) (art. 861, 1 ste lid Ger.W.).....................79
3. Regularisatie handtekening (art. 863 GerW).............................................................................................81
4. Nietigheid is gedekt indien niet vóór enig ander middel opgeworpen (art. 864 Ger.W.)..........................81
5. Termijnen !!................................................................................................................................................84
Hoofdstuk 2. Uitlegging, verbetering, herstel....................................................................................................86
Hoofdstuk 3. Spoedprocedures..........................................................................................................................88
1. Kort geding.................................................................................................................................................89
2. Kort geding – (afwijkende) procedureregels.............................................................................................92
3. Rechtspleging op eenzijdig verzoekschrift (art. 584, 4 de lid Ger.W.)..........................................................93
Hoofdstuk 4. Invordering onbetwiste geldschulden (IOS)..................................................................................95
1. Toepassingsgebied.....................................................................................................................................95
2. Procedureverloop......................................................................................................................................96
Deel 4. Rechtsmiddelen................................................................................................................................ 97
Hoofdstuk 1. Verstek (art. 802 – 806 Ger.W.).....................................................................................................99
Afdeling 1. Verzet – begrip.............................................................................................................................99
Afdeling 2. Verstek.......................................................................................................................................101
Afdeling 3. Taak v/d rechter bij verstek (art. 806 Ger.W.)............................................................................102
Hoofdstuk 2. Voor verzet vatbare vonnissen....................................................................................................104
Afdeling 1. Gevolgen....................................................................................................................................104
Hoofdstuk 3. Hoger beroep..............................................................................................................................106
Afdeling 1. Bijzondere toelaatbaarheidsvereisten.......................................................................................107
Afdeling 2. Rechtspleging.............................................................................................................................119
Afdeling 3. De gevolgen v/h hoger beroep..................................................................................................121
Hoofdstuk 4. Voorziening in Cassatie...............................................................................................................124
Hoofdstuk 5. Derdenverzet...............................................................................................................................126
2
, Deel 1. Inleiding
Hoofdstuk 1. Recente ontwikkelingen en pijnpunten
1. Vertrouwen v/d burger in justitie
Is onze rechtspraak een loterij?
Jubel – R. Valkeneers: in vele gevallen kan gesteld worden dat het een loterij is. Waarom vinden
slachtoffers die zich in gelijkaardige situaties geen gelijkaardige schadevergoeding toegekend?
We weten niet wat de rechtspraak is, het is niet mogelijk voor een raadsheer (bv. in het hof
van beroep te Gent) om te weten wat zijn collega’s in andere steden zeggen over de
juridische vraagstukken die hij moet beslechten.
o Zeer omstreden of het als magistraat toegelaten is om met raadsheren te bellen die
zetelen in anders steden
Bv. een geval waarbij een ex-minaar zijn gewezen vriendin besproeit met zwavelzuur. De zaak had zich in Luik
voorgedaan en de Luikse politie had (minstens) moeten weten dat de man gevaarlijk was en de vrouw verweet
de politie om niet de nodige preventieve maatregelen te hebben genomen. Meneer Valkeneers schetst de
uitspraken die geveld zijn.
Tussen incident – fout en schade = geen oorzakelijk verband dus vrouw kreeg nul euro
Voor Hof van Beroep te Luik: verlies van kans, 50% vergoeden van de schade
Hof van Cassatie: verbreekt uitspraak
Hof van Beroep te Brussel: verlies van kans, 80% vergoeden
…
We weten niet goed wat er in de rechtspraak gebeurd, niet alles wordt publiek gemaakt, hoe kunnen
we dan weten wat de leidende rechtspraak is? Oplossing? AI
Justitiebarometers
Justitie: van 41% naar 61% lijkt erop dat we goed vooruitgaan met
jusitie.
Zaak Dutroux: lange tijd niet in geslaagd om doortastend op te treden
waardoor hij zijn weg heeft kunnen maken. Wantrouwen jusitie was
het gevolg hiervan.
60% heeft (2014) vertrouwen in justitie.
Landenrapport België (2020) – Eurobarometer (2021)
Perceptie v/d onafhankelijkheid van rechters. 16 000 rechter vulden
enquête in en zijn van oordeel dat ze onafhankelijk kunnen oordelen
en dat er geen invloed in van andere staatsorganen. Klagen wel over reactie op hun werk via sociale
media. Hier kijken we naar wat de rechtzoekenden vinden van de onafhankelijkheid van de rechter.
Tot voor de wet van 2019: geen examens afleggen, beslissing korpsoverste of iemand kon worden
aangesteld als plaatsvervangend rechter.
3
Prof. Dr. Piet Taelman
2023 - 2024
,Inhoudsopgave
Deel 1. Inleiding............................................................................................................................................. 3
Hoofdstuk 1. Recente ontwikkelingen en pijnpunten...........................................................................................3
1. Vertrouwen v/d burger in justitie................................................................................................................3
2. Hertekening v/h gerechtelijk landschap – werklastmeting – autonomie....................................................4
3. Versnelling rechtspleging – herwaardering eerste aanleg...........................................................................6
4. Digitalisering van justitie..............................................................................................................................7
5. Sociaal statuut – feminisering......................................................................................................................8
Hoofdstuk 2. Inleiding..........................................................................................................................................8
Hoofdstuk 3. Rechterlijke macht...........................................................................................................................9
Hoofdstuk 4. Alternatieven voor overheidsrechter............................................................................................10
Hoofdstuk 5. Bronnen van burgerlijk procesrecht..............................................................................................11
1. Grondwet...................................................................................................................................................11
2. Gerechtelijk wetboek.................................................................................................................................11
3. Bijzondere wetgeving.................................................................................................................................12
4. Rechtspraak................................................................................................................................................12
5. Rechtsleer..................................................................................................................................................13
6. Algemene beginselen van behoorlijke procesvoering (of rechtsbeslechting)...........................................13
7. Taak v/d rechter.........................................................................................................................................16
Hoofdstuk 6. Karaktertrekken van burgerlijk procesrecht.................................................................................20
1. Personeel toepassingsgebied.....................................................................................................................20
2. Materieel toepassingsgebied (art. 2 Ger.W.).............................................................................................21
3. Temporeel toepassingsgebied (art. 3 Ger.W.)............................................................................................21
4. Ruimtelijk toepassingsgebied (art. 3 Ger.W.).............................................................................................24
Hoofdstuk 7. Procesrechtsmisbruik....................................................................................................................24
Deel 2. Actoren van justitie.......................................................................................................................... 25
Hoofdstuk 1. Basisbegrippen..............................................................................................................................25
1. Geschil en geding.......................................................................................................................................25
2. Rechtsvordering.........................................................................................................................................26
3. Eis of vordering..........................................................................................................................................27
Hoofdstuk 2. Actoren in het geding....................................................................................................................28
1. Belang (art. 17-18 Ger.W.)..........................................................................................................................29
2. Hoedanigheid.............................................................................................................................................30
3. Bekwaamheid............................................................................................................................................31
Hoofdstuk 3. Schematisch overzicht burgerlijk geding => drie fases met twee scharnierpunten......................31
1. Fase 1: inleiding.........................................................................................................................................31
2. Scharniermoment 1: inleidingszitting........................................................................................................36
3. Fase 2: instaatstelling.................................................................................................................................37
4. Scharniermoment 2: pleitzitting................................................................................................................43
5. Fase 3: beraad en uitspraak.......................................................................................................................45
Hoofdstuk 4. Werking v/e gerechtelijke uitspraak.............................................................................................47
1. Inter partes................................................................................................................................................47
2. Ten aanzien van derden.............................................................................................................................53
Hoofdstuk 5. Tussengeschillen (incidenten).......................................................................................................55
1. Tussengeschillen m.b.t. de eis (art. 807 en 808 Ger.W.)............................................................................55
2. Tussengeschillen/ incidenten m.b.t. partijen.............................................................................................58
3. Tussengeschillen/ incidenten i.v.m. andere procespartijen.......................................................................59
4. Tussengeschillen i.v.m. de loop v/h geschil................................................................................................60
1
, Hoofdstuk 6. Gerechtskosten.............................................................................................................................61
1. Rechtsplegingsvergoeding.........................................................................................................................62
Hoofdstuk 7. Bevoegdheid.................................................................................................................................65
1. Algemene begrippen..................................................................................................................................65
2. Materiële bevoegdheid..............................................................................................................................66
3. Territoriale bevoegdheid............................................................................................................................69
4. Materiële bevoegdheid en incidenten.......................................................................................................70
5. Territoriale bevoegdheid............................................................................................................................71
6. Regeling van bevoegdheidsincidenten......................................................................................................71
Deel 3. Sancties............................................................................................................................................ 77
Hoofdstuk 1. Nietigheidsleer !!...........................................................................................................................77
1. Geen nietigheid zonder wettekst (= objectieve nietigheid) (art. 860 Ger.W.)...........................................78
2. Geen nietigheid zonder geschaad belang (= relatieve nietigheid) (art. 861, 1 ste lid Ger.W.).....................79
3. Regularisatie handtekening (art. 863 GerW).............................................................................................81
4. Nietigheid is gedekt indien niet vóór enig ander middel opgeworpen (art. 864 Ger.W.)..........................81
5. Termijnen !!................................................................................................................................................84
Hoofdstuk 2. Uitlegging, verbetering, herstel....................................................................................................86
Hoofdstuk 3. Spoedprocedures..........................................................................................................................88
1. Kort geding.................................................................................................................................................89
2. Kort geding – (afwijkende) procedureregels.............................................................................................92
3. Rechtspleging op eenzijdig verzoekschrift (art. 584, 4 de lid Ger.W.)..........................................................93
Hoofdstuk 4. Invordering onbetwiste geldschulden (IOS)..................................................................................95
1. Toepassingsgebied.....................................................................................................................................95
2. Procedureverloop......................................................................................................................................96
Deel 4. Rechtsmiddelen................................................................................................................................ 97
Hoofdstuk 1. Verstek (art. 802 – 806 Ger.W.).....................................................................................................99
Afdeling 1. Verzet – begrip.............................................................................................................................99
Afdeling 2. Verstek.......................................................................................................................................101
Afdeling 3. Taak v/d rechter bij verstek (art. 806 Ger.W.)............................................................................102
Hoofdstuk 2. Voor verzet vatbare vonnissen....................................................................................................104
Afdeling 1. Gevolgen....................................................................................................................................104
Hoofdstuk 3. Hoger beroep..............................................................................................................................106
Afdeling 1. Bijzondere toelaatbaarheidsvereisten.......................................................................................107
Afdeling 2. Rechtspleging.............................................................................................................................119
Afdeling 3. De gevolgen v/h hoger beroep..................................................................................................121
Hoofdstuk 4. Voorziening in Cassatie...............................................................................................................124
Hoofdstuk 5. Derdenverzet...............................................................................................................................126
2
, Deel 1. Inleiding
Hoofdstuk 1. Recente ontwikkelingen en pijnpunten
1. Vertrouwen v/d burger in justitie
Is onze rechtspraak een loterij?
Jubel – R. Valkeneers: in vele gevallen kan gesteld worden dat het een loterij is. Waarom vinden
slachtoffers die zich in gelijkaardige situaties geen gelijkaardige schadevergoeding toegekend?
We weten niet wat de rechtspraak is, het is niet mogelijk voor een raadsheer (bv. in het hof
van beroep te Gent) om te weten wat zijn collega’s in andere steden zeggen over de
juridische vraagstukken die hij moet beslechten.
o Zeer omstreden of het als magistraat toegelaten is om met raadsheren te bellen die
zetelen in anders steden
Bv. een geval waarbij een ex-minaar zijn gewezen vriendin besproeit met zwavelzuur. De zaak had zich in Luik
voorgedaan en de Luikse politie had (minstens) moeten weten dat de man gevaarlijk was en de vrouw verweet
de politie om niet de nodige preventieve maatregelen te hebben genomen. Meneer Valkeneers schetst de
uitspraken die geveld zijn.
Tussen incident – fout en schade = geen oorzakelijk verband dus vrouw kreeg nul euro
Voor Hof van Beroep te Luik: verlies van kans, 50% vergoeden van de schade
Hof van Cassatie: verbreekt uitspraak
Hof van Beroep te Brussel: verlies van kans, 80% vergoeden
…
We weten niet goed wat er in de rechtspraak gebeurd, niet alles wordt publiek gemaakt, hoe kunnen
we dan weten wat de leidende rechtspraak is? Oplossing? AI
Justitiebarometers
Justitie: van 41% naar 61% lijkt erop dat we goed vooruitgaan met
jusitie.
Zaak Dutroux: lange tijd niet in geslaagd om doortastend op te treden
waardoor hij zijn weg heeft kunnen maken. Wantrouwen jusitie was
het gevolg hiervan.
60% heeft (2014) vertrouwen in justitie.
Landenrapport België (2020) – Eurobarometer (2021)
Perceptie v/d onafhankelijkheid van rechters. 16 000 rechter vulden
enquête in en zijn van oordeel dat ze onafhankelijk kunnen oordelen
en dat er geen invloed in van andere staatsorganen. Klagen wel over reactie op hun werk via sociale
media. Hier kijken we naar wat de rechtzoekenden vinden van de onafhankelijkheid van de rechter.
Tot voor de wet van 2019: geen examens afleggen, beslissing korpsoverste of iemand kon worden
aangesteld als plaatsvervangend rechter.
3
